Ruchy mimowolne mogą wystąpić zarówno u dzieci, jak dorosłych. Swą nazwę biorą stąd, że nie zależą od woli chorego. Są objawem uszkodzenia układu pozapiramidowego, który odpowiada za kontrolowanie koordynacji ruchowej oraz precyzji ruchów. Jego uszkodzenie może wpływać na charakter ruchów świadomych, ale i generuje czynność motoryczną. Wówczas powstają ruchy mimowolne.
Ruchy mimowolne – rodzaje i przyczyny
Ruchy mimowolne to różnorodne czynności ruchowe o różnej dynamice i charakterze. Wyróżnia się kilka ich rodzajów, od drżenia, przez tiki, po ruchy pląsawicze.
Drżenie to ruchy oscylacyjne i rytmiczne. Pojawiają się w różnych sytuacjach, stąd wyróżnia się: drżenie spoczynkowe, drżenie zamiarowe, pojawiające się pod koniec wykonywania jakiejś czynności, drżenie posturalne (pozycyjne, związane z przyjmowaniem konkretnego ustawienia ciała) oraz drżenie kinetyczne, towarzyszące wykonywaniu jakiegoś ruchu. Drżenie może być związane z przyjmowanie leków bądź zatruciem, ale i być objawem choroby Parkinsona, choroby Minora, choroby Wilsona (tzw. drżenie samoistne). Występują również jako drżenia psychogenne.
Ruchy pląsawicze to szybkie, nagłe ruchy skręcające wokół długiej osi ciała. Mogą obejmować różne części ciała, tak kończyny, jak i mięśnie osiowe. Ruchom pląsowiczym często towarzyszą mimowolne ruchy twarzy (grymasy, marszczenie czoła). Ich przyczyną jest przedawkowanie leków podawanych w leczeniu choroby Parkinsona, pląsawica Huntingtona, choroba Wilsona, jak również autoimmunizacyjne powikłanie zakażenia paciorkowcem u dzieci.
Ruchy dystoniczne to jednoczesne skurcze przeciwstawnych sobie grup mięśniowych, które zmuszają chorego do przyjmowania niezamierzonych i nietypowych pozycji lub wykonania dziwacznych ruchów. Przyczyną są niektóre choroby genetyczne, jak i stosowane leki. Mogą być chorobą zawodową lub pojawić się w kręczu karku, chorobie Parkinsona, chorobie Wilsona, w stwardnieniu rozsianym, przy nowotworach ośrodkowego układu nerwowego, udarach mózgu, jak również w przebiegu kiły czy AIDS.
Ruchy atetotyczne to powolne ruchy mimowolne kończyn, zwłaszcza dłoni i przedramion, mające charakter wijący i skręcający. Ruch odbywa się w płaszczyźnie równoległej do osi kończyny. To częstą przypadłość osób z mózgowym porażeniem dziecięcym, pląsawicą Huntingtona, cierpiących na chorobę Wilsona oraz inne rzadkie choroby genetyczne. Ich przyczyną bywa udar mózgu czy zapalenie toczące się w obrębie układu nerwowego.
Ruchy torsyjne to powolne ruchy szyi lub tułowia połączone ze skrętem ciała. Są typowe dla kręczu karku.
Tiki to krótkotrwałe ruchy stereotypowe i skoordynowane, które często mają podłoże czynnościowe. Mogą dotyczyć określonych części ciała, ale i przybierać również charakter wokalny. Bywają odmianą nerwicy, mogą manifestować się u osób pobudliwych, dzieci z zespołem ADHD, ale i mieć charakter przymusowy, tak jak na przykład w chorobie Tourette'a.
Ruchy mimowolne - diagnostyka
Najczęściej ruchy mimowolne są składową zespołu objawów innej, często ciężkiej choroby, takiej jak zespół Parkinsona czy pląsawica Huntingtona, porażenie mózgowe dziecięce bądź choroba reumatyczna, choroba Tourette'a, udar mózgu czy schorzenia nowotworowe dotyczące struktur układu nerwowego. Ruchy mimowolne są zarówno następstwem chorób wrodzonych czy towarzyszących od początku życia, jak i schorzeń nabytych w starszym wieku. Osoby, u których pojawiają się ruchy mimowolne są leczone przez neurologa (dzieci przez neurologa dziecięcego).
Wystąpienie u pacjentów ruchów mimowolnych zawsze wymaga wdrożenia szerokiej diagnostyki. Zwykle wykorzystuje się:
- badania obrazowe mózgu i rdzenia kręgowego, np. tomografia komputerowa czy obrazowanie metodą rezonansu magnetycznego,
- badania laboratoryjne, zarówno podstawowe, takie jak morfologia krwi, jak i specjalistyczne, np. oznaczenie stężenia ceruloplazminy w surowicy,
- badania dodatkowe, np. genetyczne, w zależności od podejrzewanej choroby, której towarzysza ruchy mimowolne.
Wskazana jest konsultacja psychiatryczna, zaś niezbędne przeprowadzenie wywiadu lekarskiego oraz badania.
Ruchy mimowolne to objaw, a nie choroba. Postępowanie polega na leczeniu choroby podstawowej. Bardzo uciążliwe ruchy mimowolne można łagodzić lekami z grupy tzw. neuroleptyków.
