Zapłodnienie i dzięki temu rozwój ciąży możliwe jest podczas krótkiego okresu w przebiegu cyklu płciowego kobiety, podczas którego wystąpiła owulacja. Można porównać to do loterii, w której "prawdopodobieństwo wygranej" jest inne w każdym miesiącu.
Mianem miesięcznej płodności określa się prawdopodobieństwo poczęcia w przebiegu jednego miesiąca. Miesięczny wskaźnik płodność dla człowieka waha się od kilku do kilkunastu procent. Wartość jest może być inna dla każdej z par. Szacuje się że w populacji kobiet w wieku rozrodczym 84 % zajdzie w ciążę po 12 miesiącach regularnego współżycia. Po dwóch latach około 90 %, natomiast po 3 latach już tylko dodatkowo 1%.
Niepłodność rozpoznajemy po roku czasu regularnego współżycia bez antykoncepcji. Częstość występowania niepłodności szacuje się od 15-20 %. W Wielkiej Brytanii niepłodność stwierdzono u 17 % par. W badaniu prowadzonym we Francji niepłodność stwierdzono u 16,5% par. W Polsce już co piąta para może mieć problem z zajściem w ciążę. Na podkreślenie zasługuje fakt, że wiele analiz wskazuje na coraz częstsze występowanie niepłodności. Światowa Organizacja Zdrowa (WHO) uznaję niepłodność za chorobę społeczną.
Razem na badania
O pierwszej wizycie u specjalisty należy pomyśleć, jeśli rok regularnych stosunków płciowych beż żadnych zabezpieczeń nie przyniósł upragnionego efektu w postaci ciąży. Wizytę można przyspieszyć gdy :
- kobieta jest po 35 roku życia (płodność po tym czasie zaczyna mocno spadać),
- kobieta była leczona z powodów ginekologicznych - endometrioza , zespół policystycznych jajników, mięśniaki macicy,
- kobieta miesiączkuje nieregularnie,
- mężczyzna był leczony z powodu chorób narządu rozrodczego,
- któreś z partnerów starało się o dziecko powyżej 12 miesięcy w innym związku,
- któreś z partnerów przeszło leczenie onkologiczne,
- para rzadko współżyje.
Postępowanie w przypadku niepłodności jest szczególne, gdyż wymaga jednoczesnego diagnozowania kobiety i mężczyzny. Czynnik męski jak i kobiecy bierze udział w niepłodności po równo. U około 10-15 % par nie można stwierdzić konkretnej przyczyny (niepłodność idiopatyczna). Zwykle badania diagnostyczne odbywają się w ciągu 2-3 cykli miesięcznych.
Podstawowymi badaniami w niepłodności są:
Badanie nasienia
Nasienie otrzymuje się metodą masturbacji po 2-7 dniowej abstynencji seksualnej. Pozwala ono stwierdzić czy występują anomalie związane z liczbą, ruchliwością i innymi nieprawidłowościami plemników. Sama informacja o nieprawidłowej liczbie plemników nie świadczy o przyczynie niepłodności, wskazuje ona jedynie, że problem niepłodność istnieje. Nieprawidłowe badania nasienia nie musi znaczyć, że mężczyzna jest całkowicie niepłodny. Medycyna Rozrodu pozwala uzyskać ciążę nawet przy skrajnie niekorzystnych wynikach nasienia.
Badanie drożności jajowodów - histerosalpingografia (HSG)
Polega na uwidocznieniu kanału szyjki, jamy macicy i jajowodów po wprowadzeniu środka cieniującego z jednoczasowym wykonaniem zdjęć radiologicznych. Badanie pozwala na ocenę budowy jamy macicy i drożności jajowodów. Zabieg wykonuje się w pierwszej fazie cyklu zaraz po krwawieniu miesięcznym. Ostatnio coraz częściej proponuje się pacjentkom kontrolę drożności jajowodów metodą ultrasonograficzną (histersalpingosonografia)
Ocena ultrasonograficzna wzrostu pęcherzyka Graafa
Przezpochwowe badanie ultrasonograficzne jest nieinwazyjną metodą umożliwiającą uwidocznienie narządów miednicy mniejszej. W badaniu USG ginekologicznym sondą przezpochwową ocenia się wielkość kształt i strukturę tych narządów. Dzięki ultrasonografii lekarz może ocenić budowę oraz wzrost w jajniku pęcherzyka owulacyjnego zawierającego komórkę jajową. Badanie wykonuje najczęściej się 2-3 krotnie od 9 do 20 dnia cyklu.
Badania hormonalne
Pozwalają ocenić stan hormonalny kobiet - w szczególności funkcjonowanie jajników. Najczęściej zlecanymi hormonami są: hormon folikulotropowy (FSH), hormon luteinizujący (LH), estradiol (E2), które pobierane z krwi są pomiędzy 2 a 4 dniem cyklu oraz prolaktyna (PRL). Niekiedy badania poszerza się o pomiar stężenia hormonów tarczycy, testosteronu czy progesteronu. W przypadku nieprawidłowych parametrów nasienia mężczyzna również może być poproszony o wykonanie badań hormonalnych.
Należy zwrócić uwagę, że większość mających problem zajściem w ciążę nie jest całkowicie niepłodnych! Mają one obniżoną płodność, którą dzięki zdobyczą medycyny można skutecznie poprawić.
Tekst powstał w ramach współpracy serwisu z organizatorami II Sympozjum Niepłodność - klinika i praktyka, Łódź 2011, któremu patronuje Polskie Towarzystwo Ginekologiczne.
