Prawa pacjenta - sprawdź, co ci się należy!

Czy wiesz, że przestrzeganie praw pacjenta to ustawowy obowiązek każdego, kto podejmuje się udzielania świadczeń zdrowotnych? Dotyczy to zarówno organów władzy publicznej, jak i wszystkich osób, które wykonują zawód medyczny lub zajmują się inną profesją opartą na kontakcie z pacjentem. Prawa pacjenta w Polsce są regulowane przez Konstytucję Rzeczpospolitej Polskiej, a także przez kilka ustaw, w tym ustawę o prawach pacjenta, Rzeczniku Praw Pacjenta, ustawę o świadczeniach opieki zdrowotnej (finansowanych ze środków publicznych) oraz o zakładach opieki zdrowotnej.

Podstawowe prawo pacjenta - prawo do świadczeń zdrowotnych

Każdy pacjent ma prawo do świadczeń zdrowotnych, które spełniają wymogi aktualnej wiedzy medycznej. Oprócz tego może zażądać wydania drugiej opinii, a gdy nie może uzyskać świadczeń zdrowotnych od razu (ze względu na ich ograniczoną dostępność), musi mieć możliwość skorzystania z rzetelnej listy oczekujących, która jest oparta na sprawiedliwych, medycznych kryteriach. Gdy zdrowie lub życie pacjenta jest zagrożone, ma on prawo do natychmiastowego udzielenia świadczeń. Gdy dręczą go wątpliwości, może zażądać, aby lekarz skonsultował się z innym specjalistą albo zwołał konsylium lekarskie, natomiast położna czy pielęgniarka zasięgnęła opinii innej położnej bądź pielęgniarki. Zarówno takie żądanie pacjenta, jak i odpowiedź na nie (np. ewentualną odmowę) należy odnotować w prowadzonej dokumentacji medycznej.

Pacjent ma prawo wiedzieć!

Co bardzo istotne, pacjent ma prawo do informacji – w tym do informacji o swoich prawach. Stąd wszystkie placówki odpowiedzialne za udzielanie świadczeń zdrowotnych opłacanych z pieniędzy publicznych muszą udostępnić pacjentowi takową wiedzę. Pacjenci mają też prawo do zasięgania informacji o zakresie oraz rodzaju udzielanych mu świadczeń zdrowotnych, a jednocześnie o osobach, które mu tych świadczeń udzielają.

Uwaga: informacje podawane pacjentowi mają być dla niego przystępne i zrozumiałe; jeśli chory nie rozumie kluczowych aspektów, powinien uzyskiwać stosowne objaśnienia tak długo, aż wszystko będzie dla niego jasne.

Jakie są inne prawa pacjenta w zakresie informacji?

• może się on dopominać o wyjaśnienia w sprawach: swojego stanu zdrowia,
• rozpoznania choroby, stosowanych metod diagnostycznych oraz leczniczych i ich ewentualnych następstw (ale i skutków ich zaniechania), rokowaniu oraz wynikach wdrożonego leczenia.
• niektórzy nie zdają sobie sprawy z tego, że istnieje opcja zrezygnowania z otrzymywania powyższych danych (trzeba jedynie dokładnie określić zakres informacji, jakich nie chce się uzyskiwać),
• pacjent może także zadecydować, które z tych informacji mogą być przekazywane osobom trzecim i wskazywać owe osoby,
• jedno z podstawowych praw pacjenta w szpitalu to prawo do poufności. Osoby świadczące mu usługi zdrowotne są zobowiązane do zachowania w tajemnicy całego pakietu danych na jego temat – nie zmienia się to nawet po śmierci pacjenta. Jeśli pacjent (albo osoba sprawująca nad nim opiekę prawną) nie wyrazi na to zgody, nie wolno nikomu udzielać żadnych poufnych informacji,
• pozostaje pytanie: co w sytuacji, kiedy chory straci przytomność? Jak kształtują się wówczas wymienione prawa pacjenta? Ustawa przewiduje, że obowiązują wówczas ustalenia poczynione z daną osobą, kiedy ta była jeszcze świadoma.

Masz prawo wybierać!

Czy wiesz, że gdy korzystasz z usług publicznej służby zdrowia, masz prawo wyboru? Zobacz listę rzeczy, o jakich możesz zadecydować:

• jeśli chodzi o leczenie stomatologiczne, masz prawo do wyboru dentysty spośród wszystkich specjalistów zatrudnionych w poradniach związanych umową z NFZ,
• w ramach podstawowej opieki zdrowotnej możesz wskazać lekarza, położną i pielęgniarkę,
• co do ambulatoryjnej opieki specjalistycznej, pacjentowi przysługuje prawo wyboru lekarza specjalisty spośród lekarzy przyjmujących w poradniach specjalistycznych związanych umową z NFZ (wybór placówki realizującej świadczenia w ramach współpracy z NFZ jest zupełnie dowolny),
• prawa pacjenta umożliwiają wybór dowolnego szpitala (na umowie z NFZ) znajdującego się na terenie Polski.

Masz prawo wyrażać zgodę!

Każdy pacjent – nawet ten małoletni, ale już powyżej 16. roku życia – dysponuje prawem wyrażania świadomej zgody na rozpoczęcie leczenia czy w ogóle udzielenie mu świadczenia zdrowotnego.

W przypadku gdy pacjent nie jest pełnoletni ALBO jest niezdolny do podejmowania świadomych decyzji ALBO pozostaje całkowicie ubezwłasnowolniony, prawo do wyrażenia zgody przysługuje przedstawicielowi ustawowemu bądź (na wypadek jego braku) opiekunowi faktycznemu. Co bardzo ważne, pacjent ma prawo zażądać zaprzestania udzielania świadczenia albo odmówić jego wszczęcia.

Pacjent, który ma ponad 16 lat / jest upośledzony bądź chory psychicznie, ale ma dostateczne rozeznanie w sytuacji / jest osobą ubezwłasnowolnioną, może wyrazić sprzeciw wobec udzielenia mu świadczenia zdrowotnego nawet jeśli opiekun faktyczny czy ustawowy przedstawiciel wyrażą na to zgodę. Wówczas konieczne jest zdobycie zezwolenia wydanego przez sąd opiekuńczy.

Uwaga: zanim pacjent wyda zgodę bądź odmowę, musi uzyskać dokładne i rzetelne informacje na temat danego świadczenia. Gdy w grę wchodzi zabieg operacyjny albo inne poważniejsze świadczenie, np. taka metoda diagnostyki lub leczenia, która stwarza ryzyko dla pacjenta, zgoda musi zostać wyrażona pisemnie.

Prawa pacjenta – dokumentacja medyczna i depozyt

Każdy pacjent w Polsce ma prawo dostępu do dokumentacji medycznej, która dotyczy udzielanych mu świadczeń zdrowotnych, wyników badań oraz w ogóle stanu jego zdrowia. Prawa pacjenta NFZ obejmują także przechowywanie wartościowych rzeczy w depozycie, oczywiście jeśli dana osoba musi przebywać w zakładzie dla osób wymagających całodobowej bądź całodziennej opieki. O ile przepisy odrębne nie stanowią inaczej, koszty takiej usługi pozostają po stronie zakładu opieki zdrowotnej.

Przeciw czemu można zgłosić sprzeciw?

Pacjent (albo jego ustawowy przedstawiciel) mogą się sprzeciwiać wobec:

• opinii lekarza, jeśli ma ona wpływ na obowiązki bądź prawa pacjenta,
• orzeczenia lekarza (pod tymi samymi warunkami).

Z takim sprzeciwem należy udać się do Komisji Lekarskiej, która funkcjonuje przy Rzeczniku Praw Pacjenta (za pośrednictwem tego ostatniego). Pacjent ma na to 30 dni od momentu wydania problematycznej opinii albo orzeczenia.

Domagaj się szacunku i dbaj o swój komfort!

Pamiętaj o tym, że prawa pacjenta (w szpitalu psychiatrycznym, zwykłym czy w jakimkolwiek innym zakładzie) obejmują prawo do poszanowania godności i intymności. Nie ma możliwości, aby świadczeniodawca bezkarnie łamał tę zasadę. Pacjent ma również prawo do kontaktu/odmowy kontaktu z bliskimi (osobistego, korespondencyjnego, telefonicznego).

Mało tego – pacjent może się domagać obecności bliskiej osoby w trakcie udzielania mu świadczeń, chyba że istnieje ryzyko epidemiczne albo bezpieczeństwo pacjenta może zostać wystawione na próbę (wtedy świadczeniodawca może odmówić prośbie pacjenta, a odmowa ta trafia do stosownej dokumentacji). Analogicznie, obecność osób trzecich (chociażby studentów medycyny) w chwili udzielania świadczeń medycznych musi zostać zatwierdzona przez głównego zainteresowanego, czyli pacjenta. W uzasadnionych przypadkach zamiast samego pacjenta decydują o tym jego opiekun oraz lekarz.

Dodatkowa opieka pielęgnacyjna i duszpasterska

Gdy pacjent tego zażąda, powinna mu zostać zapewniona dodatkowa opieka pielęgnacyjna nie obejmująca udzielania świadczeń zdrowotnych (chociażby opieka przy porodzie). Gdy dany zakład ponosi w związku z tym jakieś koszty, może obciążyć nimi pacjenta; rekompensatę wyznacza wówczas kierownik zakładu. Z kolei gdy stan zdrowia pacjenta się pogarsza albo gdy pojawia się sytuacja zagrożenia jego życia, zakład ma obowiązek umożliwić mu opiekę duszpasterską (a dokładniej kontakt z duchownym preferowanego wyznania).

Pamiętaj: prawa pacjenta to świętość! Ich poszanowanie i przestrzeganie to podstawowy obowiązek każdego świadczeniodawcy!

To również może cię zainteresować:

Zwolnienie lekarskie - kiedy je dostarczyć? Jak długo może trwać?

Pacjent jest człowiekiem, który może się aktywnie włączyć w proces leczenia. Oczywiste?

Szykuje się zmiana prawa. Suplementy diety to nie leki. Kto twierdzi inaczej, zapłaci - nawet 20 mln zł