Więcej o zaburzeniach funkcji mózgu przeczytasz na głównej stronie Gazeta.pl.
Afazja - zaburzenie, którego źródłem jest uszkodzenie tej części mózgu, która jest odpowiedzialna za język. Ośrodki mowy są w większości przypadków ulokowane w lewym tylnym dolnym płacie czołowym kory mózgowej (Ośrodki mowy znajdują się w dominującej półkuli mózgu. U 95 proc. praworęcznych osób jest to półkula lewa, u osób leworęcznych w 70 proc. to również półkula lewa, u 30 proc. ludzi natomiast brak wyraźnej dominacji jednej z półkul).
Jest to zaburzenie polegające na upośledzaniu umiejętności wyrażania się i rozumienia języka, utracie zdolności czytania i pisania. Afazji mogą towarzyszyć inne zaburzenia mowy, takie jak dyzartria lub apraksja mowy.
Dyzartria oznacza utratę możliwości mówienia, spowodowaną uszkodzeniem mięśni lub nerwów, zawiadujących ruchami języka i krtani. Charakteryzuje się niewyraźną (bełkotliwą) lub powolną, trudną do zrozumienia mową. Apraksja natomiast to zaburzenie neurologiczne polegające na niezdolności do wykonania bardziej skomplikowanych, złożonych czynności ruchowych.
Afazja zdarza się najczęściej w średnim lub starszym wieku, chociaż bywają przypadki afazji nawet u dzieci.
Przyczyny afazji
Najczęstszą przyczyną afazji pozostaje udar mózgu. W wyniku niedokrwienia (lub krwawienia do mózgu) dochodzi wówczas do niedotlenienia, a w rezultacie do obumarcia obszarów mózgu zawiadujących mową. Ale z afazją mamy też do czynienia u osób, które uległy wypadkom, zostały postrzelone lub w inny sposób ich mózg został uszkodzony. To zwykle są przypadki nagłe, które z dnia na dzień pozbawiają człowieka umiejętności porozumiewania się przy pomocy języka.
Za postępującą afazję są ponadto odpowiedzialne infekcje mózgu, rozrastające się nowotwory mózgu oraz choroby neurodegeneracyjne, w tym azheimer. W tym ostatnim przypadku afazja łączy się z innymi zaburzeniami, takimi jak problemy poznawcze, braki pamięci, dezorientacja itd.
Rodzaje afazji
Medycyna rozróżnia dwa rodzaje afazji: afazja płynna i niepłynna. W ramach tych dwóch głównych kategorii występują różne typy zaburzenia.
Najczęściej mamy do czynienia z tak zwaną afazją Wernickego (od nazwiska XIX-wiecznego lekarza, opisującgo tego typu przypadek), zwanej inaczej afazją sensoryczną lub czuciową (gdy uszkodzony jest ośrodek rozumienia mowy). To typ afazji płynnej, w której chory jest w stanie wypowiadać się długimi pełnymi zdaniami, które jednakże nie mają żadnego znaczenia, ponieważ pojawiają się tam słowa niepotrzebne lub wręcz wymyślone. Co więcej, często osoby cierpiące na afazję sensoryczną nie są świadome swoich błędów językowych. W ich mniemaniu mówią całkiem sensownie. Drugą cechą tego typu afazji są trudności w rozumieniu mowy. Chory nie pojmuje poleceń, pytań, wypowiadanych słów i zdań. Łagodniejszą postacią afazji czuciowej jest częściowa afazja, gdy chory potrafi mówić lecz nie rozumie, co do niego mówi druga osoba.
Natomiast jeśli chodzi o afazję niepłynną, to najczęściej przybiera postać tak zwanej afazji Broca (inne określenia to afazja motoryczna, ruchowa). W tym przypadku uszkodzenie dotyka przede wszystkim płatu czołowego mózgu, gdzie znajduje się ośrodek odpowiadający za mowę. Afazji ruchowej towarzyszy prawostronny paraliż ciała lub niedowład prawej ręki i nogi. Takie osoby zwykle rozumieją, co inni do nich mówią oraz wiedzą, co chcą powiedzieć, mają jednak problem z artykulacją słów, mówią więc krótkimi zdaniami, wymawianymi z wielkim wysiłkiem, pomijając takie słowa jak "jest", "i", "ten". Chory wie zatem, co chce powiedzieć, ale nie jest w stanie prawidłowo się wyrażać. Może też zastępować brakujące słowa innymi, nie zawsze trafionymi i popełniać błędy gramatyczne lub powtarzać słowa. Mówi "jakby posługiwał się sobie tylko znanym szyfrem".
Afazja globalna to z kolei zaburzenie wynikające z rozległych uszkodzeń obszarów w mózgu, odpowiedzialnych za język. Takie osoby mogą nie być w stanie wypowiedzieć żadnego słowa lub powtarzają w kółko te same sformułowania lub pojedyncze słowa. Często nie rozumieją nawet najprostszych zdań lub słów.
Inne rodzaje afazji, wynikające z uszkodzenia różnych obszarów mózgu:
- afazja przewodzenia (afazja kondukcyjna, centralna, aferentna ruchowa) - chory ma trudności z powtarzaniem słów i zdań, chociaż je rozumie i potrafi płynnie mówić
- afazja anomiczna - gdy chory ma kłopoty ze znajdowaniem słów, nie potrafi na przykład nazwać obiektu, nawet gdy wie, czym on jest i do czego służy
Częściowa afazja nosi nazwę dysfazji.
Afazja - leczenie poprzez terapię mowy i języka
W afazji niekiedy dochodzi do samoleczenia mózgu, czyli chory stopniowo odzyskuje umiejętności językowe i komunikacyjne. Dzieje się tak w wyniku ogromnej plastyczności mózgu i jego zdolności do regeneracji. Ale ten proces może trwać całe miesiące. Zdolności językowe i komunikacyjne są w stanie powrócić dzięki temu, że mózg uaktywnia tkankę w pobliżu uszkodzonego obszaru. Wiele zależy od miejsca i rozległości uszkodzenia, a także od wieku i ogólnego stanu zdrowia pacjenta. Niestety, niekiedy chory nie wraca już jednak do pełnej sprawności językowej, tej sprzed choroby.
W walce z afazją stosuje się terapie mowy i języka. Tego typu terapia ma na celu poprawę zdolności do komunikowania się z otoczeniem, także poprzez nauczenie innych sposobów porozumiewania się, takich jak określone gesty czy obrazy. Pomocą służą też urządzenia elektroniczne ułatwiające komunikację z otoczeniem. Istnieją aplikacje pomagające osobom z afazją ćwiczyć oraz komunikować się w alternatywny sposób.
