Lulek czarny - charakterystyka rośliny
Lulek czarny (Hyoscyamus niger L.) należy do roślin psiankowatych. Można się spotkać z takimi jego nazwami jak lulka, lulek jadowity, żabi barszcz oraz szalej czarny. Pochodzi z gór Anatolii, skąd rozprzestrzenił się właściwie po całej kuli ziemskiej, z wyjątkiem obszarów arktycznych i Australii oraz odosobnionych wysp. W Polsce rośnie dziko głównie na terenach nizinnych. W górach spotykamy jest nieco rzadziej.
Wyrasta do wysokości od 30 do 60 cm na wysokiej łodydze, nieco lepkiej i pokrytej włoskami. Ma charakterystyczną i dość nieprzyjemną woń, którą niektórzy porównują do zapachu łodygi i liści krzaku pomidora. Kwitnie od czerwca do września, owocuje do listopada, przy czym jego lekkie nasiona są rozsiewane przez wiatr. Natomiast zapylenia dokonują wyłącznie trzmiele. Może też być samopylny. Rośnie na mało wymagających glebach, przez rolników uznawany jest za chwast i zwalczany środkami chemicznymi, takimi jak glifosat.
Jak właściwie działają zioła? O tym w naszym filmie
Lulek czarny jest rośliną silnie trującą
Do zatruć dochodzi zwykle przez pomyłkę, gdy pomyli się roślinę z pasternakiem i skorzonerą, które mają podobne korzenie do lulka czarnego. Zdarza się także niektórym osobom pomylić jej nasiona z makiem. Właściwości trujące lulka wynikają z zawartości takich substancji jak skopolamina, atropina i L-hioscyjamina oraz kuskohigryna. Objawy zatrucia to zaburzenia świadomości, halucynacje, nadmierne pobudzenie i napady szału, stąd ludowa nazwa lulka czarnego - szalej czarny. Zatrucie wywołuje pobudzenie ruchowe, wysuszenie błon śluzowych i ogromne pragnienie, a także takie oznaki jak rozszerzenie źrenic i zaczerwienienie twarzy. Zjedzenie większych ilości lulka czarnego powoduje paraliż mięśni oddechowych i śmierć. Już 15 nasion, zjedzonych przez dziecko, jest dla niego śmiertelne.
Lulek czarny jest chwastem, który staje się niebezpieczny, gdy rozsieje się na polu, na którym uprawiany jest mak, ponieważ trzeba potem oddzielać, przy pomocy specjalnych procedur, jego nasiona od nasion maku albo zniszczyć uprawę. Jest też trujący dla bydła, stąd musi być zwalczany na pastwiskach i łąkach.
Lulek czarny - jako roślina lecznicza i jej wykorzystanie farmaceutyczne
Jak wiele trucizn lulek był także wykorzystywany leczniczo. Jego właściwości cenili sobie już starożytni mieszkańcy Wschodu, uważając że pomaga na ból i uspokaja. Oczywiście, nie omieszkali także wykorzystywać go do zwalczania przeciwników, do zatruwania grotów strzał lub do skrytobójczych mordów. Lulek czarny uznawano też za roślinę magiczną, używana była w obrzędach religijnych i przez szamanów czy jasnowidzów, a także jako składnik napojów miłosnych.
Te czasy są już za nami i współcześnie nie używa się już lulka jako lekarstwa. Ale niektóre jego składniki są wykorzystywane przez przemysł farmaceutyczny. Substancje, w które bogaty jest lulek, wykorzystywane są na przykład do produkcji niektórych leków psychiatrycznych o działaniu uspokajającym, a także leków na chorobę komunikacyjną. Atropina służy jako środek rozszerzający źrenicę. Pozyskuje się z niego także skopolaminę do produkcji leków rozkurczających i znieczulających. Niektóre składniki lulka czarnego wykorzystuje się do produkcji leków stosowanych w chorobie Parkinsona, łagodzących sztywność i drżenie mięśni.
Związki chemiczne obecne w roślinie są zatem przydatne do produkcji leków i w tym celu lulek czarny jest uprawiany w niektórych rejonach Azji, Afryki i Ameryki.
