Zespół Otella - czym jest, objawy, przymusowe leczenie

rad 10.07.2018 16:06

Zespół Otella to rzadka psychoza alkoholowa określana też jako paranoja alkoholowa lub alkoholowy obłęd zazdrości. Jest spowodowana wieloletnim, intensywnym piciem alkoholu. Dominującym objawem są urojenia niewierności małżeńskiej, często o absurdalnej treści. Bardzo często urojeniom towarzyszy agresja wobec osoby podejrzewanej o zdradę. Zespół Otella dotyczy przede wszystkim mężczyzn.

Zespół Otella ma wiele nazw, jedna z nich to psychoza alkoholowa

fot. Shutterstock

Zespół Otella, czyli obłęd alkoholowy

Obłęd alkoholowy jest zaliczany do grupy powikłań związanych z uzależnieniem od alkoholu. Inne schorzenia to:

depresje alkoholowe
zespół Werniekego-Korsakowa (psychoza Korsakowa, alkoholowy zespół amnestyczny)
przewlekła halucynoza alkoholowa
encefalopatia alkoholowa

Zespół Otella: rozpoznanie

W pełni rozwinięty zespół Otella jest dosyć łatwy do rozpoznania. Urojenia na temat zdrady partnera są absurdalne, chociaż pozornie mogą wydawać się logiczne. Najczęściej podejrzenia dotyczą kobiet. Są posądzane nawet o dziesiątki i setki stosunków z innymi osobami. Urojenia powstają na bazie mało istotnych przesłanek, jednak dla chorego nawet najmniejsza możliwość popełnienia zdrady oznacza pewność jej popełnienia. Dowodem zdrady może być absolutnie wszystko, uśmiech do sąsiada, awizo od listonosza czy spojrzenie na nieznaną osobę. Cała osobowość chorego jest skierowana wyłącznie na niewierność partnera. Wszystkie inne aktywności schodzą na drugi plan.

Zespół Otella: objawy

Osoby cierpiące na zespół Otella mają silną aktywność urojeniową. Nieustannie szukają dowodów zdrady. Mogą organizować zasadzki na domniemanych kochanków czy też podważać ojcostwo swoich dzieci.

Dodatkowo urojeniom zazdrości mogą towarzyszyć urojenia prześladowcze. Chorzy podejrzewają swoje partnerki o podtruwanie czy nawet o nasłanie morderców.

Jednym z charakterystycznych objawów są nieustanne żądania przyznania się do winy, czyli do popełnienia zdrady. Ewentualne przyznanie się w żadnym wypadku nie uspokaja chorej osoby.

Uczucie zazdrości i potrzeba kontroli partnera są tak silne, że prowadzą do siłowego przyznania się do winy. Dochodzi do tego przy użyciu przemocy zarówno psychicznej, jak i fizycznej. Niejednokrotnie na tym podłożu dochodzi do ciężkich pobić. Aktem zemsty za urojoną zdradę może być nawet zabójstwo.

Nie każdy alkoholik ma urojenia

Zanim dojdzie do pełnego rozwoju zaburzeń zespół Otella jest trudny do rozpoznania. Niepewność co do wierności partnerki jest dość powszechna u alkoholików. Nie zawsze jednak prowadzi do wystąpienia urojenia. Czynnikiem utrudniającym postawienie diagnozy są również wymykające się ze standardów zachowania osób przewlekle uzależnionych od alkoholu. Wulgaryzmy, wyzywanie partnerki, a nawet przemoc fizyczna wobec niej nie zawsze oznacza paranoję alkoholową.

Zespół Otella: mechanizm powstawania

Mechanizm prowadzący do uczucia chorobliwej zazdrości, a w dalszej kolejności urojeń jest dosyć prosty. Osoby uzależnione od alkoholu bardzo często mają zaburzenia seksualne. Objawiają się one poprzez wzmożony popęd seksualnym przy jednoczesnym obniżeniu sprawności seksualnej. Z drugiej strony partner lub partnerka w naturalny sposób nie ma ochoty na seks z osobą pod wpływem alkoholu. Taki stan wprowadza nerwowość i konflikty do kontaktów seksualnych z partnerem, a jedną z konsekwencji są zarzuty niewierności. Odmowa współżycia powoduje u chorego wzrost podejrzliwości oraz nieuzasadnioną zazdrość. Jednym z czynników odpowiadających za to, że zazdrość przeradza się w obłęd alkoholowy jest brak zaufania. Same urojenia mogą rozwijać się stopniowo aż do momentu, w którym stają się całkowicie absurdalne i całkowicie determinują zachowania chorego.

Paranoja alkoholowa częściej rozwija się u osób, które już wcześniej były podejrzliwe i zazdrosne oraz posiadały elementy osobowości paranoicznej. Do tego typu zaburzeń bardziej skłonne są osoby, podejrzliwe, uparte i wrogo nastawione do otoczenia.

Zespół Otella bez alkoholu

Mimo że zespół Otella jest psychozą alkoholową, elementy chorobliwej i paranoidalnej zazdrości związane są także z innymi uzależnieniami. Podobne objawy może dawać np. długotrwałe nadużywanie substancji psychoaktywnych.

Zespół Otella: przymusowe leczenie

Każdy przypadek w którym podejrzewa się zespół Otella powinien być konsultowany przez psychiatrę. To on ocenia czy obserwowany zestaw objawów można uznać za psychozę alkoholową. Ze względu na wysoki poziom agresji chorego oraz zagrożenie zdrowia i życia partnerki leczenie zespołu Otella odbywa się często bez zgody chorego. W warunkach szpitalnych podaje się leki neuroleptyczne. Jeśli objawy choroby ustąpią lub złagodnieją możliwa jest terapia ambulatoryjna, jednak warunkiem jej prowadzenia jest stałe przyjmowanie leków oraz abstynencja. Niestety zespół Otella ma charakter przewlekły a leczenie jest często nieskuteczne. Jego głównym celem jest złagodzenie najbardziej absurdalnych urojeń oraz zmniejszenie uciążliwości zachowań, a nie całkowite wyleczenie, które jest praktycznie niemożliwe.

Zespół Otella: klasyfikacja ICD-10

W Międzynarodowej Klasyfikacji Chorób ICD-10 zespół Otella ma symbol F10.5 i znajduje się wśród zaburzeń psychicznych i zaburzeń zachowania.

Zespół Otella: nazwa

Jedna z nazw obłędu alkoholowego związana jest z tragedią Williama Szekspira "Otello". Tytułowy bohater podejrzewa swoją żonę o zdradę - choć ta mu jest wierna. Obsesyjna zazdrość, paranoja niszczy życie bohaterów.

Bibliografia:
"Psychiatria. Podręcznik dla studentów medycyny" pod red. prof. dr. hab. med. Adama Bilikiewicza, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2006
"Psychiatria", red. naukowa Marek Jarema, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2016
"Podstawy Psychiatrii", Antoni Florkowski, Piotr Gałecki, Uniwersytet Medyczny w Łodzi, Łódź 2009r.
"Zazdrość patologiczna z perspektywy sądowo-psychiatrycznej", Przemysław Cynkier, Psychiatr. Pol. Nr 87: 1–12

Przeczytaj także: