Witamina D i jej rola w organizmie
Witamina D to związek występujący w kilku postaciach, wśród których największe znaczenie dla nas mają dwie: witamina D3 oraz witamina D2. Witamina D nazywana jest witaminą słońca, ponieważ powstaje pod wpływem promieni ultrafioletowych (UVB), które pomagają przekształcić prowitaminę obecną w skórze w nowy związek. Cholekalcyferol, bo taką nosi nazwę, zapewnia około około 90 proc. zapotrzebowania organizmu na ten związek. Reszta potrzebnej nam witaminy D3 pochodzi z pożywienia, tak jak i witamina D2, czyli ergokalcyferol. Witamina D ma jeszcze inne postaci, ale nie mają one specjalnego wpływu na nasz organizm.
Witamina D to jedna z witamin rozpuszczalnych w tłuszczach, która ma kluczowe znaczenie dla wchłaniania wapnia i utrzymania mocnych, zdrowych kości i zębów, to ona odpowiada za gospodarkę wapniowo-fosforanową. Ponadto ma wpływ na działanie wielu układów w organizmie. Niedobory witaminy D zostały powiązane z wieloma zaburzeniami, w tym z chorobami autoimmunologicznymi, sercowo-naczyniowymi, otyłością, niektórymi nowotworami, z depresją, z chorobami skóry. Witamina D wspiera też na odporność organizmu.
Nazywana jest witaminą, lecz tak naprawdę działa jako prohormon, ponieważ wymaga przemian w aktywną formę. Z prewitaminy D3 w wątrobie powstaje kalcydiol, który następnie jest przekształcany w nerkach w kalcytriol, czyli hormon główny.
Kiedy grożą nam niedobory witaminy D?
Tak naprawdę witamina D jest łatwo dostępna i nie powinniśmy mieć problemów z jej niedoborem, jeśli tylko choć trochę się postaramy (chociaż oczywiście są od tego wyjątki). Aby "zdobyć" witaminę D3 trzeba wyjść z domu i chwilę pospacerować. Latem większość zdrowych osób o jasnej karnacji będzie miała wystarczającą ilość witaminy D, wystawiając twarz, ręce i nogi na działanie promieni słonecznych przez około 5 do 10 minut kilka razy w tygodniu, najlepiej w południe, kiedy słońce jest najwyżej i promienie UVB najsilniejsze. Osoby, które mają więcej melaniny lub ciemniejszą pigmentację skóry, potrzebują nieco dłuższego przebywania na słońcu (w niektórych przypadkach dwa i pół do trzech razy więcej, chociaż zależy to od odcienia skóry), ponieważ melanina (czyli pigment znajdujący się w skórze i włosach) zmniejsza syntezę witaminy D.
Średnio można powiedzieć, że osoba zdrowa, w wieku do 65 lat życia, powinna spędzać na słońcu minimum 15 minut w godzinach 10-15, mając odsłonięte przedramiona i nogi (bez kremu ochronnego). Generalnie w naszej szerokości geograficznej okresie od maja do września nie powinniśmy mieć problemów z niedoborem witaminy D. Jednak zimowe słońce nie jest już takie mocne, stąd ryzyko, że witaminy D może nam brakować, stąd zalecenia, aby w miesiącach jesienno-zimowych suplementować witaminę D.
Witaminę D dostarczamy też organizmowi wraz z pożywieniem. Witamina D3 znajduje się w wielu produktach pochodzenia zwierzęcego (ryby, nabiał, masło), z kolei witamina D2 znajduje się w produktach pochodzenia roślinnego, takich jak grzyby czy drożdże.
Jak się dowiedzieć, czy nie mamy niedoborów witaminy D? W tym celu trzeba wykonać badanie krwi, w którym oceniany jest poziom metabolitu wątrobowego 25(OH) D. Do badania pobiera się krew żylną, a warunkiem poprawności wyników jest bycie na czczo.
Co oznaczają poszczególne poziomy metabolitu 25(OH)D we krwi:
- niedobór < 20 ng/ml
- niska 20 – 30 ng/ml
- prawidłowa 30 – 50 ng/ml
- podwyższona 50–100 ng/ml
- potencjalnie toksyczna 100–150 ng/ml
- wartość toksyczna > 150 ng/ml
Czyli na optymalny poziom witaminy D w organizmie wskazuje wynik 30-50 ng/ml. Stężenie powyżej 100 ng/ml jest niebezpieczne dla zdrowia.
Co się dzieje, gdy przedawkujemy witaminę D?
Nie da się przedawkować witaminy D będąc na słońcu i zwyczajnie się odżywiając. Organizm ludzki potrafi regulować ilość prewitaminy D (tachysterolu i lumisterolu) wytwarzanej w skórze pod wpływem promieniowania ultrafioletowego B, a dieta zazwyczaj nie dostarcza dużych ilości tego związku.
Do przedawkowania dochodzi, gdy łykamy tabletki z witaminą D w nadmiernych ilościach lub też nie zauważamy, że sięgamy po suplementy, które są wzbogacane witaminą D i "dodajemy" do tego tabletki.
- Splątanie, apatia, nawracające wymioty, bóle brzucha, wielomocz, polidypsja i odwodnienie to najczęściej obserwowane objawy kliniczne zatrucia witaminą D. (...) Zatrucie spowodowana nadmiarem witaminy D (hiperwitaminoza D) to stan kliniczny charakteryzujący się ciężką hiperkalcemią, która może utrzymywać się przez dłuższy czas, prowadząc do poważnych konsekwencji zdrowotnych - piszą naukowcy na łamach czasopisma "Frontiers of Endocrinology".
Pierwsze objawy zatrucia to:
- osłabienie ciała
- wymioty
- zaburzenia w pracy nerek
- zaburzenia rytmu serca
Objawy hiperwitaminozy D:
- nudności lub wymioty
- osłabienie mięśni
- zmęczenie
- dezorientacja
- drażliwość
- apatia
- zaparcia
- ból kości
- zaburzenia apetytu
- częste oddawanie moczu połączone z nadmiernym pragnieniem
- odwodnienie
- kamienie nerkowe
W przypadku przedawkowania witaminy D musimy natychmiast zaprzestać przyjmowania preparatów witaminowych oraz ograniczyć ilość wapnia w diecie. W skrajnych przypadkach lekarz może przepisać płyny dożylne i leki, takie jak kortykosteroidy lub bisfosfoniany.
Źródła: ncbi.nlm.nih.gov
