Kurcze (przykurcze) i sztywność mięśni - mechanizm powstawania oraz leczenie

Kurcze (przykurcze) i sztywność mięśni zdarzają się nam stosunkowo rzadko, są jednak bolesne i potrafią nas skutecznie unieruchomić. Kurcze mięśni polegają na nagłym, bolesnym, ale przejściowym skurczu jednego mięśnia lub grupy mięśni. Towarzyszą mu zesztywnienie i brak możliwości wykonania ruchu. O sztywności mięśni mówimy natomiast, gdy w wyniku zwiększonego napięcia mięśniowego, dochodzi do długotrwałego, mimowolnego skurczu wielu, niezależnych od siebie grup mięśni. Kurcze mięśni mają wiele przyczyn, chociaż najczęściej to, po prostu, przetrenowanie i brak odpowiedniego stężenia elektrolitów w organizmie. Wtedy pomocne okazują się ćwiczenia rozciągające skurczony mięsień oraz wypicie napoju z dodatkiem soli.

Kurcze (przykurcze) i sztywność mięśni - skąd się biorą?

• Wśród najczęstszych przyczyn kurczu wymienia się intensywny wysiłek fizyczny. W trakcie wzmożonych ćwiczeń, na przykład na siłowni lub bieżni, może dojść do nadmiernego przeciążenia jakiegoś mięśnia lub grupy mięśni, co skutkuje bolesnym skurczem. Dotyczy to przede wszystkim mięśni nóg, chociaż zdarza się także, jak na przykład u pływaków, skurcz mięśni ramion.
• Mimowolne bolesne skurcze mięśni szkieletowych pojawiają się czasem u osób intensywnie ćwiczących w zbyt ciepłym pomieszczeniu. W wyniku intensywnego pocenia się dochodzi do znacznej utraty soli mineralnych przez organizm, co może boleśnie się skończyć.
• Nocne kurcze nóg są powodowane, na przykład, niewłaściwą pozycją we śnie, gdy zbyt długo trzymamy nogi w zgiętej pozycji.
• Skurcze mogą się pojawić na skutek zaburzeń krążenia przy zakrzepowo-zarostowym zapaleniu tętnic i zapaleniu żył.
• Kurcze mięśnia lub grupy mięśni towarzyszą też wszelkiego typu urazom kości lub stawów, takim jak zwichnięcia, skręcenia, czy złamania. Kurcz mięśni w takim wypadku to reakcja obronna organizmu przed pogłębianiem się urazu w wyniku przypadkowych ruchów ciała.
• Uszkodzenie nerwów, znajdujących się w mięśniu, to także jedna z przyczyn pojawienia się bolesnego skurczu. W takim wypadku będzie on trwał dłużej, do momentu, aż nerwy całkiem się zregenerują.
• Inne przyczyny to: niedobory potasu i magnezu we krwi, towarzyszące czasem zaburzeniom trawiennym, na przykład biegunce oraz intensywnemu wysiłkowi. Jest to także sygnał, że mamy pewne niedobory wapnia w organizmie, które należy uzupełnić.
• Skurcze mięśni mogą ponadto towarzyszyć zaburzeniom hormonalnym, związanym z niedoczynnością tarczycy, niewydolności nerek, cukrzycy oraz nękać kobiety w ciąży.
• Kurcze i sztywność mięśni idą też w parze z takimi chorobami jak: stwardnienie rozsiane, tężec, miotonia, zespół sztywności uogólnionej, miopatie (choroby mięśni).
• Kurcze i sztywność mięśni mogą być objawem zatrucia: strychniną, alkoholem, ołowiem czy tlenkiem węgla.

O czym świadczą nawracające często kurcze i sztywność mięśni?

Mogą być pierwszym symptomem takich chorób, jak cukrzyca czy niedoczynność tarczycy. W przypadku, gdy kurczom i sztywności mięśni towarzyszą inne objawy: drżenie mięśni, trudności z oddychaniem, niedowład i bóle powinniśmy pilnie zgłosić się do lekarza. Takie symptomy mogą bowiem towarzyszyć zatruciu strychniną lub tężcowi.

Diagnostyka

W przypadku częstych kurczów i sztywności mięśni przeprowadza się, przede wszystkim, badanie neurologiczne: oceniany jest stopień napięcia mięśniowego, badane odruchy, ocenia się siłę mięśni, sprawność chodu oraz - dodatkowo - przeprowadza się badanie elektromiograficzne (EMG). Pomocne może także być badanie krwi, w celu oznaczenia poziomu stężenia elektrolitów. Czasem konieczna jest także biopsja usztywnionego mięśnia, w celu zdiagnozowania ewentualnych chorób mięśni.

Leczenie kurczu i sztywności mięśni

Zwykły kurcz mięśnia, w trakcie ćwiczeń lub ciężkiej pracy, nie wymaga specjalnego leczenia. Wystarczy bolący mięsień delikatnie rozciągnąć i wymasować - wtedy kurcz, a z nim ból, po chwili ustępują. Ćwiczenia polegają na miarowym rozciąganiu mięśnia w kierunku przeciwnym do skurczu. Na kurcz mięśnia pomaga także zimny okład.

Warto przy tym uzupełnić niedobory elektrolitów w organizmie (wypić chociażby wodę z niewielką domieszką soli) oraz zmienić dietę na bardziej zbilansowaną (więcej owoców i warzyw), zawierającą magnez, wapń i pozostałe minerały w odpowiednich proporcjach. Można też przemyśleć, czy nasze treningi nie są zbyt intensywne i nie nadwerężają mięśni. Warto ponadto zadbać o prowadzenie ćwiczeń w dobrze wentylowanej sali, aby nie przegrzewać organizmu.

Oddzielny problem stanowią skurcze powodowane przez choroby. Tutaj obowiązuje diagnoza i zalecenia lekarza, stosownie do schorzenia.