Antykoncepcja. Dobierz metodę idealną dla siebie!

Stosujemy ją po to, by mieć dziecko dopiero, gdy dojrzejemy do tej decyzji. Nie ma jednak antykoncepcji dobrej dla wszystkich. Organizm każdej kobiety jest inny, więc spośród wielu metod trzeba wybrać odpowiednią dla siebie.

Skuteczność dzisiejszej antykoncepcji przekracza znacznie 99 procent. Jednak antykoncepcja musi być również bezpieczna. Nie może wywoływać objawów ubocznych, a gdy przestaniemy z niej korzystać - płodność powinna nam wrócić w miarę szybko. By wraz z lekarzem ginekologiem wybrać dla siebie najlepszą formę antykoncepcji, trzeba jak najwięcej wiedzieć o swoim organizmie. I przede wszystkim dobrze znać swój cykl miesiączkowy.

CYKL NASZ POWSZEDNI

Nad pracą układu płciowego czuwa ośrodek cykliczności znajdujący się w mózgu. To on daje sygnał przysadce mózgowej, że powinnyśmy wejść w kolejną fazę cyklu miesiączkowego. Ta z kolei - za pośrednictwem hormonów FSH (folikostymulina) i LH (hormon luteinizujący) - informuje o tym jajniki i muszą one w odpowiednim czasie produkować hormony płciowe: estrogeny i progesteron. Cykl średnio trwa 28 dni, ale 25 lub 31 dni też uważa się za normę.

MIĘDZY 1. A 5. DNIEM

Pierwszym dniem cyklu jest pierwszy dzień krwawienia. Poziom progesteronu i estrogenów obniża się, co powoduje, że błona śluzowa macicy się złuszcza i - wraz z krwią miesiączkową - zostaje wydalona na zewnątrz. Pod wpływem hormonu FSH w jajnikach zaczynają się rozwijać i dojrzewać pęcherzyki Graafa, w których znajdują się komórki jajowe.

MIĘDZY 6. A 13. DNIEM

Krwawienie ustaje. Przysadka mózgowa produkuje LH, który sprawia, że pęcherzyk z komórką jajową roś- nie i jajniki wydzielają coraz więcej estrogenów. Śluzówka macicy, przygotowując się do przyjęcia zapłodnionego jajeczka, robi się coraz grubsza. Na 5 do 3 dni przed owulacją zaczyna się czas płodny.

SZCZEGÓLNY DZIEŃ 14.

Estrogeny osiągają najwyższy poziom. Gwałtownie rośnie poziom LH i wtedy pęcherzyk Graafa pęka. Wydostaje się z niego dojrzała komórka jajowa. To właśnie owulacja (jajeczkowanie), czyli najbardziej płodny dzień. Gdy cykl miesiączkowy trwa dłużej - np. 30 dni - owulacja przeniesie się na 16. dzień cyklu.

MIĘDZY 15. A 20. DNIEM

Utrzymuje się wysoki poziom estrogenów. Pęcherzyk Graafa zamienia się w ciałko żółte i zaczyna produkować progesteron, który przygotowuje błonę śluzową macicy do przyjęcia zapłodnionego jajeczka. Zajście w ciążę jest jeszcze możliwe przez 2 doby po owulacji. W tym czasie dojrzała komórka jajowa wędruje jajowodem w kierunku macicy. Jeśli dotrze do niej plemnik i połączą się - dojdzie do zapłodnienia. Do jajowodu docierają plemniki, które w trakcie stosunku znalazły się w pochwie (są zdolne do zapładniania około 72 godzin po wytrysku!).

MIĘDZY 21. A 28. DNIEM

Jeśli nie doszło do zapłodnienia, stężenie estrogenów szybko spada. Ciałko żółte zanika, więc maleje poziom progesteronu. Niezapłodnione jajeczko będzie wydalone podczas menstruacji.

WYBIERZ METODĘ DLA SIEBIE

Kobieta w każdym wieku może dziś skutecznie sterować swoją płodnością, ale nie ma jednej antykoncepcji na całe życie. Innej potrzebuje młoda dziewczyna rozpoczynająca współżycie, innej matka karmiąca, a jeszcze innej kobieta zbliżająca się do menopauzy.

18-25 LAT

*prezerwatywa

*środki plemnikobójcze (Patentex oval)

*pierścień dopochwowy (NuvaRing)

*niskodawkowe tabletki hormonalne (np. Qlaira, Yaz, Yasminelle, Novynette, Mercilon, Harmonet, Logest)

26-35 LAT

*prezerwatywa

*środki plemnikobójcze (Patentex oval)

*pierścień dopochwowy (NuvaRing)

*plaster hormonalny (Evra)

*zastrzyk hormonalny (Depo-Provera)

*dwuskładnikowe tabletki hormonalne (np. Qlaira, Yaz, Yasmin, Regulon, Marvelon, Femoden)

*dwuskładnikowe tabletki trójfazowe (np. Milvane, Triquilar, Tri-Regol)

36-45 LAT

*prezerwatywa

*środki plemnikobójcze (Patentex oval)

*pierścień dopochwowy (NuvaRing)

*plaster hormonalny (Evra)

*zastrzyk hormonalny (Depo-Provera)

*niskodawkowe tabletki hormonalne (np. Qlaira, Yasminelle, Mercilon, Yaz, Novynette)

POWYŻEJ 45 LAT

*prezerwatywa

*tabletki hormonalne niskodawkowe (np. Sylvie 20, Mercilon, Yasminelle, Yaz, Qlaira, Novynette, Harmonet)

UWAGA! Kobiety, które już rodziły, oprócz powyższych metod mogą (bez względu na wiek) stosować również:

*wkładkę wewnątrzmaciczną hormonalną (Mirena)

*wkładki konwencjonalne (Multiload, Gyne T, Cooper T, Nova T)

DLA MATEK KARMIĄCYCH PIERSIĄ

*prezerwatywa

*zastrzyk hormonalny (Depo-Provera)

*minipigułki (np. Cerazette, Azalia)

*wkładka wewnątrzmaciczna hormonalna (Mirena)

*wkładki wewnątrzmaciczne konwencjonalne (np. Cooper T, Multiload, Gyne T, Nova T)

MIŁOŚĆ BEZ RYZYKA

Metod zapobiegania ciąży jest sporo i tylko od kobiety, jej partnera oraz ginekologa zależy, którą wybiorą. Naturalne metody, niestety, zawodzą. Warto więc rozważyć korzystanie ze skuteczniejszych rozwiązań.

Za najskuteczniejszą formę ginekolodzy uznają antykoncepcję hormonalną (pigułki, wkładkę wewnątrzmaciczną uwalniającą hormony, plaster, zastrzyk). Może z niej korzystać większość kobiet - także te, które jeszcze nie rodziły. Warunkiem jej stosowania jest dobry stan zdrowia i regularne miesiączki. Żylaki, kamica żółciowa czy przebyte w przeszłości zakrzepica lub WZW B nie są bezwzględnymi przeciwwskazaniami do jej stosowania. Ale zanim lekarz dobierze środek dla nas, potrzebne są badania: badanie ginekologiczne i badanie piersi, cytologia, USG przezpochwowe, próby wątrobowe i ba-danie krzepliwości krwi.

I JESZCZE "COŚ"

Dobrze dobrana antykoncepcja powinna działać bez skutków ubocznych (np. plamienia, bóle brzucha, nudności, bóle głowy, tycie). Powinna być skuteczna, bezpieczna, akceptowana przez kobietę i odwracalna (po zaprzestaniu stosowania szybko wraca płodność), ale też zapewniać dodatkowe korzyści. Należą do nich m.in. zmniejszenie zaburzeń cyklu miesiączkowego, zmniejszenie krwawienia (jeśli np. między kolejnymi opakowaniami pigułek antykoncepcyjnych występuje krwawienie - nie jest to miesiączka, ale tzw. krwawienie z odstawienia), zniesienie bólu owulacyjnego i objawów PMS, rzadsze występowanie stanów zapalnych miednicy małej (PID), włókniaków i torbieli piersi oraz torbieli czynnościowych jajników, raka trzonu macicy, raka jajnika, raka jelita grubego, mięśniaków macicy, zmniejszenie częstości endometriozy i poprawa jakości skóry.

TYLKO SPOKOJNIE

Niekiedy oskarża się antykoncepcję hormonalną, że zwiększa ryzyko wystąpienia raka piersi. Nie ma na to dostatecznych dowodów naukowych. Prawdopodobnie rak ten wykrywany jest częściej u kobiet stosujących hormonalne zabezpieczenie przed ciążą, bo częściej wykonują one badania piersi.

WSKAŹNIK PEARLA

Informuje o tym, jakie jest ryzyko zajścia w ciążę przy określonej metodzie antykoncepcji. Gdy np. wynosi 1 - oznacza to, że na 100 kobiet, które stosowały daną metodę przez cały rok, w ciążę zaszła jedna. Im jest niższy wskaźnik Pearla, tym wybrany rodzaj zapobiegania ciąży jest skuteczniejszy. Indeks składa się z dwóch liczb. Pierwsza dotyczy osób o dużej samodyscyplinie, które regularnie stosują daną metodę, natomiast druga - tych, które np. zażywają pigułki o różnych porach dnia albo co najmniej raz w miesiącu zapomniały połknąć pigułkę.

PIGUŁKA ANTYKONCEPCYJNA

Największą grupę tabletek antykoncepcyjnych stanowią pigułki, które przyjmuje się raz dziennie (najlepiej o tej samej porze), przez 21 dni. Potem robi się tygodniową przerwę, w trakcie której występuje tzw. krwawienie z odstawienia. Po 7 dniach przerwy zaczyna się kolejne opakowanie. W aptekach dostępne są też pigułki, które zażywa się bez przerwy przez 28 dni. W opakowaniu są wtedy albo 24 aktywne pigułki i 4 nieaktywne placebo, albo 26 aktywnych pigułek i 2 nieaktywne placebo. Jeżeli kobieta sięga po pigułkę po raz pierwszy, pierwszą tabletkę z opakowania powinna połknąć pierwszego dnia menstruacji.

Jak działa

Pigułka dwuskładnikowa zawiera 2 żeńskie hormony płciowe: estrogen i progestagen. Podanie progestagenu i małej dawki estrogenu już na początku cyklu sprawia, że komórka jajowa nie dojrzewa i nie uwalnia się z jajnika. Ponadto pigułka zagęszcza śluz w szyjce macicy tak, że plemniki nie mogą przez niego przenikać. Jeśliby jednak doszło do połączenia komórki jajowej z plemnikiem - hormony uniemożliwią zagnieżdżenie się zapłodnionej komórce w macicy.

Zalety

wysoka skuteczność

łatwość zażywania

małe dawki hormonów (pierwsze pigułki zawierały 150 mcg w dawce, obecne 50-20 mcg)

regulacja cyklu miesiączkowego

zniesienie objawów PMS

zmniejszenie krwawienia

zmniejszenie ryzyka zapalenia przydatków, osteoporozy oraz zapalenia stawów

Wady

wymagają regularnego (o stałej porze) zażywania

mogą powodować częstsze zapalenia pochwy oraz napady migreny

w pierwszych miesiącach przyjmowania pigułek mogą pojawiać się plamienia, nudności, bóle głowy i tkliwość piersi

u niektórych kobiet początkowo obniżają popęd płciowy (libido) i nieco zwiększają apetyt (co bywa powodem zwiększenia wagi)

podnoszą ryzyko udaru i choroby zatorowo-zakrzepowej żył

Wskaźnik Pearla: 0,2-2,5

MINIPIGUŁKA

Zawiera jedynie niewielką ilość progestagenu. W opakowaniu jest 28 pigułek, które zażywa się codziennie bez robienia przerw między opakowaniami.

Jak działa

Przede wszystkim pigułka hamuje jajeczkowanie. Utrudnia także plemnikom przedostanie się do jajowodów, gdyż silnie zagęszcza śluz szyjki macicy. Jednocześnie progestagen sprawia, że błona śluzowa macicy jest tak cienka, że gdyby nawet doszło do zapłodnienia, to zarodek nie mógłby się w niej zagnieździć.

Zalety

nie ma przerw w zażywaniu

nie wpływa na gospodarkę hormonalną organizmu aż tak jak pigułki dwuskładnikowe

Wady

trzeba zażywać pigułkę z dokładnością do jednej godziny

może powodować plamienia oraz nudności

Wskaźnik Pearla: 1-3

PREZERWATYWA

Wykonana jest z cieniutkiego lateksu. Ma różne rozmiary - afroamerykański, europejski i azjatycki - oraz kolory, zapachy i kształty. Zakłada się ją przed stosunkiem na penisa. Jest jednorazowego użytku.

Jak działa

Większość prezerwatyw pokryta jest środkiem nawilżającym i plemnikobójczym. Tego typu zabezpieczenie stanowi mechaniczną, a także chemiczną zaporę dla żwawych plemników - uniemożliwia ich dotarcie do macicy i jajowodów. Ze względu na możliwość pęknięcia prezerwatywy lekarze zalecają, by jednocześnie z nią używać środków plemnikobójczych.

Zalety

łatwa w użyciu

nie oddziałuje na organizm

dość skutecznie chroni też przed chorobami przenoszonymi drogą płciową

Wady

łatwo ją uszkodzić (np. ostrym paznokciem)

bardzo rzadko, ale jednak zdarza się, że uczula

nie mogą jej używać mężczyźni z zaburzeniami wzwodu

nie zabezpiecza przed wirusem HPV (brodawczaka ludzkiego, który odpowiada m.in. za rozwój raka szyjki macicy)

Wskaźnik Pearla: 3-7

PLASTER HORMONALNY

W opakowaniu są trzy plasterki. Pierwszy nakleja się na czystą, suchą skórę pośladka, podbrzusza, tułowia lub ramienia w pierwszym dniu cyklu. Po siedmiu dniach zastępuje się go drugim, a po kolejnym tygodniu - trzecim. Potem następuje 7-dniowa przerwa na krwawienie.

Jak działa

Plaster stale uwalnia estrogen i progestagen, które przenikają do krwiobiegu i zapobiegają owulacji, zagęszczają śluz szyjkowy i nie dopuszczają do przejścia plemników do jamy macicy.

Zalety

wygodny w użyciu

dyskretny (mały, w kolorze zbliżonym do odcienia skóry)

hormony nie obciążają przewodu pokarmowego

Wady

może podrażniać skórę

źle nałożony może się odklejać

nie mogą go stosować kobiety o wadze powyżej 80 kg

Wskaźnik Pearla: 0,9

PIERŚCIEŃ DOPOCHWOWY

Elastyczny, odporny na uszkodzenia, bezbarwny pierścień ma średnicę 5 cm i przekrój 4 mm.

Jak działa

Kobieta sama umieszcza go w pochwie w pierwszym dniu cyklu i po 3 tygodniach sama go usuwa. Pierścień cały czas uwalnia progestagen i estrogen, które przenikają do krwiobiegu. Działają jak hormony w pigułkach antykoncepcyjnych. Po 7 dniach przerwy na krwawienie zakłada się nowy pierścień.

Zalety

precyzja położenia pierścienia w pochwie nie wpływa na jego skuteczność

jest niewyczuwalny

mało hormonów (15 mcg)

hormony nie obciążają przewodu pokarmowego

Wady

zakładanie i usuwanie wymaga pewnej wprawy

Wskaźnik Pearla: 0,25-1,75

ANTYKONCEPCJA W ZASTRZYKU

Co trzy miesiące podaje się domięśniowo zastrzyk. Pierwszy trzeba przyjąć do 5. dnia cyklu.

Jak działa

Środek ten zawiera progestagen, hormon, który powstrzymuje jajeczkowanie i hamuje rozrost błony śluzowej macicy.

Zalety

działanie antykoncepcyjne już następnego dnia po zastrzyku

hormony nie obciążają przewodu pokarmowego

zmniejsza ryzyko endometriozy

Wady

mogą pojawić się plamienia

mogą występować bóle głowy

przy długotrwałym stosowaniu - wzrasta ryzyko osteoporozy

powrót do płodności może trwać do półtora roku

Wskaźnik Pearla: 0,3-1,2

WKŁADKA WEWNĄTRZMACICZNA (TZW. SPIRALA)

Zakłada się ją na kilka lat (od 3 do 5). Do dyspozycji mamy dwa rodzaje wkładek: z miedzią lub z uwalniającym się hormonem. Ginekolog zakłada spiralę do macicy, gdy kobieta ma miesiączkę.

Jak działa

W przypadku wkładek z miedzią - to jony tego pierwiastka sprawiają, że plemniki stają się mniej ruchliwe i nie mają szansy dotrzeć do jajowodu. Ponadto, oba typy spirali powodują ciągły, lekki stan zapalny błony śluzowej macicy, co uniemożliwia zapłodnionemu jajeczku zagnieżdżenie się w śluzówce. Spirala hormonalna ma miniaturowy zbiornik z progestagenem. Uwalniany hormon zagęszcza śluz szyjkowy (jest zaporą dla plemników) i hamuje narastanie śluzówki macicy, uniemożliwiając zagnieżdżenie się zapłodnionego jajeczka.

Zalety

są skuteczne i działają długo

nie przeszkadzają przy stosunku

oba typy wkładek mogą stosować kobiety karmiące piersią

te z hormonami - znacznie zmniejszają nasilenie krwawienia

Wady

przez pierwszy miesiąc mogą powodować bóle podbrzusza

mogą pojawić się plamienia

bywają przyczyną częstszych zapaleń narządów rodnych

istnieje możliwość niezauważalnego wypadnięcia wkładki

Wskaźnik Pearla: z miedzią 1,2-3, z hormonami 0,1-0,2

DOPOCHWOWE ŚRODKI PLEMNIKOBÓJCZE

Dostępne w naszych aptekach mają postać niewielkich, "śliskich" globulek. Samodzielnie aplikuje się je do pochwy przed stosunkiem.

Jak działają

Środki te zawierają nonoxynol, który obezwładnia plemniki, ale nie uszkadza ich materiału genetycznego, dlatego - jeśli nawet dojdzie do zapłodnienia - nie wzrasta ryzyko wad płodu.

Globulkę wkłada się jak najgłębiej do pochwy na 10-15 minut przed stosunkiem. Musi się ona rozpuścić i utworzyć nieprzenikliwą dla plemników barierę. Po rozpuszczeniu działa około godziny. Obowiązuje zasada: jeden stosunek - jedna globulka.

Zalety

nie zawierają hormonów

nawilżają pochwę, zmniejszając nieprzyjemne tarcie w czasie stosunku płciowego

zwężony czubek sprawia, że łatwo aplikuje się je do pochwy

Wady

mogą uczulać

trzeba odczekać, zanim globulka rozpuści się i zacznie działać

pienią się, czasem dają uczucie pieczenia

po stosunku powoli wypływają z pochwy, mocząc bieliznę

przy częstym stosowaniu - mogą wywołać podrażnienie śluzówki pochwy

niezbyt wysoka skuteczność

Wskaźnik Pearla: 8,0-36

NOWOŚĆ NA RYNKU!

Pod koniec ubiegłego roku pojawiła się na naszym rynku farmaceutycznym nowa pigułka antykoncepcyjna - Qlaira.

To dwuskładnikowa czterofazowa tabletka. Nowością jest to, że w swym składzie zawiera estradiol (E2), a konkretnie waleranian estradiolu - hormon taki sam, jak estrogen produkowany w naszym organizmie, popularnie mówi się więc, że to hormon naturalny. Drugim składnikiem pigułek jest hormon dienogest.

W opakowaniu znajduje się 28 pigułek i zażywa się je bez przerw. Dwie ostatnie (mają biały kolor) nie zawierają aktywnych składników. Pełnią rolę placebo i mają sprawiać, że kobieta nie przerywa cyklu codziennego zażywania pigułki (mniej pomyłek w dawkowaniu, a więc wyższa skuteczność antykoncepcji). U 10-20 proc. kobiet w dniach zażywania placebo występuje krwawienie z odstawienia, ale zwykle jest dość skąpe.

Skuteczność Qlairy jest porównywana z innymi pigułkami antykoncepcyjnymi. Wskaźnik Pearla - 0,42. Jak wynika z dotychczasowych doświadczeń, pigułka ta daje mniej skutków ubocznych (zwykle jedynie tkliwość piersi oraz bóle głowy), a więcej pozaantykoncepcyjnych korzyści (m.in. ma mniejszy wpływ na wątrobę). Zalecana jest przede wszystkim kobietom zbliżającym się do menopauzy i bardzo młodym (18-25 lat).

CZEKAMY NA...

Na półkę z zastrzykami antykoncepcyjnymi ma trafić Lunelle. Jak typowe pigułki antykoncepcyjne zawiera estrogen z progestagenem. Zastrzyk trzeba -przyjmować co miesiąc. Może to zapewnić wyższą skuteczność środka i lepszą kontrolę cyklu niż w przypadku dostępnego już, podawanego co 3 miesiące, zastrzyku Depo-Provera. Po odstawieniu Lunelle szybciej też powraca płodność.

Nowością będzie także podskórny implant antykoncepcyjny - Implanon. Wszczepia się go pod skórę raz na 3 lata. Działa podobnie jak tradycyjne pigułki antykoncepcyjne, uwalniając codziennie tę samą dawkę hormonów.

Więcej o: