Więcej podobnych tematów na stronie głównej Gazeta.pl.
Co to jest afazja - objawy choroby
Afazja to rodzaj zaburzenia, które dotyka języka, zdolności rozumienia mowy, a także czytania i pisania. Czym spowodowana jest afazja? Możliwe przyczyny afazji to uraz mózgu, w tym udar, guz, infekcja lub też uraz fizyczny, do którego doszło w wyniku wypadku. Afazji mogą towarzyszyć inne zaburzenia mowy, takie jak dyzartria (utrata możliwości mówienia spowodowana uszkodzeniem mięśni lub nerwów zawiadujących ruchami języka i krtani) lub apraksja. Jest to zaburzenie neurologiczne polegające na niezdolności do wykonania bardziej skomplikowanych, złożonych czynności ruchowych.
Afazja - co to za choroba? Przede wszystkim nie ma jednej postaci afazji, może mieć przy tym zarówno ciężki, jak i łagodny przebieg. W przypadku ciężkiej afazji niemal nie sposób porozumieć się z chorym za pomocą mowy. Ponadto afazja może dotyczyć różnych aspektów używania języka. A zatem chory może mieć upośledzoną zdolność do wyszukiwania nazw przedmiotów, osłabioną umiejętność łączenia słów w zdania lub stracić umiejętność czytania. Najczęstsza postać afazji to taka, gdy choremu pozostają pewne umiejętności komunikowania się, ale są albo bardzo osłabione, albo też różne kanały komunikacji są nierównomiernie wyłączone. Bywa zatem, że z chorym można się porozumieć, ale tylko w pewnym ograniczonym zakresie.
Gdy chory nie jest w stanie wypowiedzieć się mówimy o afazji ruchowej, jeśli nie rozumie, co się do niego mówi określa się to mianem afazji czuciowej. Najczęściej jednak mamy do czynienia z afazją mieszaną, czyli ruchowo-czuciową.
Rodzaje afazji
Nasilenie i rodzaj objawów afazji zależy od tego, jakie miejsca w mózgu uległy uszkodzeniu. W zależności od lokalizacji uszkodzenia wyróżnia się:
- globalną afazję (najcięższa postać afazji)
- afazję niepłynną (afazja Broca)
- mieszaną afazję niepłynną
- płynną afazję (afazja Wernickiego)
- afazję anomiczną
- afazję pierwotną postępującą
Oprócz wyżej wymienionych rodzajów afazji istnieje wiele innych możliwych kombinacji. Niektóre dysfunkcje mogą też występować oddzielnie. I tak - zdarza się, że chory utraci tylko zdolność czytania (aleksja) lub też nie umie już ani czytać, ani pisać (to aleksja i agrafia). Niekiedy nie potrafi też liczyć (chociaż zdarza się, że mimo utraty zdolności mówienia chory świetnie radzi sobie z rachunkami).
Globalna afazja - co to znaczy? Osoba dotknięta tą najcięższą postacią afazji nie radzi sobie ani z czytaniem, ani z pisaniem, ponadto nie bardzo rozumie (lub w ogóle nie rozumie), co się do niej mówi. Niewiele słów lub zgoła żadne, które wypowiada, są jednak wyraźne i da się je zrozumieć. Należy pamiętać, że nawet w przypadku ciężkiej afazji wiele osób zachowuje te zdolności intelektualne i poznawcze, które są niezwiązane z językiem i mową. Globalna afazja zdarza się bezpośrednio po udarze lub urazie mózgu, gdy uszkodzone są naraz dwa obszary przetwarzające język.
Afazja niepłynna (afazja Broca) oznacza, że chory ma problemy z płynnym mówieniem, jednak rozumie, co się do niego mówi (chyba, że zdanie jest bardziej skomplikowane gramatycznie) i wie co chce powiedzieć. Jednak w wyniku uszkodzenia płatu czołowego mózgu utracił umiejętność tworzenia zdań poprawnych gramatycznie. Zwykle posługuje się bardzo ograniczonym zasobem słów, a wytwarzanie dźwięków stwarza mu ogromną trudność. Taka osoba potrafi czytać, ma natomiast kłopoty z pisaniem.
Afazja mieszana niepłynna to stan, w którym chory cierpi z powodu ogromnych trudności z mową (jak w afazji Broca), a ponadto ma ograniczoną zdolność rozumienia mowy. Zdolność czytania i pisania pozostaje więc na bardzo podstawowym poziomie.
Płynna afazja (afazja Wernickiego) objawia się w miarę płynną mową, ale ograniczoną zdolnością rozumienia znaczenia wypowiadanych słów i zdań. Chory potrafi mówić płynnie i poprawnie gramatycznie, jednak te wypowiedzi nie mają większego sensu. Może też tworzyć nieistniejące słowa. Co ciekawe, taka osoba nie zdaje sobie sprawy z tego, że mówi rzeczy absurdalne. Wynika to z uszkodzenia tak zwanego obszaru Wernickiego, odpowiadającego za zdolność do przetwarzania znaczenia języka mówionego.
Afazja anomiczna należy do łagodniejszych form choroby. Oznacza trudności ze znajdowaniem odpowiednich słów. Chorzy mówią płynnie i poprawnie gramatycznie, jednak niejasno (próbują "omówić" brakujące słowo). Wydaje się, że mają te słowa "na końcu języka". Trudności w znalezieniu słów dotyczą także pisma. Poza tym chorzy dobrze rozumieją mowę i zwykle też nie mają problemów z czytaniem.
Afazja pierwotna postępująca (PPA, primary progressive aphasia) to rodzaj zaburzenia neurologicznego, w którym zdolności językowe chorego powoli się cofają. Objawia się to stopniową utratą płynności mowy i nasilającymi się trudnościami z użyciem form gramatycznych i z tworzeniem zdań. Jednocześnie chory nadal dobrze rozumie mowę.
Ciężka afazja - co to znaczy dla chorego?
Jak długo trwa afazja po udarze mózgu? Niektóre osoby dochodzą po pewnym czasie do siebie i odzyskują zdolności językowe, jednak w większości przypadków do końca życia borykają się z pewnymi trudnościami z komunikacją. Pomocne są zabiegi zwane terapią mowy, prowadzone przez logopedę. Pacjent uczy się od nowa znaczenia słów i ćwiczy umiejętności językowe.
Ponadto zwykle szuka się innych sposobów komunikowania się, takich jak choćby rysowanie, wykorzystanie diagramów, zdjęć, obrazków czy skrótów. Jednak pomimo leczenia chory może już nigdy nie odzyskać wszystkich umiejętności językowych.
Afazja u dzieci - objawy
Afazja u dzieci oznacza zaburzenia językowe spowodowane uszkodzeniem mózgu. Dziecko ma trudności z używaniem słów i rozumieniem mowy innych ludzi. Trudności językowe mogą być dwojakiego rodzaju. Określa się je mianem zaburzeń językowych receptywnych oraz ekspresyjnych.
Zaburzenia językowe receptywne objawiają się trudnościami w rozumieniu dłuższych, złożonych zdań, niezrozumieniem kontekstu i znaczenia słów i wypowiedzi, kłopotami z rozpoznaniem różnicy pomiędzy dźwiękami. Dziecko nie potrafi też podążać za wskazówkami i postępować zgodnie z instrukcją. W efekcie ma zwykle kłopoty z nauką, nie nadąża za rówieśnikami, wydaje się roztargnione i zapominalskie.
Ekspresyjne zaburzenia językowe natomiast oznaczają, że dziecko ma mniejsze umiejętności wyrażania siebie i komunikowania znaczenia poprzez mówienie lub pisanie. Ma trudności w dojściu do sedna, trudności z przypomnieniem sobie lub powtórzeniem informacji oraz z uczestniczeniem w rozmowie. Buduje zdania o słabej strukturze gramatycznej i ograniczonej treści, miesza znaczenie i nie stosuje poprawnie reguł gramatycznych. Ma ponadto problem ze znalezieniem właściwych słów.
Afazję u dzieci rozpoznaje logopeda i zwykle proponuje odpowiednią terapię. W razie potrzeby doradzi też wizytę u neuropsychologa lub innego specjalisty.
