Pryszcze - co to takiego, z jakimi rodzajami pryszczy siê spotykamy?
Pryszcze powstaj±, gdy dochodzi do zaka¿enia w obrêbie gruczo³u ³ojowego zatkanego przez wydzielinê ³ojow± oraz martwe komórki skóry. Pojawiaj±ca siê wtedy czerwonawa krostka to grudka wype³niona rop±. Z pryszczami które s± objawem tr±dziku mamy najczê¶ciej do czynienia w okresie dojrzewania, chocia¿ pojedyncze pryszcze zdarzaj± siê nam w ka¿dym wieku. Tr±dzik dotyka oko³o 80 procent nastolatków, a po 25. roku ¿ycia zdarza siê u 12 procent kobiet i 3 procent mê¿czyzn.
Dlaczego pryszcze gro¿± nam akurat w okresie dojrzewania (a tak¿e w czasie menstruacji)? Jest to powi±zane ze zmianami w produkcji hormonów w tym okresie, co ma wp³yw na nadmiern± aktywno¶æ gruczo³ów ³ojowych, znajduj±cych siê u nasady mieszków w³osowych. Wiêksza ilo¶æ kleistego sebum w po³±czeniu z ³uszcz±c± siê skór±, powoduje ¿e zatykaj± siê pory skóry. £atwo te¿ dochodzi do rozwoju bakterii.
Pryszcze najczê¶ciej wyskakuj± nam na twarzy, plecach i klatce piersiowej, czyli tam, gdzie mamy najwiêcej gruczo³ów ³ojowych. S± zró¿nicowane je¿eli chodzi o nasilenie. Mog± to byæ na przyk³ad niewielkie zaskórniki (czyli w±gry) albo wype³nione rop± bo brzegi cysty.
Rodzaje pryszczy:
- zaskórnik zamkniêty (w±gier zamkniêty), czyli ma³y pryszcz pozostaj±cy pod skór±. Widzimy go jako ma³± cielist± grudkê.
- zaskórnik otwarty (w±gier otwarty), wyra¼nie widoczny na powierzchni skóry, ma kolor czarny lub ciemnobr±zowy (ten kolor nadaje mu utleniaj±ca siê melanina - pigment znajduj±cy siê w naszej skórze)
- grudki wystaj±ce ponad powierzchniê skóry
- krosty czyli pryszcze wype³nione rop±
- guzki, które maj± podobn± strukturê do grudek, osadzone s± jednak g³êboko w skórze, czasem sprawiaj± ból
- cysty to wyra¼nie wystaj±ce ponad powierzchniê skóry pryszcze wype³nione rop±. Mog± pozostawiaæ blizny.
W±gry to potoczna nazwa zaskórników (czê¶ciej odnosi siê do zaskórników otwartych). Zaskórnik zamkniêty to rodzaj pryszczy, wykwitów na skórze bêd±cych efektem zastoju sebum i rogowacenia uj¶æ mieszków w³osowych, natomiast w±gier otwarty pojawia siê, gdy dochodzi do zastoju ³oju i nadka¿enia bakteriami. Wydostaj±ca siê na powierzchniê skóry masa utlenia siê, st±d ciemny kolor takiego zaskórnika. Mo¿e przej¶æ w krosty lub grudki albo w torbiele ropne.
Przyczyny powstawania pryszczy
Nie wiadomo dok³adnie, dlaczego u jednych ludzi tak ³atwo tworz± siê pryszcze, a u innych zdarzaj± siê rzadko. Jak dochodzi do powstania pryszcza?
Gruczo³y ³ojowe to struktury znajduj±ce siê w porach skóry, a ich zadaniem jest nat³uszczanie skóry oraz w³osów. Wydzielaj± ³ój (inaczej sebum), który uchodzi do mieszka w³osowego i na powierzchniê skóry oraz woskowinê. Zagêszczenie gruczo³ów ³ojowych u ludzi wynosi 100-800 na cm kwadratowy. Znajdziemy je na powierzchni naszej skóry, wszêdzie z wyj±tkiem d³oni i podeszew stóp. Najwiêcej gruczo³ów ³ojowych mamy na twarzy oraz we w³osach.
Je¿eli z³uszczaj±ce siê stale martwe komórki skóry utkn± w porach skóry s± zlepiane przez sebum i mog± zacz±æ je zatykaæ. Dochodzi do tego najczê¶ciej w okresie dojrzewania, gdy w wyniku "szalej±cych" hormonów produkowana jest nadmierna ilo¶æ ³oju, a skóra nie radzi sobie z nadmiarem.
Nagromadzone w porach skóry i zlepione ³ojem komórki zaczynaj± blokowaæ uj¶cie gruczo³u ³ojowego. Problemy zaczynaj± siê, gdy dojdzie do nadka¿enia bakteryjnego. W ogromnej wiêkszo¶ci przypadków wywo³ywane jest ono przez bakterie, które naturalnie wystêpuj± na powierzchni ludzkiej skóry: Propionibacterium acnes oraz Propionibacterium granulosum.
Indywidualna sk³onno¶æ do tworzenia siê pryszczy mo¿e byæ zwi±zana nie tylko z wiekiem, ale i sk³onno¶ciami rodzinnymi. Uwa¿a siê bowiem, ¿e czynniki genetyczne mog± odgrywaæ pewn± rolê w przypadku tr±dziku. Mo¿liwe s± tak¿e inne przyczyny, w tym zaniedbania higieniczne, a tak¿e specyficzny sk³ad flory bakteryjnej ¿yj±cej na naszej skórze.
Pryszcze mog± powstawaæ tak¿e w wyniku infekcji dro¿d¿akowych. Takie zaka¿enie przez grzyby o nazwie pityrosporum (inna nazwa to Malassezia furfur - d. Pityrosporum ovale - który bytuje naturalnie na ludzkiej skórze) nie jest de facto tr±dzikiem i wymaga leczenia lekami przeciwgrzybiczymi.
Wiêksza aktywno¶æ gruczo³ów ³ojowych mo¿e byæ ponadto wywo³ana wysokim poziomem testosteronu i innych mêskich hormonów.
Mo¿liwe te¿, ¿e stan skóry w tym przypadku do pewnego stopnia zale¿y od zbilansowania diety, ale nie ma na to wystarczaj±cych dowodów. Niemniej jednak warto nieco uwagi po¶wiêciæ temu, co jemy i przerzuciæ siê na ¿ywno¶æ z du¿± zawarto¶ci± witamin A, D i E oraz t³uszczów ro¶linnych.
Krosta, w±gier, pryszcz - jak z nimi walczyæ?
Pryszcz mo¿e przekszta³ciæ siê w krosty lub grudki. Ciê¿ki stan wymaga stosowania leków przeciwtr±dzikowych, antybiotyków i leków przeciwzapalnych. To s± ¶rodki przepisywane przez lekarza. Natomiast bez recepty mo¿na nabyæ takie leki jak nadtlenek benzoilu, kwas salicylowy, adapalen, ró¿ne ¶rodki przeciwbakteryjne do miejscowego stosowania. W ¿adnym wypadku nie nale¿y pryszczy wyciskaæ.
Zapobieganie pryszczom:
- dok³adne mycie twarzy ³agodnymi ¶rodkami myj±cymi i wod±
- odpowiednio dobrane do rodzaju skóry ¶rodki pielêgnacyjne, nie zatykaj±ce porów
- nawil¿anie skóry, najlepiej ¶rodkami bezzapachowymi
- picie du¿ej ilo¶ci p³ynów
- ograniczenie makija¿u
- niedotykanie twarzy brudnymi rêkami
- unikanie stresu
- unikanie niektórych potraw, w tym mlecznych
¬ród³a: MedicalNewsToday, Healthline
