Najczęstsze przyczyny niepłodności kobiecej - jak leczyć?

Zespół policystycznych jajników, endometrioza, nieprawidłowości w obrębie macicy... Rozpoznanie już jest, a ty wciąż nie doczekałaś się dziecka. Co może zrobić specjalista, by to zmienić?

Przyczyny niepłodności mogą w równym stopniu leżeć po stronie kobiety jak i mężczyzny.

Kiedy znalezienie przyczyny niepłodności nie jest możliwe, mówimy o niepłodności idiopatycznej, która dotyczy nawet do 15-20 % par starających się o dziecko.

Spośród przyczyn niepłodności kobiecej najczęstsze to: zaburzenia owulacji, nieprawidłowości jajowodów, endometrioza, nieprawidłowości macicy, tzw. czynnik maciczny.

Brak owulacji

Brak owulacji lub nieprawidłowa owulacja są najczęstszą przyczyna niepłodności po stronie kobiety. Jednym z podstawowych objawów są zaburzenia w długości trwania cyklu miesięcznego, czyli nieregularne miesiączki lub brak miesiączki.

Najczęstszą przyczyną tego stanu jest tzw. zespół policystycznych jajników (zespół PCOS). Zespół PCOS rozpoznaje się, jeśli u pacjentki występują łącznie co najmniej dwie z trzech grup objawów. Grupa pierwsza: nieregularne miesiączki. Druga: nadmierne owłosienie czy trądzik. Trzecia: obraz ultrasonograficzny jajników, jak w PCOS, czyli obecność wielu pęcherzyków z tendencją do obwodowego układania się i powiększona objętość jajnika.

Leczenie : brak owulacji leczy się w zależności od przyczyny. Najczęściej wykonuje się stymulację owulacji za pomocą leków. Terapia taka wymaga wykonywania kontrolnych badań ultrasonograficznych narządu rodnego - tzw. monitoring owulacji.

Nieprawidłowości jajowodów

Jajowód to parzysty narząd stwarzający prawidłowe warunki do zapłodnienia komórki jajowej oraz rozwoju i transportu powstałego zarodka do macicy. Koniecznym warunkiem prawidłowej funkcji jajowodu jest zachowanie przed niego drożności.

Szacuje się, że zaburzenia pracy i drożności jajowodów mogą stanowić nawet 30% wszystkich przypadków niepłodności. Przyczyną ich nieprawidłowej funkcji mogą być zrosty pooperacyjne, stan zapalny lub endometrioza. Powyższe patologie mogą prowadzić do upośledzone czynności jajowodu, a w skrajnych przypadkach jego niedrożności.

Podstawową metodą oceniającą drożność jajowodów jest histerosalpinogografia (HSG).

HSG polega na uwidocznieniu kanału szyjki, jamy macicy i jajowodów po wprowadzeniu środka cieniującego z równoczesnym wykonaniem zdjęć radiologicznych. Badanie pozwala też na ocenę budowy jamy macicy.

Zabieg wykonuje się w pierwszej fazie cyklu zaraz po krwawieniu miesięcznym. Ostatnio coraz częściej proponuje się pacjentkom kontrolę drożności jajowodów metodą ultrasonograficzną (histersalpingosonografia).

Leczenie : patologie jajowodów niekiedy leczy się metodami chirurgicznymi. W przypadku nieskuteczności chirurgii, całkowitego zniszczenia jajowodów, zaawansowanego wieku pacjentki metodą z wyboru jest zapłodnienie pozaustrojowe.

Endometrioza

Jama macicy wysłana jest błoną śluzową zwaną endometrium. Rola endometrium jest powiązana ze stanem hormonalnym kobiety. Przed owulacją narastające stężenie estrogenów powoduje, że grubieje ono kilkakrotnie. Po owulacji przechodzi w fazę dojrzewania m.in. gromadząc substancje odżywcze niezbędne dla zapłodnionej komórki jajowej. Gdy nie dojdzie do zapłodnienia, na skutek spadku progesteronu i estrogenów cześć endometrium ulega złuszczeniu, co objawia się miesiączką.

Endometrioza to choroba polegająca na wszczepach komórek endometrium w niewłaściwych miejscach. W grupie kobiet niepłodnych sięga nawet do 50%. Endometrioza wpływa negatywnie na płodność poprzez zaburzenia w funkcjonowaniu jajowodów, często powodując ich niedrożność, zaburzenia funkcji jajnika oraz zaburzenia w interakcji plemnik-komórka jajowa. Ponadto może powodować nieprawidłowości na tle immunologicznym, uniemożliwiające zagnieżdżenie się zarodka w jamie macicy. Rozpoznaje się ją za pomocą laparoskopii, podczas której powinno się usunąć jej widoczne ogniska.

Leczenie: W sytuacji endometriozy łagodnej z towarzyszącą niepłodnością rekomenduje się stosowanie inseminacji domacicznych z farmakologiczną stymulacją owulacji. W przypadku endometriozy mocno zaawansowanej zaleca się zakwalifikowanie pacjentki do zapłodnienia pozaustrojowego.

Nieprawidłowości macicy

Macica pełni najważniejszą rolę w procesie rozrodu. W macicy dokonuje się implantacja zarodka, jego odżywianie, wzrastanie i rozwój płodu. Choroby macicy, takie jak wady wrodzone, mięśniaki, polipy endometrialne i zrosty wewnątrzmaciczne, w zależności od miejsca występowania, mogą upośledzać płodność, równocześnie zwiększając ryzyko poronienia czy porodu przedwczesnego.

Leczenie : Leczenie zależy od rodzaju rozpoznanej patologii oraz jej wielkości. Najczęściej stosowaną metoda jest histeroskopia czyli oglądanie jamy macicy przez cienki endoskop. Histeroskopia daje możliwość usunięcia nieprawidłowości. W niektórych sytuacjach konieczna może być laparoskopia lub otwarcie powłok brzusznych

Nie lekceważ kalendarza

Wiek odgrywa bardzo ważną rolę, gdyż płodność kobiety z roku na rok jest coraz mniejsza, a znaczny jej spadek następuje po 35. roku życia. Związane jest to głównie ze spadkiem liczby i jakości komórek jajowych oraz wzrostem poronień w bardzo wczesnym stadium rozwoju zarodka.

Autor: dr nauk med. Paweł Radwan, Gameta Edukacja

Tekst powstał w ramach współpracy serwisu z organizatorami II Sympozjum Niepłodność - klinika i praktyka, Łódź 2011, któremu patronuje Polskie Towarzystwo Ginekologiczne.

Zobacz także: