Rycyna - roślinna trucizna
Rycyna to białko pochodzące z rośliny o nazwie rącznik pospolity (Ricinus communis). Jest to gatunek rośliny należącej do wilczomleczowatych, pochodzący z północno-wschodniej Afryki i rejonów Bliskiego Wschodu. Rycyna to najsilniejsza ze znanych nam toksyn roślinnych. Znajduje się we wszystkich częściach rośliny rącznika pospolitego, jednak największe stężenie trucizny znajduje się w nasionach, które zawierają od 1 do 5 proc. rycyny. Właściwości biologiczne rycyny odkryte zostały w 1888 roku przez Hermanna Stillmarka. Sama roślina uprawiana jest w wielu rejonach świata. Z nasion tłoczy się bowiem olej używany do produkcji lekarstw, w tym olejku rycynowego oraz do celów przemysłowych, a także do produkcji kosmetyków. Rącznik pospolity jest także uprawiany w ogrodach jako roślina ozdobna. Trująca rycyna nie znajduje się jednak w oleju rycynowym, ponieważ to białko nie miesza się z olejami i jest w procesie produkcji usuwane.
Rycyna - objawy zatrucia
Trujące działanie rycyny polega na hamowaniu syntezy białka w komórkach. Objawy zatrucia rycyną pojawiają się niedługo po wchłonięciu trucizny. W zależności od dawki i sposobu zatrucia śmierć następuje w ciągu kilku godzin w przypadku wdychania rozpylonej substancji lub kilku dni przy zatruciu pokarmowym. Śmiertelna dawka zawarta jest już w trzech ziarenkach rącznika.
Objawy zatrucia uzależnione są od miejsca wniknięcia trucizny do organizmu. Zatrucie rycyną zaczyna się od gorączki i osłabienia. Następnie pojawiają się nudności, biegunka i odwodnienie W przypadku iniekcji występuje silny ból w miejscu wstrzyknięcia, powiększenie węzłów chłonnych oraz bezmocz. Objawy zatrucia pokarmowego to najpierw pieczenie w jamie ustnej, następnie pojawia się kolka, wymioty, krwawa biegunka i obrzęk ciała. Przy wdychaniu trucizny zatrucie zaczyna się od kaszlu i niedotlenienia w wyniku obrzęku płuc. Na koniec trucizna uszkadza narządy wewnętrzne, co prowadzi do śmierci w ciągu kilkudziesięciu godzin od wchłonięcia rycyny.
Trucizna jest śmiertelna w każdej postaci, wdychana, połknięta lub wstrzyknięta do organizmu, powoduje śmierć. Jest łatwa w produkcji, dlatego może być potencjalnie użyta do celów terrorystycznych. Prasa donosiła o kilku przypadkach wysyłania listów z trucizną do Białego Domu, a także o próbach rozpylania substancji przez grupy terrorystyczne. Rycyna wykorzystywana była do zabójstw, w tym do zabójstw na tle politycznym.
W tej chwili nie istnieje antidotum na rycynę. W przypadku zatrucia próbuje się tylko łagodzić objawy zatrucia i podtrzymywać pracę narządów wewnętrznych. Prowadzone są jednak badania nad szczepionką, która jest dopiero w w fazie testów, chociaż jej wyniki są obiecujące.
Rycyna i olej rycynowy
Olej rycynowy, który można kupić powszechnie w aptekach, otrzymywany jest z nasion rącznika pospolitego przez wyciskanie ich na zimno, a następnie gotowanie w wodzie. Dzięki temu procesowi trucizna, znajdująca się w nasionach, jest rozkładana. Olej rycynowy zawiera w swoim składzie glicerydy kwasu rycynolowego oraz glicerydy kwasów olejowego i lionolowego. Olej rycynowy służy jako środek na przeczyszczenie. Wystarczy zażyć dawkę 1-2 łyżek dziennie, aby ułatwić wypróżnianie. Kwas rycynolowy, obecny w oleju rycynowym, podrażnia jelito cienkie, pobudza perystaltykę, a także powoduje upłynnianie treści jelitowych. Środek zaczyna działać zazwyczaj po około 2-6 godzinach od zażycia.
Olej rycynowy wykorzystuje się ponadto do produkcji kremów i maści, zawiesin oraz kropli (m.in. do oczu), a także jako środek zmiękczający do przygotowywania różnego rodzaju tabletek.
