Skuteczność dzisiejszej antykoncepcji przekracza znacznie 99 procent. Jednak antykoncepcja musi być również bezpieczna. Nie może wywoływać objawów ubocznych, a gdy przestaniemy z niej korzystać - płodność powinna nam wrócić w miarę szybko. By wraz z lekarzem ginekologiem wybrać dla siebie najlepszą formę antykoncepcji, trzeba jak najwięcej wiedzieć o swoim organizmie. I przede wszystkim dobrze znać swój cykl miesiączkowy.
CYKL NASZ POWSZEDNI
Nad pracą układu płciowego czuwa ośrodek cykliczności znajdujący się w mózgu. To on daje sygnał przysadce mózgowej, że powinnyśmy wejść w kolejną fazę cyklu miesiączkowego. Ta z kolei - za pośrednictwem hormonów FSH (folikostymulina) i LH (hormon luteinizujący) - informuje o tym jajniki i muszą one w odpowiednim czasie produkować hormony płciowe: estrogeny i progesteron. Cykl średnio trwa 28 dni, ale 25 lub 31 dni też uważa się za normę.
MIĘDZY 1. A 5. DNIEM
Pierwszym dniem cyklu jest pierwszy dzień krwawienia. Poziom progesteronu i estrogenów obniża się, co powoduje, że błona śluzowa macicy się złuszcza i - wraz z krwią miesiączkową - zostaje wydalona na zewnątrz. Pod wpływem hormonu FSH w jajnikach zaczynają się rozwijać i dojrzewać pęcherzyki Graafa, w których znajdują się komórki jajowe.
MIĘDZY 6. A 13. DNIEM
Krwawienie ustaje. Przysadka mózgowa produkuje LH, który sprawia, że pęcherzyk z komórką jajową roś- nie i jajniki wydzielają coraz więcej estrogenów. Śluzówka macicy, przygotowując się do przyjęcia zapłodnionego jajeczka, robi się coraz grubsza. Na 5 do 3 dni przed owulacją zaczyna się czas płodny.
SZCZEGÓLNY DZIEŃ 14.
Estrogeny osiągają najwyższy poziom. Gwałtownie rośnie poziom LH i wtedy pęcherzyk Graafa pęka. Wydostaje się z niego dojrzała komórka jajowa. To właśnie owulacja (jajeczkowanie), czyli najbardziej płodny dzień. Gdy cykl miesiączkowy trwa dłużej - np. 30 dni - owulacja przeniesie się na 16. dzień cyklu.
MIĘDZY 15. A 20. DNIEM
Utrzymuje się wysoki poziom estrogenów. Pęcherzyk Graafa zamienia się w ciałko żółte i zaczyna produkować progesteron, który przygotowuje błonę śluzową macicy do przyjęcia zapłodnionego jajeczka. Zajście w ciążę jest jeszcze możliwe przez 2 doby po owulacji. W tym czasie dojrzała komórka jajowa wędruje jajowodem w kierunku macicy. Jeśli dotrze do niej plemnik i połączą się - dojdzie do zapłodnienia. Do jajowodu docierają plemniki, które w trakcie stosunku znalazły się w pochwie (są zdolne do zapładniania około 72 godzin po wytrysku!).
MIĘDZY 21. A 28. DNIEM
Jeśli nie doszło do zapłodnienia, stężenie estrogenów szybko spada. Ciałko żółte zanika, więc maleje poziom progesteronu. Niezapłodnione jajeczko będzie wydalone podczas menstruacji.
WYBIERZ METODĘ DLA SIEBIE
Kobieta w każdym wieku może dziś skutecznie sterować swoją płodnością, ale nie ma jednej antykoncepcji na całe życie. Innej potrzebuje młoda dziewczyna rozpoczynająca współżycie, innej matka karmiąca, a jeszcze innej kobieta zbliżająca się do menopauzy.
18-25 LAT
*prezerwatywa
*środki plemnikobójcze (Patentex oval)
*pierścień dopochwowy (NuvaRing)
*niskodawkowe tabletki hormonalne (np. Qlaira, Yaz, Yasminelle, Novynette, Mercilon, Harmonet, Logest)
26-35 LAT
*prezerwatywa
*środki plemnikobójcze (Patentex oval)
*pierścień dopochwowy (NuvaRing)
*plaster hormonalny (Evra)
*zastrzyk hormonalny (Depo-Provera)
*dwuskładnikowe tabletki hormonalne (np. Qlaira, Yaz, Yasmin, Regulon, Marvelon, Femoden)
*dwuskładnikowe tabletki trójfazowe (np. Milvane, Triquilar, Tri-Regol)
36-45 LAT
*prezerwatywa
*środki plemnikobójcze (Patentex oval)
*pierścień dopochwowy (NuvaRing)
*plaster hormonalny (Evra)
*zastrzyk hormonalny (Depo-Provera)
*niskodawkowe tabletki hormonalne (np. Qlaira, Yasminelle, Mercilon, Yaz, Novynette)
POWYŻEJ 45 LAT
*prezerwatywa
*tabletki hormonalne niskodawkowe (np. Sylvie 20, Mercilon, Yasminelle, Yaz, Qlaira, Novynette, Harmonet)
UWAGA! Kobiety, które już rodziły, oprócz powyższych metod mogą (bez względu na wiek) stosować również:
*wkładkę wewnątrzmaciczną hormonalną (Mirena)
*wkładki konwencjonalne (Multiload, Gyne T, Cooper T, Nova T)
DLA MATEK KARMIĄCYCH PIERSIĄ
*prezerwatywa
*zastrzyk hormonalny (Depo-Provera)
*minipigułki (np. Cerazette, Azalia)
*wkładka wewnątrzmaciczna hormonalna (Mirena)
*wkładki wewnątrzmaciczne konwencjonalne (np. Cooper T, Multiload, Gyne T, Nova T)
MIŁOŚĆ BEZ RYZYKA
Metod zapobiegania ciąży jest sporo i tylko od kobiety, jej partnera oraz ginekologa zależy, którą wybiorą. Naturalne metody, niestety, zawodzą. Warto więc rozważyć korzystanie ze skuteczniejszych rozwiązań.
Za najskuteczniejszą formę ginekolodzy uznają antykoncepcję hormonalną (pigułki, wkładkę wewnątrzmaciczną uwalniającą hormony, plaster, zastrzyk). Może z niej korzystać większość kobiet - także te, które jeszcze nie rodziły. Warunkiem jej stosowania jest dobry stan zdrowia i regularne miesiączki. Żylaki, kamica żółciowa czy przebyte w przeszłości zakrzepica lub WZW B nie są bezwzględnymi przeciwwskazaniami do jej stosowania. Ale zanim lekarz dobierze środek dla nas, potrzebne są badania: badanie ginekologiczne i badanie piersi, cytologia, USG przezpochwowe, próby wątrobowe i ba-danie krzepliwości krwi.
I JESZCZE "COŚ"
Dobrze dobrana antykoncepcja powinna działać bez skutków ubocznych (np. plamienia, bóle brzucha, nudności, bóle głowy, tycie). Powinna być skuteczna, bezpieczna, akceptowana przez kobietę i odwracalna (po zaprzestaniu stosowania szybko wraca płodność), ale też zapewniać dodatkowe korzyści. Należą do nich m.in. zmniejszenie zaburzeń cyklu miesiączkowego, zmniejszenie krwawienia (jeśli np. między kolejnymi opakowaniami pigułek antykoncepcyjnych występuje krwawienie - nie jest to miesiączka, ale tzw. krwawienie z odstawienia), zniesienie bólu owulacyjnego i objawów PMS, rzadsze występowanie stanów zapalnych miednicy małej (PID), włókniaków i torbieli piersi oraz torbieli czynnościowych jajników, raka trzonu macicy, raka jajnika, raka jelita grubego, mięśniaków macicy, zmniejszenie częstości endometriozy i poprawa jakości skóry.
TYLKO SPOKOJNIE
Niekiedy oskarża się antykoncepcję hormonalną, że zwiększa ryzyko wystąpienia raka piersi. Nie ma na to dostatecznych dowodów naukowych. Prawdopodobnie rak ten wykrywany jest częściej u kobiet stosujących hormonalne zabezpieczenie przed ciążą, bo częściej wykonują one badania piersi.
WSKAŹNIK PEARLA
Informuje o tym, jakie jest ryzyko zajścia w ciążę przy określonej metodzie antykoncepcji. Gdy np. wynosi 1 - oznacza to, że na 100 kobiet, które stosowały daną metodę przez cały rok, w ciążę zaszła jedna. Im jest niższy wskaźnik Pearla, tym wybrany rodzaj zapobiegania ciąży jest skuteczniejszy. Indeks składa się z dwóch liczb. Pierwsza dotyczy osób o dużej samodyscyplinie, które regularnie stosują daną metodę, natomiast druga - tych, które np. zażywają pigułki o różnych porach dnia albo co najmniej raz w miesiącu zapomniały połknąć pigułkę.
PIGUŁKA ANTYKONCEPCYJNA
Największą grupę tabletek antykoncepcyjnych stanowią pigułki, które przyjmuje się raz dziennie (najlepiej o tej samej porze), przez 21 dni. Potem robi się tygodniową przerwę, w trakcie której występuje tzw. krwawienie z odstawienia. Po 7 dniach przerwy zaczyna się kolejne opakowanie. W aptekach dostępne są też pigułki, które zażywa się bez przerwy przez 28 dni. W opakowaniu są wtedy albo 24 aktywne pigułki i 4 nieaktywne placebo, albo 26 aktywnych pigułek i 2 nieaktywne placebo. Jeżeli kobieta sięga po pigułkę po raz pierwszy, pierwszą tabletkę z opakowania powinna połknąć pierwszego dnia menstruacji.
Jak działa
Pigułka dwuskładnikowa zawiera 2 żeńskie hormony płciowe: estrogen i progestagen. Podanie progestagenu i małej dawki estrogenu już na początku cyklu sprawia, że komórka jajowa nie dojrzewa i nie uwalnia się z jajnika. Ponadto pigułka zagęszcza śluz w szyjce macicy tak, że plemniki nie mogą przez niego przenikać. Jeśliby jednak doszło do połączenia komórki jajowej z plemnikiem - hormony uniemożliwią zagnieżdżenie się zapłodnionej komórce w macicy.
Zalety
wysoka skuteczność
łatwość zażywania
małe dawki hormonów (pierwsze pigułki zawierały 150 mcg w dawce, obecne 50-20 mcg)
regulacja cyklu miesiączkowego
zniesienie objawów PMS
zmniejszenie krwawienia
zmniejszenie ryzyka zapalenia przydatków, osteoporozy oraz zapalenia stawów
Wady
wymagają regularnego (o stałej porze) zażywania
mogą powodować częstsze zapalenia pochwy oraz napady migreny
w pierwszych miesiącach przyjmowania pigułek mogą pojawiać się plamienia, nudności, bóle głowy i tkliwość piersi
u niektórych kobiet początkowo obniżają popęd płciowy (libido) i nieco zwiększają apetyt (co bywa powodem zwiększenia wagi)
podnoszą ryzyko udaru i choroby zatorowo-zakrzepowej żył
Wskaźnik Pearla: 0,2-2,5
MINIPIGUŁKA
Zawiera jedynie niewielką ilość progestagenu. W opakowaniu jest 28 pigułek, które zażywa się codziennie bez robienia przerw między opakowaniami.
Jak działa
Przede wszystkim pigułka hamuje jajeczkowanie. Utrudnia także plemnikom przedostanie się do jajowodów, gdyż silnie zagęszcza śluz szyjki macicy. Jednocześnie progestagen sprawia, że błona śluzowa macicy jest tak cienka, że gdyby nawet doszło do zapłodnienia, to zarodek nie mógłby się w niej zagnieździć.
Zalety
nie ma przerw w zażywaniu
nie wpływa na gospodarkę hormonalną organizmu aż tak jak pigułki dwuskładnikowe
Wady
trzeba zażywać pigułkę z dokładnością do jednej godziny
może powodować plamienia oraz nudności
Wskaźnik Pearla: 1-3
PREZERWATYWA
Wykonana jest z cieniutkiego lateksu. Ma różne rozmiary - afroamerykański, europejski i azjatycki - oraz kolory, zapachy i kształty. Zakłada się ją przed stosunkiem na penisa. Jest jednorazowego użytku.
Jak działa
Większość prezerwatyw pokryta jest środkiem nawilżającym i plemnikobójczym. Tego typu zabezpieczenie stanowi mechaniczną, a także chemiczną zaporę dla żwawych plemników - uniemożliwia ich dotarcie do macicy i jajowodów. Ze względu na możliwość pęknięcia prezerwatywy lekarze zalecają, by jednocześnie z nią używać środków plemnikobójczych.
Zalety
łatwa w użyciu
nie oddziałuje na organizm
dość skutecznie chroni też przed chorobami przenoszonymi drogą płciową
Wady
łatwo ją uszkodzić (np. ostrym paznokciem)
bardzo rzadko, ale jednak zdarza się, że uczula
nie mogą jej używać mężczyźni z zaburzeniami wzwodu
nie zabezpiecza przed wirusem HPV (brodawczaka ludzkiego, który odpowiada m.in. za rozwój raka szyjki macicy)
Wskaźnik Pearla: 3-7
PLASTER HORMONALNY
W opakowaniu są trzy plasterki. Pierwszy nakleja się na czystą, suchą skórę pośladka, podbrzusza, tułowia lub ramienia w pierwszym dniu cyklu. Po siedmiu dniach zastępuje się go drugim, a po kolejnym tygodniu - trzecim. Potem następuje 7-dniowa przerwa na krwawienie.
Jak działa
Plaster stale uwalnia estrogen i progestagen, które przenikają do krwiobiegu i zapobiegają owulacji, zagęszczają śluz szyjkowy i nie dopuszczają do przejścia plemników do jamy macicy.
Zalety
wygodny w użyciu
dyskretny (mały, w kolorze zbliżonym do odcienia skóry)
hormony nie obciążają przewodu pokarmowego
Wady
może podrażniać skórę
źle nałożony może się odklejać
nie mogą go stosować kobiety o wadze powyżej 80 kg
Wskaźnik Pearla: 0,9
PIERŚCIEŃ DOPOCHWOWY
Elastyczny, odporny na uszkodzenia, bezbarwny pierścień ma średnicę 5 cm i przekrój 4 mm.
Jak działa
Kobieta sama umieszcza go w pochwie w pierwszym dniu cyklu i po 3 tygodniach sama go usuwa. Pierścień cały czas uwalnia progestagen i estrogen, które przenikają do krwiobiegu. Działają jak hormony w pigułkach antykoncepcyjnych. Po 7 dniach przerwy na krwawienie zakłada się nowy pierścień.
Zalety
precyzja położenia pierścienia w pochwie nie wpływa na jego skuteczność
jest niewyczuwalny
mało hormonów (15 mcg)
hormony nie obciążają przewodu pokarmowego
Wady
zakładanie i usuwanie wymaga pewnej wprawy
Wskaźnik Pearla: 0,25-1,75
ANTYKONCEPCJA W ZASTRZYKU
Co trzy miesiące podaje się domięśniowo zastrzyk. Pierwszy trzeba przyjąć do 5. dnia cyklu.
Jak działa
Środek ten zawiera progestagen, hormon, który powstrzymuje jajeczkowanie i hamuje rozrost błony śluzowej macicy.
Zalety
działanie antykoncepcyjne już następnego dnia po zastrzyku
hormony nie obciążają przewodu pokarmowego
zmniejsza ryzyko endometriozy
Wady
mogą pojawić się plamienia
mogą występować bóle głowy
przy długotrwałym stosowaniu - wzrasta ryzyko osteoporozy
powrót do płodności może trwać do półtora roku
Wskaźnik Pearla: 0,3-1,2
WKŁADKA WEWNĄTRZMACICZNA (TZW. SPIRALA)
Zakłada się ją na kilka lat (od 3 do 5). Do dyspozycji mamy dwa rodzaje wkładek: z miedzią lub z uwalniającym się hormonem. Ginekolog zakłada spiralę do macicy, gdy kobieta ma miesiączkę.
Jak działa
W przypadku wkładek z miedzią - to jony tego pierwiastka sprawiają, że plemniki stają się mniej ruchliwe i nie mają szansy dotrzeć do jajowodu. Ponadto, oba typy spirali powodują ciągły, lekki stan zapalny błony śluzowej macicy, co uniemożliwia zapłodnionemu jajeczku zagnieżdżenie się w śluzówce. Spirala hormonalna ma miniaturowy zbiornik z progestagenem. Uwalniany hormon zagęszcza śluz szyjkowy (jest zaporą dla plemników) i hamuje narastanie śluzówki macicy, uniemożliwiając zagnieżdżenie się zapłodnionego jajeczka.
Zalety
są skuteczne i działają długo
nie przeszkadzają przy stosunku
oba typy wkładek mogą stosować kobiety karmiące piersią
te z hormonami - znacznie zmniejszają nasilenie krwawienia
Wady
przez pierwszy miesiąc mogą powodować bóle podbrzusza
mogą pojawić się plamienia
bywają przyczyną częstszych zapaleń narządów rodnych
istnieje możliwość niezauważalnego wypadnięcia wkładki
Wskaźnik Pearla: z miedzią 1,2-3, z hormonami 0,1-0,2
DOPOCHWOWE ŚRODKI PLEMNIKOBÓJCZE
Dostępne w naszych aptekach mają postać niewielkich, "śliskich" globulek. Samodzielnie aplikuje się je do pochwy przed stosunkiem.
Jak działają
Środki te zawierają nonoxynol, który obezwładnia plemniki, ale nie uszkadza ich materiału genetycznego, dlatego - jeśli nawet dojdzie do zapłodnienia - nie wzrasta ryzyko wad płodu.
Globulkę wkłada się jak najgłębiej do pochwy na 10-15 minut przed stosunkiem. Musi się ona rozpuścić i utworzyć nieprzenikliwą dla plemników barierę. Po rozpuszczeniu działa około godziny. Obowiązuje zasada: jeden stosunek - jedna globulka.
Zalety
nie zawierają hormonów
nawilżają pochwę, zmniejszając nieprzyjemne tarcie w czasie stosunku płciowego
zwężony czubek sprawia, że łatwo aplikuje się je do pochwy
Wady
mogą uczulać
trzeba odczekać, zanim globulka rozpuści się i zacznie działać
pienią się, czasem dają uczucie pieczenia
po stosunku powoli wypływają z pochwy, mocząc bieliznę
przy częstym stosowaniu - mogą wywołać podrażnienie śluzówki pochwy
niezbyt wysoka skuteczność
Wskaźnik Pearla: 8,0-36
NOWOŚĆ NA RYNKU!
Pod koniec ubiegłego roku pojawiła się na naszym rynku farmaceutycznym nowa pigułka antykoncepcyjna - Qlaira.
To dwuskładnikowa czterofazowa tabletka. Nowością jest to, że w swym składzie zawiera estradiol (E2), a konkretnie waleranian estradiolu - hormon taki sam, jak estrogen produkowany w naszym organizmie, popularnie mówi się więc, że to hormon naturalny. Drugim składnikiem pigułek jest hormon dienogest.
W opakowaniu znajduje się 28 pigułek i zażywa się je bez przerw. Dwie ostatnie (mają biały kolor) nie zawierają aktywnych składników. Pełnią rolę placebo i mają sprawiać, że kobieta nie przerywa cyklu codziennego zażywania pigułki (mniej pomyłek w dawkowaniu, a więc wyższa skuteczność antykoncepcji). U 10-20 proc. kobiet w dniach zażywania placebo występuje krwawienie z odstawienia, ale zwykle jest dość skąpe.
Skuteczność Qlairy jest porównywana z innymi pigułkami antykoncepcyjnymi. Wskaźnik Pearla - 0,42. Jak wynika z dotychczasowych doświadczeń, pigułka ta daje mniej skutków ubocznych (zwykle jedynie tkliwość piersi oraz bóle głowy), a więcej pozaantykoncepcyjnych korzyści (m.in. ma mniejszy wpływ na wątrobę). Zalecana jest przede wszystkim kobietom zbliżającym się do menopauzy i bardzo młodym (18-25 lat).
CZEKAMY NA...
Na półkę z zastrzykami antykoncepcyjnymi ma trafić Lunelle. Jak typowe pigułki antykoncepcyjne zawiera estrogen z progestagenem. Zastrzyk trzeba -przyjmować co miesiąc. Może to zapewnić wyższą skuteczność środka i lepszą kontrolę cyklu niż w przypadku dostępnego już, podawanego co 3 miesiące, zastrzyku Depo-Provera. Po odstawieniu Lunelle szybciej też powraca płodność.
Nowością będzie także podskórny implant antykoncepcyjny - Implanon. Wszczepia się go pod skórę raz na 3 lata. Działa podobnie jak tradycyjne pigułki antykoncepcyjne, uwalniając codziennie tę samą dawkę hormonów.
