Martwica - czym jest?
Martwica (łac. necrosis) oznacza zmiany fizjologiczne w obrębie tkanek związane z obumarciem części komórek w żywym ciele. To forma przedwczesnej śmierci komórek, w odróżnieniu do naturalnej śmierci tkanek w wyniku zużycia lub apoptozy (zaprogramowana śmierć komórki, czyli wewnętrzny mechanizm regulacyjny organizmu).
Do martwicy tkanek dochodzi w wyniku urazów fizycznych, chemicznych lub chorób. W przypadku obrażeń fizycznych może to być skaleczenie, siniak, oparzenie i odmrożenie, które nie zostało wyleczone. Do martwicy prowadzi także niedotlenienie tkanek i związany z tym dłuższy brak substancji odżywczych, a także uszkodzenie tkanek w wyniku promieniowania lub działania toksyn i innych substancji chemicznych (np. jad węża). Ponadto komórki mogą obumrzeć pod wpływem czynników immunologicznych w przypadku infekcji.
Śmierć komórki w wyniku martwicy prowadzi do utraty integralności błony komórkowej i w efekcie do rozpadu komórki, w wyniku czego jej zawartość wylewa się do przestrzeni międzykomórkowej. W komórce stopniowo dochodzi do procesu denaturacji białek (czyli utraty ich aktywności biologicznej), obrzmienia cytoplazmy i do zaburzeń metabolizmu wewnątrzkomórkowego, a następnie do dezintegracji błony komórkowej. Komórka pęcznieje w wyniku przedostawania się do niej wody lub obkurcza się, a następnie rozlewa w nieforemną masę. DNA komórki rozpada się na mniejsze fragmenty. W trakcie tego procesu uwolnione zostają enzymy liposomalne, które wywołują stan zapalny otaczających tkanek. Zmiany spowodowane martwicą często mają wartość diagnostyczną. Nieleczona martwica powoduje gromadzenie się martwej tkanki i resztek komórek w pobliżu uszkodzenia.
Jak wygląda zawał serca u kobiet? O tym mówimy w naszym filmie.
Martwica - rodzaje
Wyróżnia się sześć typów martwicy, w zależności od przyczyny, lokalizacji oraz czasu trwania.
- Martwica skrzepowa wywołana jest najczęściej przez zawał (skutek niedokrwienia). Dochodzi wtedy do niedotlenienia części tkanek i w konsekwencji do ich obumarcia. Charakteryzuje się tworzeniem galaretowatej (żelopodobnej) substancji w martwych tkankach. Następuje stopniowy rozpad wewnętrznych struktur komórki, chociaż dłużej zachowują swoją architekturę. Po kilkunastu dniach martwe tkanki zaczynają chłonąć wodę, rozpadają się i zostają strawione przez enzymy gromadzących się w tym miejscu leukocytów, a następnie usunięte przez makrofagi (komórki żerne). Martwica skrzepowa dotyczy serca, nerek i nadnercza oraz innych litych narządów wewnętrznych z wyjątkiem mózgu.
- Martwica serowata jest rodzajem martwicy skrzepowej. Związana jest z takimi chorobami jak gruźlica, ziarnica złośliwa, kiła, różne rodzaje nowotworów. Tego typu zmiany martwicze dotyczą komórek słabo unaczynionych. Martwa tkanka ma wygląd przypominający twarożek. W płucach, w przypadku gruźlicy, tworzy strukturę określaną nazwą ziarniniak.
- Martwica woskowa należy także do martwic skrzepowych.
- Martwica rozpływna powstaje w wyniku działania enzymów, które trawią martwe komórki i przekształcają tkankę w gęsty lepki płyn. Dotyczy komórek mózgu i innych tkanek uszkodzonego ośrodkowego układu nerwowego, które uległy martwicy w wyniku niedotlenienia, a także zaatakowanych przez wirusy tkanek wątroby, błony śluzowej żołądka i dwunastnicy i innych zakażonych tkanek. Martwica rozpływna jest typowa dla infekcji bakteryjnych lub grzybiczych ze względu na ich zdolność do stymulowania reakcji zapalnej. Martwicza masa płynna jest często kremowożółta ponieważ zawiera obumarłe leukocyty. Określana jest wtedy mianem ropy.
- Martwica enzymatyczna tkanki tłuszczowej - występuje w miejscach zasobnych w tłuszcz. Uwalniane w trakcie rozpadu komórek enzymy rozkładają tłuszcz na wolne kwasy tłuszczowe. Na skórze pojawiają się wtedy białe plamy. Takie zmiany związane są najczęściej z ostrym zapaleniem trzustki. Martwica enzymatyczna może także dotyczyć tkanek piersi.
- Zgorzel pojawia się, gdy rozpoczyna się proces gnicia tkanek i dzielimy ją na trzy rodzaje: zgorzel wilgotną, zgorzel suchą oraz zgorzel gazową. Inna nazwa tego rodzaju martwicy to gangrena. Uwidacznia się jako czernienie skóry. Dotyczy najczęściej kończyn dolnych. Może pojawić się w formie martwicy suchej (koagulacyjnej) lub martwicy rozpływnej. Zgorzel sucha to na przykład stopa cukrzycowa, do której dochodzi wskutek niedokrwienia i nadkażenia bakteriami. Zgorzel wilgotna to, dla przykładu, zgorzel miazgi zębowej, zgorzel jelit itp. Rodzajem zgorzeli jest także zgorzel gazowa, gdy dochodzi do zakażenia bakteriami na przykład ran szarpanych.
- Martwica włóknikowata rozwija się w przypadku niektórych chorób autoimmunologicznych, takich jak wieloguzkowe zapalenie tętnic. Tutaj martwe komórki pojawiają się na ściankach naczyń krwionośnych.
Martwica - leczenie
Pierwszym krokiem w przypadku martwicy jest usunięcie tkanki poprzez zabieg chirurgiczny lub inną formę leczenia. Im dłużej martwa tkanka jest w ciele, tym większe czyni szkody. Zabija sąsiadujące komórki i rozprzestrzenia się dalej. Wraz z martwymi komórkami usuwa się część skóry, a nawet - w skrajnych wypadkach - amputuje kończynę. Najlepszym sposobem na wyleczenie jest znalezienie źródła martwicy i jego usunięcie. Martwica może bowiem doprowadzić do śmierci, jeżeli nie zostanie wyleczona.
