4 najczęstsze powody stresu
Ważne wydarzenia życiowe: te dobre i te złe
Co stresuje nas najbardziej? Większość z nas intuicyjnie odpowiada, że negatywne doświadczenia, które pogarszają stan życia, obniżają jego jakość. Jeśli też tak uważasz, masz rację, ale tylko połowicznie. Jak jest naprawdę?
Według stanowiska psychologów opartego na opracowanej już w latach 60. Skali Oceny Ponownego Przystosowania Społecznego (SRRS) głównym źródłem stresu jest zmiana, niezależnie od tego czy jest to zmiana na lepsze, czy na gorsze. Dlaczego tak się dzieje? Rutyna i przewidywalność są bezpieczne i nie wymagają od nas wysiłku. Zmiana wręcz przeciwnie. Po pierwsze to wielka niewiadoma, po drugie pociąga za sobą konieczność reorganizacji i adaptacji do nowych warunków, a to obciąża naszą psychikę.
Czy można wrzucić do jednego worka wygraną na loterii, śmierć bliskiego, stratę pracy, zawarcie małżeństwa czy przyjście na świat nowego członka rodziny? W koncepcji stresu jako zmiany po części owszem. Zasada jest prosta: im większego przeorganizowania życia wymaga wydarzenie, tym bardziej jest stresujące. W myśl tej reguły zmiana sposobu spędzania wolnego czasu czy przyzwyczajeń żywieniowych obciążają nas w dużo mniejszym stopniu niż np. przejście na emeryturę czy rozstanie z partnerem. (Czytaj więcej o tym, skąd się wziął stres i o zmianach, które leżą u jego podstaw)
Drobne niepozorne problemy: rozlana kawa, zaspanie do pracy
Spóźnienie, zbity kubek, sąsiad remontujący mieszkanie w niedzielny poranek - kto by się przejmował takimi drobnostkami? Otóż, dowiedziono, że stres nie jest rezultatem jedynie znaczących problemów i porażek życiowych. Czai się na każdym kroku, także w postaci tych wydawałoby się niepozornych wydarzeń.
Strata pracy, choroba w rodzinie czy rozwód, choć są wyjątkowo bolesne, nie zdarzają się przecież na co dzień. W przeciwieństwie do uciekającego sprzed nosa autobusu, nieopatrznie zgubionego dokumentu czy choćby braku mleka do kawy w lodówce. Ile z podobnych stresów doświadczyłeś ostatnio? Niemało? Ich potęga tkwi właśnie w częstotliwości.
Z badania przeprowadzonego w latach 80. przez psychologa Richarda Lazarusa na grupie ludzi w średnim wieku wynika, że im więcej drobnych kłopotów każdego dnia, tym gorszym stanem zdrowia możemy się poszczycić. Małe stresory odbijają się także na psychice i ogólnym nastroju. Jest jednak sposób, by zniwelować ich negatywny wpływ.
Aby przewidzieć, jakim zdrowiem będziesz się cieszyć, trzeba wziąć pod uwagę także ilość drobnych wydarzeń pozytywnych, których doświadczasz. Naukowcy twierdzą, że mają one moc równoważenia małych stresów. Liczy się ogólny rozrachunek jednych do drugich. Jeśli bilans wychodzi na plus dla codziennych przyjemności (lub choćby na zero), możesz spać spokojnie.
Stresy chroniczne: presja zawodowa, zanieczyszczenia, choroby
Stres chroniczny to taki, który nie mija, mimo upływającego czasu. Jego natężenie najczęściej nie jest porównywalne do gwałtownego stresu ostrego, który pojawia się na chwilę w sytuacji zagrożenia i zaraz odchodzi w zapomnienie. Natomiast jego skutki są zazwyczaj dużo bardziej kosztowne dla organizmu.
Co może go wywołać? Po pierwsze stres chroniczny może powstać ze stresu ostrego. Kradzież telefonu komórkowego na ulicy wywoła u ciebie prawdopodobnie intensywne emocje w momencie trwania. Jednak, gdy zaczynasz się bać, że w każdej chwili ktoś może dopuścić się na tobie podobnego przestępstwa i nieustannie rozpamiętujesz to, co się stało - to już stres chroniczny. Często występuje u poważnie chorych i ich rodzin, ponieważ źródło stresu jakim jest choroba, szczególnie poważna, zazwyczaj nie mija ot tak.
Stres chroniczny może także wynikać z mało komfortowych warunków dla organizmu. Hałas, zanieczyszczenia, brak czasu na odpoczynek, zbyt ciasne lokum - to wszystko może podtrzymywać dyskomfort psychiczny i powodować stres. Jakie mogą być tego skutki? Osłabione możliwości przetwarzania informacji, gorsza pamięć i uwaga, większe ryzyko depresji - to niektóre z potencjalnych efektów ubocznych.
Wydarzenia traumatyczne: pożary, powodzie, wypadki
Nieprzewidywalne, niekontrolowane i zdecydowanie negatywne - wydarzenia traumatyczne mogą być powodowane zarówno przez siły natury (powodzie, trzęsienia ziemi, huragany), jak i przez człowieka (wojny, napady terrorystyczne, gwałty, wypadki samochodowe).
W wielu przypadkach (choć wcale nie zawsze) skutkują one pojawieniem się zespołu stresu pourazowego (PTSD). Objawia się on powracającymi wspomnieniami przykrych zdarzeń, koszmarami sennymi. Człowieka nim dotkniętego charakteryzuje obojętność, znieczulica na inne problemy i poczucie osamotnienia. Może się także zmagać z niską koncentracją, napadami strachu nieadekwatnego do sytuacji i poczuciem winy, szczególnie jeśli w wyniku tego co zaszło, nie wszyscy ocaleli.
Co ciekawe, badacze zauważyli, że osoby intensywnie i bezustannie śledzące przebieg katastrof w mediach mogą doświadczać jakiś objawów zespołu stresu pourazowego.
Autorka artykułu: Małgorzata Skorupa - psycholog, psychoterapeutka, autorka wielu publikacji z zakresu psychologii oraz rozwoju osobistego.
