Udar słoneczny zwany także porażeniem słonecznym powstaje wskutek bezpośredniego działania promieni słonecznych na organizm. Z powodu nadmiernego nasłonecznienia u ludzi najczęściej dochodzi do przegrzania karku i głowy, co grozi pojawieniem się różnych objawów, które mogą prowadzić m.in. do przekrwienia opon mózgowych i mózgu.
Po dłuższym działaniu wysokiej temperatury może dojść do tzw. udaru cieplnego lub wyczerpania cieplnego, w następstwie którego dochodzi do nadmiernej utraty płynów i soli, spadku ciśnienia tętniczego krwi oraz silnego zmęczenia. Na co zwrócić uwagę w takich sytuacjach? Wyjaśniamy, jakie symptomy pojawiają się wtedy najczęściej i jak je od siebie odróżnić.
Objawy udaru słonecznego
Można go dostać nawet podczas przebywania w cieniu i może stanowić zagrożenie dla życia. Zwykle z powodu udaru słonecznego dochodzi do takich symptomów jak:
- bóle i zawroty głowy
- uczucie niepokoju
- omdlenia
- majaczenie, uczucie splątania
- wzrost temperatury ciała nawet powyżej 40 st. Celsjusza
- ciężkie odwodnienie
- zaczerwienienie skóry twarzy lub innych części ciała (może dojść do poparzeń)
- przesuszona skóra
- wstrząsy / utrata przytomności (w skrajnych przypadkach)
W przypadku takich dolegliwości należy jak najszybciej przenieść się w chłodne miejsce. W obniżeniu temperatury ciała mogą pomóc chłodne okłady na głowę, picie wody małymi łykami, a także kąpiele lub moczenie stóp w lekko chłodnej wodzie.
Objawy wyczerpania cieplnego
Zwykle ten stan poprzedza udar słoneczny. Dochodzi wówczas do takich symptomów jak:
- odwodnienie lekkiego stopnia / silne pragnienie z powodu nadmiernej utraty płynów i soli
- silne zmęczenie
- obfite pocenie się
- spadek ciśnienia tętniczego krwi
- wzrost temperatury ciała do około 38-40 st. Celsjusza
- nudności, wymioty
- bóle głowy
- uczucie splątania i osłabienia
- może dochodzić do omdleń lub zasłabnięć
- skóra może stać się blada
Ulgę powinno przynieść przeniesienie się w chłodniejsze miejsce, położenie się, rozluźnienie ubrań, zastosowanie chłodnych kompresów i uzupełnienie płynów (zaleca się picie wody małymi łykami). Jeśli jednak w ciągu około 30 minut nie dojdzie do poprawy, istnieje ryzyko wystąpienia udaru cieplnego. W razie wystąpienia wymiotów, należy natychmiast wezwać pomoc medyczną.
Objawy udaru cieplnego u ludzi
Ludzki organizm z powodu udaru cieplnego ma utrudnione lub wręcz uniemożliwione oddawanie nadmiaru ciepła. Dochodzi wówczas do takich objawów jak:
- ciężkie odwodnienie (szczególnie niebezpieczne dla kobiet w ciąży, dzieci, seniorów, osób z obniżoną odpornością z powodu przewlekłych chorób tj. m.in. cukrzyca lub choroby serca)
- wzrost temperatury ciała powyżej 39 stopni Celsjusza (organizm staje się tak przegrzany, że samoistnie nie jest w stanie obniżyć temperatury ciała)
- zaczerwienienie skóry (powierzchnia może być nadmiernie przesuszona lub wilgotna)
- szybkie tętno
- czasami nawet utrata przytomności
W razie pojawienia się takich problemów należy natychmiast wezwać pomoc, a także przenieść się w miarę możliwości w chłodniejsze miejsce i zastosowanie zimnych kompresów (ewentualnie schłodzenie ciała pod prysznicem). Jeśli pomoc medyczna nie zostanie udzielona w odpowiednim czasie, istnieje ryzyko zapadnięcia w śpiączkę. Zdarzają się nawet przypadki śmiertelne w takich sytuacjach.
Udar cieplny. Co radzi ratownik medyczny?
O udarze cieplnym rozmawialiśmy z prezesem Pomorskiego Towarzystwa Ratowniczego w Szczecinie, panem Michałem Wasilukiem, który zapewnił nas, że ten problem "może dopaść każdego i nie ma żadnego wyjątku w tym zakresie". Cierpieć z tego powodu mogą zarówno seniorzy, dzieci, osoby dorosłe, jak i zwierzęta.
Jeśli ktoś nie dba o odpowiednie nawodnienie organizmu i przesadza z przebywaniem na słońcu w newralgicznych godzinach, czyli między 12 a 16, kiedy promienie słoneczne są najbardziej intensywne, to u każdego może wystąpić udar cieplny
– zapewnia Michał Wasiluk, który od lat specjalizuje się w medycynie ratunkowej. Według niego w upalne dni lepiej stronić od słodkich napojów gazowanych. Zdecydowanie lepszym wyborem jest jego zdaniem woda mineralna. Powinno się jej wypijać przynajmniej 2,5 litra na dobę — co najmniej o 1 litr więcej niż w chłodniejsze dni.
Poniższa grafika wyjaśnia pierwszą pomoc w przypadku przegrzania oraz zasady postępowania w takich sytuacjach w stosunku do ludzi oraz wskazuje, jakie objawy udaru cieplnego mogą występować m.in. u psów.
Pierwsza pomoc przy przegrzaniu oraz udarze cieplnym facebook.com/człowiekipies
Objawy udaru cieplnego u psów (i nie tylko)
Poniższe symptomy spotykane są najczęściej u takich zwierząt jak psy, ale zdarza się, że mogą wystąpić również u kotów lub m.in. u królików domowych.
Bardziej narażone na takie objawy są zwierzęta otyłe, cierpiące na choroby serca i płuc, a także szczenięta, kocięta lub bardzo wiekowe osobniki. Są to między innymi:
- drgawki
- ślinotok
- intensywne posapywanie (w przypadku kotów sapanie z mocno otwartym pyszczkiem)
- brak koordynacji ruchowej (chwiejny chód / potykanie się / zataczanie się)
- płytki oddech
- przyspieszone tempo bicia serca
- podwyższenie temperatury ciała
- biegunki i wymioty
- zmiana koloru języka na ciemniejszy
- głęboko wysunięty język
- zaczerwienienie błon śluzowych (zwłaszcza dziąseł lub spojówek)
- apatia / marazm (brak reakcji na komendy właściciela)
- zaniepokojenie / zauważalna zmiana zachowania zwierzęcia
- oczopląs / powiększenie lub pomniejszenie źrenic
- odwodnienie na które wskazują m.in. przesuszone błony śluzowe, zapadnięte oczy lub utrata elastyczności skóry
- w skrajnych przypadkach — utrata przytomności
Jak wygląda udar u psa? Jeden z wolontariuszy koszalińskiego schroniska dla zwierząt udostępnił wyjątkowe nagranie, na które w czasie letnich upałów powinni zwrócić uwagę wszyscy właściciele psów.
W czasie fali upałów zwierzęta należy wyprowadzać na spacer jedynie rano lub wieczorem, poza godzinami, w których temperatura na zewnątrz jest najwyższa. Warto upewnić się, czy nasze czworonogi mają stały dostęp do chłodnej (ale nie lodowatej) wody pitnej. Można też zapewnić im specjalne maty chłodzące lub okłady ze zwilżonego chłodną wodą ręcznika, którym można okryć zwłaszcza ich głowę, brzuch, łapy lub okolice pachwin.
Odwodnienie może stanowić poważne zagrożenie także w przypadku właścicieli zwierząt.
Objawy odwodnienia u ludzi
Warto zdawać sobie sprawę z tego, że wśród nieoczywistych sygnałów wysyłanych przez odwodniony organizm pojawiają się m.in. takie symptomy jak:
- dekoncentracja, osłabienie uwagi — czasem bóle głowy
- suche usta i mniejsza ilość śliny — odwodniona skóra traci elastyczność, wargi stają się przesuszone oraz spierzchnięte
- zapadanie się gałek ocznych — u dzieci można zauważyć wyostrzenie rysów twarzy i wyraźnie zapadnięte ciemiączko (z powodu ubytku wody w chrząstkach stawowych), u starszych zaś odwodnienie niekorzystnie wpływa na funkcjonowanie narządu wzroku
- biały nalot na języku — kiedy z powodu niedoboru wody zaczynamy mieć nudności i wymioty, jednym z pierwszych sygnałów może być zmiana zabarwienia języka
- zmiana barwy moczu ze słomkowej na ciemnożółtą, ponieważ odwodniony organizm ma zbyt mało wody, by wypłukać zbędne produkty przemiany materii oraz toksyny — podobny objaw może dać także stosowanie niektórych leków
- zaparcia, problemy z wypróżnieniem — odwodnienie powoduje niedobór wody w wielu narządach, organizm może mieć przez to problem z prawidłowym formowaniem kału
