Pryszcze - co to takiego, z jakimi rodzajami pryszczy się spotykamy?
Pryszcze powstają, gdy dochodzi do zakażenia w obrębie gruczołu łojowego zatkanego przez wydzielinę łojową oraz martwe komórki skóry. Pojawiająca się wtedy czerwonawa krostka to grudka wypełniona ropą. Z pryszczami które są objawem trądziku mamy najczęściej do czynienia w okresie dojrzewania, chociaż pojedyncze pryszcze zdarzają się nam w każdym wieku. Trądzik dotyka około 80 procent nastolatków, a po 25. roku życia zdarza się u 12 procent kobiet i 3 procent mężczyzn.
Dlaczego pryszcze grożą nam akurat w okresie dojrzewania (a także w czasie menstruacji)? Jest to powiązane ze zmianami w produkcji hormonów w tym okresie, co ma wpływ na nadmierną aktywność gruczołów łojowych, znajdujących się u nasady mieszków włosowych. Większa ilość kleistego sebum w połączeniu z łuszczącą się skórą, powoduje że zatykają się pory skóry. Łatwo też dochodzi do rozwoju bakterii.
Pryszcze najczęściej wyskakują nam na twarzy, plecach i klatce piersiowej, czyli tam, gdzie mamy najwięcej gruczołów łojowych. Są zróżnicowane jeżeli chodzi o nasilenie. Mogą to być na przykład niewielkie zaskórniki (czyli wągry) albo wypełnione ropą bo brzegi cysty.
Rodzaje pryszczy:
- zaskórnik zamknięty (wągier zamknięty), czyli mały pryszcz pozostający pod skórą. Widzimy go jako małą cielistą grudkę.
- zaskórnik otwarty (wągier otwarty), wyraźnie widoczny na powierzchni skóry, ma kolor czarny lub ciemnobrązowy (ten kolor nadaje mu utleniająca się melanina - pigment znajdujący się w naszej skórze)
- grudki wystające ponad powierzchnię skóry
- krosty czyli pryszcze wypełnione ropą
- guzki, które mają podobną strukturę do grudek, osadzone są jednak głęboko w skórze, czasem sprawiają ból
- cysty to wyraźnie wystające ponad powierzchnię skóry pryszcze wypełnione ropą. Mogą pozostawiać blizny.
Wągry to potoczna nazwa zaskórników (częściej odnosi się do zaskórników otwartych). Zaskórnik zamknięty to rodzaj pryszczy, wykwitów na skórze będących efektem zastoju sebum i rogowacenia ujść mieszków włosowych, natomiast wągier otwarty pojawia się, gdy dochodzi do zastoju łoju i nadkażenia bakteriami. Wydostająca się na powierzchnię skóry masa utlenia się, stąd ciemny kolor takiego zaskórnika. Może przejść w krosty lub grudki albo w torbiele ropne.
Przyczyny powstawania pryszczy
Nie wiadomo dokładnie, dlaczego u jednych ludzi tak łatwo tworzą się pryszcze, a u innych zdarzają się rzadko. Jak dochodzi do powstania pryszcza?
Gruczoły łojowe to struktury znajdujące się w porach skóry, a ich zadaniem jest natłuszczanie skóry oraz włosów. Wydzielają łój (inaczej sebum), który uchodzi do mieszka włosowego i na powierzchnię skóry oraz woskowinę. Zagęszczenie gruczołów łojowych u ludzi wynosi 100-800 na cm kwadratowy. Znajdziemy je na powierzchni naszej skóry, wszędzie z wyjątkiem dłoni i podeszew stóp. Najwięcej gruczołów łojowych mamy na twarzy oraz we włosach.
Jeżeli złuszczające się stale martwe komórki skóry utkną w porach skóry są zlepiane przez sebum i mogą zacząć je zatykać. Dochodzi do tego najczęściej w okresie dojrzewania, gdy w wyniku "szalejących" hormonów produkowana jest nadmierna ilość łoju, a skóra nie radzi sobie z nadmiarem.
Nagromadzone w porach skóry i zlepione łojem komórki zaczynają blokować ujście gruczołu łojowego. Problemy zaczynają się, gdy dojdzie do nadkażenia bakteryjnego. W ogromnej większości przypadków wywoływane jest ono przez bakterie, które naturalnie występują na powierzchni ludzkiej skóry: Propionibacterium acnes oraz Propionibacterium granulosum.
Indywidualna skłonność do tworzenia się pryszczy może być związana nie tylko z wiekiem, ale i skłonnościami rodzinnymi. Uważa się bowiem, że czynniki genetyczne mogą odgrywać pewną rolę w przypadku trądziku. Możliwe są także inne przyczyny, w tym zaniedbania higieniczne, a także specyficzny skład flory bakteryjnej żyjącej na naszej skórze.
Pryszcze mogą powstawać także w wyniku infekcji drożdżakowych. Takie zakażenie przez grzyby o nazwie pityrosporum (inna nazwa to Malassezia furfur - d. Pityrosporum ovale - który bytuje naturalnie na ludzkiej skórze) nie jest de facto trądzikiem i wymaga leczenia lekami przeciwgrzybiczymi.
Większa aktywność gruczołów łojowych może być ponadto wywołana wysokim poziomem testosteronu i innych męskich hormonów.
Możliwe też, że stan skóry w tym przypadku do pewnego stopnia zależy od zbilansowania diety, ale nie ma na to wystarczających dowodów. Niemniej jednak warto nieco uwagi poświęcić temu, co jemy i przerzucić się na żywność z dużą zawartością witamin A, D i E oraz tłuszczów roślinnych.
Krosta, wągier, pryszcz - jak z nimi walczyć?
Pryszcz może przekształcić się w krosty lub grudki. Ciężki stan wymaga stosowania leków przeciwtrądzikowych, antybiotyków i leków przeciwzapalnych. To są środki przepisywane przez lekarza. Natomiast bez recepty można nabyć takie leki jak nadtlenek benzoilu, kwas salicylowy, adapalen, różne środki przeciwbakteryjne do miejscowego stosowania. W żadnym wypadku nie należy pryszczy wyciskać.
Zapobieganie pryszczom:
- dokładne mycie twarzy łagodnymi środkami myjącymi i wodą
- odpowiednio dobrane do rodzaju skóry środki pielęgnacyjne, nie zatykające porów
- nawilżanie skóry, najlepiej środkami bezzapachowymi
- picie dużej ilości płynów
- ograniczenie makijażu
- niedotykanie twarzy brudnymi rękami
- unikanie stresu
- unikanie niektórych potraw, w tym mlecznych
Źródła: MedicalNewsToday, Healthline
