Rozróżnia się dwa rodzaje udaru cieplnego, wysiłkowy i niewysiłkowy. O wysiłkowym udarze cieplnym mówimy, gdy przyczyną jest nadmierny wysiłek fizyczny w gorącym, wilgotnym środowisku (zdarza się, na przykład, żołnierzom operującym w tropikach). Rozwija się w ciągu kilku godzin. Niewysiłkowy udar cieplny natomiast powiązany jest ze stanem zdrowia lub wiekiem i zwykle rozwija się kilka dni.
Zaburzenia związane z przegrzaniem organizmu noszą nazwę hipertermii. Pierwszy stopień to wyczerpanie cieplne, które - jeżeli dana osoba nadal jest narażona na przegrzanie - przechodzi w udar cieplny, przy czym wyczerpanie cieplne nie jest tak groźne dla organizmu jak udar.
Kto jest zagrożony udarem cieplnym?
- Udar cieplny może dopaść każdego. Nie ma żadnego wyjątku w tym zakresie. Dotyczy to zarówno seniorów, jak i dzieci oraz dorosłych. Jeśli ktoś nie dba o odpowiednie nawodnienie organizmu i przesadza z przebywaniem na słońcu w newralgicznych godzinach, czyli między 12 a 16, kiedy promienie słoneczne są najbardziej intensywne, to u każdego może wystąpić udar cieplny – wyjaśnia Michał Wasiluk, prezes Pomorskiego Towarzystwa Ratowniczego w Szczecinie.
Najbardziej narażone są jednak niemowlęta i osoby starsze, ponieważ ich ciała mogą nie być w stanie skutecznie regulować temperatury. Istnieją też pewne czynniki, zwiększające ryzyko wyczerpania lub udaru cieplnego. Są to: picie alkoholu, odwodnienie, noszenie ciężkich, nieprzewiewnych ubrań (na przykład odzieży ochronnej), otyłość, słaba kondycja fizyczna nieprzystająca do trudnych warunków, w których panuje wysoka temperatura, a także przyjmowanie niektórych leków (leki moczopędne, uspokajające, leki na serce i nadciśnienie). Ponadto ryzyko udaru cieplnego wzrasta u osób chorujących na mukowiscydozę (ponieważ ta choroba utrudnia pocenie się, a więc wychładzanie organizmu), mających problemy z sercem, płucami, nerkami, wątrobą, tarczycą lub naczyniami krwionośnymi oraz zaburzenia snu. Wyższe ryzyko dotyczy też osób, które już kiedyś przeszły udar cieplny.
Objawy udaru cieplnego
Po czym poznajemy, że dana osoba może mieć udar cieplny? Oto najważniejsze oznaki:
- ma suchą skórę, która się nie poci (co jest częstsze w przypadku niewysiłkowego udaru cieplnego)
- przy wysiłkowym udarze cieplnym widać, jak skóra nadmiernie się poci, nawet po zaprzestaniu ćwiczeń
- ma gorącą, zaczerwienioną lub bardzo bladą skórę
- ma problemy z utrzymaniem równowagi, z poruszaniem się i koordynacją ruchów
- skarży się na zawroty głowy
- pojawiają się u niej oznaki delirium (splątanie lub dezorientacja)
- ma nudności i wymioty
- ciśnienie krwi albo jest zbyt niskie, albo nadmiernie rośnie
- ma szybki, spłycony oddech
- jego serce bije zbyt szybko
- prawie nie wydala moczu (skąpomocz)
- mogą pojawić się drgawki, omdlenie lub utrata przytomności
Jak pomóc osobie, która wykazuje oznaki przegrzania organizmu
Przede wszystkim należy wezwać pomoc medyczną, ponieważ udar cieplny jest stanem zagrażającym zdrowiu i życiu. Tymczasem układamy poszkodowaną osobę w zacienionym i przewiewnym miejscu (dobrze, jeśli w pobliżu jest pomieszczenie z klimatyzacją), zdejmujemy jej ubranie, jeśli jest grube lub ciasne, a następnie kładziemy zimny okład, najlepiej z lodem, na szyję, pachwiny i pachy. Chodzi o to, aby jak najszybciej wychłodzić ciało. Jeśli mamy taką możliwość, umieśćmy chorego w chłodnej wodzie albo w pobliżu wentylatora. Trzeba szybko podać mu coś do picia, najlepiej wodę (może być lekko osolona) albo napój izotoniczny. Ale uwaga, nie dajemy żadnych leków, typu paracetamol itp.
