Jarmu¿ - modny, ale czy naprawdê taki zdrowy?

Chcesz mieæ sta³y dostêp do naszych tre¶ci? Do³±cz do Zdrowia na Facebooku!

Nale¿±cy do rodziny kapustowatych, jarmu¿, nazywany tak¿e czasem kapust± bezg³ow±, ¶wiêci obecnie zas³u¿one triumfy w¶ród amatorów zdrowego od¿ywiania. Choæ mo¿e siê wydawaæ modnym i nieco egzotycznym warzywem, na europejskich talerzach go¶ci³ ju¿ prawdopodobnie w ¶redniowieczu.

Jarmu¿ wspó³cze¶nie zaliczany jest (podobnie, jak borówka amerykañska czy broku³y) do tzw. "superfoods", czyli ¿ywno¶ci, która nie tylko od¿ywia, ale równie¿ wspomaga nasz organizm w walce z niektórymi dolegliwo¶ciami, a nawet mo¿e dzia³aæ leczniczo. W pierzastych, zielonych lub fioletowych li¶ciach jarmu¿u kryje siê prawdziwa moc cennych dla zdrowia w³a¶ciwo¶ci.

Jarmu¿ - z czego jest znany?

Jarmu¿ s³ynie przede wszystkim z du¿ej zawarto¶ci witaminy K, a konkretnie K1. W naszym organizmie odpowiada ona za prawid³owy przebieg procesów krzepniêcia krwi, a tak¿e zapobiega krwawieniom wewnêtrznym. Jej niedobór jest szczególnie szkodliwy dla noworodków oraz niemowl±t, poniewa¿ bywa przyczyn± krwawieñ z przewodu pokarmowego, a tak¿e niebezpiecznej dla ¿ycia choroby krwotocznej. Maluchom lepiej nie podawaæ jarmu¿u, przyda siê jednak wszystkim tym, którzy maj± problemy z krzepliwo¶ci± krwi czy gojeniem siê ran.

Kolejn± z zalet tego "superwarzywa" jest spora zawarto¶æ ³atwo przyswajalnego wapnia. W 100 g ¶wie¿ych jarmu¿owych li¶ci znajdziemy oko³o 150 mg tego pierwiastka, a wiêc wiêcej ni¿ w krowim mleku, w którym jest go o blisko 30 mg mniej. Poniewa¿ jednocze¶nie mo¿e siê pochwaliæ ca³kiem przyzwoit± zawarto¶ci± ¿elaza, jest polecany osobom, w których codziennym menu brakuje produktów pochodzenia zwierzêcego (a zw³aszcza mleka, serów oraz miêsa), m.in. na diecie wegañskiej, przy skazie bia³kowej.

Tak, jak w broku³ach czy broku³owych kie³kach, warto w nim szukaæ tak¿e sulforafanu. Prowadzone w ostatnim czasie badania wskazuj±, ¿e substancja ta mo¿e odgrywaæ pewn± rolê w profilaktyce i leczeniu chorób nowotworowych, a tak¿e wykazuje dzia³anie przeciwzapalne i przeciwbakteryjne (zw³aszcza wobec bakterii Helicobacter pylori).

Jarmu¿ - pe³en antyoksydantów

Jarmu¿ najlepiej w³±czyæ do diety zw³aszcza jesieni± i zim± (czyli w³a¶nie wtedy, gdy trwa na niego sezon), a to ze wzglêdu na spor± zawarto¶æ dobrze nam znanej przyjació³ki odporno¶ci - witaminy C. Oprócz poprawy pracy uk³adu immunologicznego jest ona tak¿e silnym antyoksydantem, chroni±cym przed "zakusami" wolnych rodników, odpowiedzialnych za szybsze starzenie siê organizmu. Pomaga ponadto w procesach gojenia siê ran i oparzeñ, utrzymaniu zdrowych dzi±se³ oraz prawid³owego ci¶nienia têtniczego.

Przyswajanie witaminy C u³atwia inny zawarty w jarmu¿u zwi±zek - nale¿±ca do grupy flawonoli kwercetyna. Wraz z resweratrolem znana jest na ¶wiecie jako jedna z przyczyn tzw. "paradoksu francuskiego", a wiêc tego, dlaczego Francuzi, jedz±c mnóstwo sera i wypijaj±c spore ilo¶ci wina znacznie rzadziej ni¿ inne narodowo¶ci zapadaj± na choroby serca (wiêcej na ten temat: Najzdrowsze kuchnie ¶wiata: poznaj ich sekrety, inspiruj siê rozs±dnie). Oprócz ochrony uk³adu krwiono¶nego (np. dzia³ania przeciwzakrzepowego, regulacji ci¶nienia krwi) kwercetyna ma tak¿e mnóstwo innych, cennych dla zdrowia w³a¶ciwo¶ci. Ze wzglêdu na zdolno¶æ do hamowania wydzielania histaminy bywa stosowana w ³agodzeniu reakcji alergicznych. Chroni tak¿e nasze oczy przed negatywnym wp³ywem promieni UV oraz wykazuje dzia³anie przeciwzapalne i przeciwutleniaj±ce.

W walce z wolnymi rodnikami pomog± równie¿ inne substancje, które znajdziemy w jarmu¿u, a zw³aszcza witamina E (zwana "witamin± m³odo¶ci") oraz prowitamina witaminy A - beta-karoten. Przydadz± siê szczególnie naszej skórze - pomog± utrzymaæ j± w dobrej kondycji, ochroni± przed przesuszeniem i wiotczeniem. Beta-karoten, do spó³ki z lutein± oraz zeaksantyn±, których równie¿ nie brak w tym warzywie, pomog± z kolei w utrzymaniu dobrego wzroku.

Wiêcej o witaminach

Jarmu¿ - kiedy uwa¿aæ?

Jarmu¿ choæ bardzo zdrowy i pe³en witamin, jarmu¿ nie jest jednak pozbawiony wad. Podobnie jak innych ro¶lin kapustnych, nie powinny go spo¿ywaæ w nadmiarze osoby z niedoczynno¶ci± tarczycy. Zawiera bowiem goitrogeny - antyod¿ywcze substancje, które zaburzaj± wch³anianie jodu, a wiêc w tej dolegliwo¶ci s± szczególnie szkodliwe.

Nale¿y uwa¿aæ zw³aszcza na jarmu¿ surowy, poniewa¿ obróbka cieplna (a szczególnie gotowanie) pomaga pozbyæ siê sporej czê¶ci tych zwi±zków. Ci, którzy nie chc± siê przy okazji wylaæ "z k±piel±" innych cennych substancji m.in. witaminy C, która nie lubi podgrzewania, mog± go równie¿ przygotowaæ na parze.

Kolejn± grup±, która powinna uwa¿aæ na jarmu¿ s± osoby choruj±ce na kamicê nerkow±. Podobnie jak szczaw czy rabarbar zawiera on bowiem szczawiany - zwi±zki, które wp³ywaj± na powstawanie z³ogów (tzw. "kamieni") szczawianowo-wapniowych.

Wiêcej o jodzie

Wiêcej o kamicy szczawianowej

Jarmu¿ - jak przyrz±dzaæ?

Ju¿ po pierwszych kêsach jarmu¿u wiemy, ¿e mamy do czynienia z krewniakiem kapusty, broku³u czy brukselki. W jego smaku, podobnie jak w przypadku tej ostatniej da siê wyczuæ lekk± goryczkê, która jednak zanika po przemro¿eniu. Nawet lepiej zbieraæ go po przymrozkach (lub w³o¿yæ na jaki¶ czas do zamra¿alnika), poniewa¿ staje siê wtedy nie tylko smaczniejszy, ale i bardziej delikatny.

Najlepszy i najzdrowszy jest na surowo, np. pociêty w paski i dodany do sa³atki. M³ode listki nadaj± siê do spo¿ycia w ca³o¶ci. Z wiêkszych, zewnêtrznych li¶ci przed jedzeniem nale¿y usun±æ grube i twarde nerwy, które mog± nam utrudniæ konsumpcjê. Aby li¶cie nieco zmiêk³y, mo¿na je polaæ oliw± z oliwek i pozostawiæ na oko³o kwadrans.

Z powodzeniem mo¿na go równie¿ przyrz±dzaæ podobnie jak szpinak, a wiêc np. dusiæ z dodatkiem czosnku, zapiekaæ, a tak¿e dodaæ do sa³atki, zupy, makaronu czy koktajlu (wiêcej o zaletach zielonych koktajli). W zastêpstwie tucz±cych przek±sek mo¿emy tak¿e skusiæ siê na jarmu¿owe chipsy (porwane na kawa³ki li¶cie spryskujemy oliw±, posypujemy sol± morsk± i pieczemy, uwa¿aj±c, aby siê nie przypali³y).