Co dla nas robi melanina?
Melanina przede wszystkim chroni naszą skórę. Dochodzące ze słońca wiązki promieni ultrafioletowych są zabójcze dla komórek organizmu, niszcząc ich DNA, a tak uszkodzone komórki mogą przekształcić się w nowotworowe.
Melanina, blokując dostęp promieni UV do głębszych warstw skóry, zabezpiecza ją przed uszkodzeniami. A to dzięki zdolności melaniny do absorpcji i rozpraszania promieniowania UV. Pochłonięte promienie zamienia w energię cieplną.
Promienie ultrafioletowe stymulują produkcję melaniny, dając niejako sygnał do pracy enzymom odpowiedzialnym za powstawanie pigmentu. W efekcie, mówiąc najprościej, na naszej skórze pojawia się opalenizna. Czyli opalenizna to nic innego, jak nagromadzenie melaniny i sposób na ochronę organizmu przed szkodliwym nadmiarem słońca.
Po drugie, to melanina nadaje kolor naszej skórze, włosom oraz oczom (tęczówkom). Im więcej pigmentu w skórze, czy w cebulkach włosów, tym są ciemniejsze. Kolor oczu także zależy od ilości melaniny i tak podziwiany błękit oczu oznacza po prostu, że jest w nim mniej barwnika.
Co ciekawe, dzieci osób o białej skórze rodzą się bez pigmentu w oczach, stąd ich jasne spojrzenie w niemowlęctwie. Dopiero później pojawia się barwnik i zmienia kolor oczu. Natomiast osoby o brunatnym lub czarnym kolorze skóry mają w tęczówkach pigment jeszcze przed przyjściem na świat.
Naukowcy są zdania, że melanina może pełnić jeszcze inne funkcje w organizmie, na przykład wiązać i neutralizować metale ciężkie. Melanina nie jest tylko ludzkim pigmentem. Występuje u innych ssaków, a nawet w świecie bezkręgowców.
Rodzaje melaniny
Nauka wyróżnia trzy rodzaje pigmentu:
- eumelanina - mamy jej najwięcej, a odpowiada za czarny i brązowy kolor
- feomelanina - barwnik o kolorze od czerwonego do żółtego
- neuromelanina - tajemniczy pigment (nauka nie rozgryzła jeszcze do końca jego funkcji w organizmie), produkowany przez komórki nerwowe, znajduje się w tzw. substancji czarnej (inaczej w miejscu sinawym) w obrębie układu nerwowego
Mechanizm powstawania melaniny w organizmie
Produkcją melaniny zajmują się melanocyty, wyspecjalizowane komórki, które znajdują się w warstwie podstawnej naskórka i w błonie naczyniowej oka, w uchu wewnętrznym oraz w oponach mózgowo-rdzeniowych. Wyprodukowany przez te melanocyty barwnik gromadzony jest w pęcherzykach, zwanych melanosomami. Stopniowo wypychane są do wyżej położonych warstw skóry i tam rozlokowywane.
Natomiast za samą produkcję melaniny odpowiada enzym o nazwie tyrozynaza, który odpowiada za przekształcenie aminokwasu - tyrozyny w melaninę, a proces powstawania melaniny to melanogeneza.
Na produkcję melaniny wpływają:
- promieniowanie UV (ultrafioletowe)
- hormon alfa-melanotropowy (alfa-MSH)
- adrenokortykotropina
- interleukiny
- witaminy: A, B
- substancje mineralne (wapń i żelazo)
W jaki sposób melanina wpływa na kolor naszej skóry, włosów i oczu?
Wszystko zależy od tego, ile melaniny znajduje się w skórze, włosach lub oczach, ale także od tego, jakie są proporcje między poszczególnymi jej rodzajami. I tak, im więcej jest czarnobrązowej eumelaniny, a mniej jasnej feumelaniny, tym skóra jest ciemniejsza.
Zaburzenia w produkcji melaniny
Jeżeli organizm produkuje zbyt mało melaniny prowadzi to do zaburzenia zwanego albinizmem (bielactwem). Tego typu zaburzenie pojawia się raz na 10 tysięcy narodzin. Taka osoba będzie miała niezwykle jasną skórę, białe włosy, brwi i rzęsy. Tęczówki albo bladoniebieskie, albo wręcz czerwone. Albinosi posiadają skórę skrajnie wrażliwą na działanie słońca. Pod wpływem promieni słonecznych może u nich dochodzić do stanów zapalnych skóry, oparzeń i pęcherzy oraz zrogowaceń.
Zaburzenia w produkcji melaniny pojawiają się także w wyniku późniejszego uszkodzenia melanocytów, czyli komórek wytwarzających pigment. Nadmiar melaniny natomiast odpowiada za pojawienie się na skórze zmian typu piegi, plamy soczewicowate i inne zmiany barwnikowe, związane z nierównomiernym rozmieszczeniem pigmentu w skórze. I najgroźniejsze zaburzenie: uszkodzone przez promieniowanie UV melanocyty mogą przekształcić się w nowotwór złośliwy (czerniaka)
