Depresja może mieć różne źródła. Ze względu na przyczynę możemy podzielić depresję na egzogenną, kiedy zaburzenia nastroju uwarunkowane są czynnikiem zewnętrznym, np. śmiercią bliskiej osoby, utratą pracy i endogenną, która nie jest związana z czynnikami zewnętrznymi, ale może być przez nie wyzwalana, niczym iskra powodująca pożar.
Depresję endogenną dzieli się z kolei na choroby afektywne jednobiegunowe, w przebiegu których obserwowane są u chorego jedynie epizody depresyjne i choroby afektywne dwubiegunowe, kiedy epizody depresji przeplatane są epizodami manii. W tym drugim wypadku mówimy o chorobie maniakalno-depresyjnej lub po prostu dwubiegunowej.
Podstawowe objawy depresji możemy podzielić na kilka głównych grup:
Istnieje kilka wskazówek mogących pomóc nam w ustaleniu, czy ktoś z naszych bliskich lub znajomych cierpi z powodu depresji i czy potrzebuje pomocy. U chorego na depresję zaobserwujemy zmianę wyglądu. Jego wzrok będzie spuszczony, kąciki ust obniżone. Trudno będzie nawiązać z nim kontakt wzrokowy. Będzie sprawiał wrażenie wyniszczonego, a niedostateczne dbanie o siebie będzie skutkowało zaniedbanym wyglądem i słabą higieną. Jego mowa będzie powolna z dużymi opóźnieniami przy odpowiadaniu na zadane pytania. Nastrój chorego na depresję będzie obniżony z towarzyszącym poczuciem beznadziei i brakiem perspektyw na przyszłość. Występuje też utrata zainteresowania codziennymi sprawami i czynnościami, którymi zajmował się do tej pory z przyjemnością, np. różnego rodzaju hobby. Często chory nie jest w stanie wykonywać pracy zawodowej.
Jest to rodzaj depresji, w którym klasycznie wyglądający zespół depresyjny maskowany jest przez inne, nietypowe dla niego objawy. Sytuacja taka utrudnia lekarzowi postawienie prawidłowej diagnozy. Najczęstszą ”maską” depresji jest bezsenność, ale mogą to być również różnego rodzaju bóle głowy, neuralgie, zespół obsesyjno-kompulsywny (nerwica natręctw), jadłowstręt, nadużywanie środków odurzających i wiele innych.
Typ depresji, w którym istnieje regularna czasowa relacja między początkiem występowania epizodu depresyjnego a określonym czasem, np. porą roku. Najczęściej dotyczy ona przypadków, kiedy depresja rozpoczyna się w okresie jesienno-zimowym i trwa do wiosny. Chory przejawia wtedy zwiększony apetyt na słodycze, co skutkuje wzrostem wagi, oraz zwiększoną senność. Obecnie uważa się, że zaburzenie to związane jest z niedostatecznym naświetleniem światłem słonecznym w cyklu dobowym. Depresję sezonową skutecznie leczy fototerapia światłem o fali zbliżonej długością do światła słonecznego.
Mania jest w znacznym stopniu przeciwieństwem depresji. Również charakteryzuje się zaburzeniami nastroju, które w tym przypadku objawiają się wzmożonym samopoczuciem połączonym ze stanem radości, szczęścia, beztroski i brakiem adekwatnych reakcji na wydarzenia normalnie odbierane jako smutne. Chory mówi dużo i szybko, a jego wypowiedzi często pozbawione są sensu. Łatwo go też rozproszyć. Jego aktywność ruchowa jest wzmożona. Ma więcej energii i wolniej się męczy. W chorobie afektywnej dwubiegunowej epizody depresji i epizody maniakalne mogą występować naprzemiennie.
W przypadkach depresji o łagodnym i umiarkowanym przebiegu podstawowym leczeniem jest terapia poznawczo-behawioralna prowadzona przez wykwalifikowanego psychoterapeutę. Zajęcia mogą mieć formę psychoterapii analitycznej, terapii grupowej, rodzinnej czy też małżeńskiej.
W leczeniu biologicznym podstawą terapii depresji jest podawanie leków przeciwdepresyjnych. Obecne, nowe generacje leków z grup SSRI, SNRI, NARI, RIMA wykazują dobrą skuteczność przy niewielkim odsetku działań niepożądanych. Posiadają również szeroki margines bezpieczeństwa przy przedawkowaniu i, w przeciwieństwie do starszych generacji, nie stanowią zagrożenia dla pacjentów z myślami samobójczymi.
W ciężkich przypadkach depresji związanych z myślami samobójczymi lub zaprzestaniem przyjmowania pokarmu i płynów możliwa jest terapia elektrowstrząsami. Wciąż słabo poznana, ale prężnie rozwijana jest też psychochirurgia, która dzięki stymulacji odpowiednich ośrodków w mózgu pozwala zmniejszyć częstość lub wyeliminować epizody depresji.
Rolą bliskich jest zwiększanie kontaktów interpersonalnych i aktywności społecznej chorego. Cierpiący na depresję nie może wycofywać się z pracy, kontaktu ze znajomymi. Spotkania z innymi ludźmi i relacje społeczne oparte na zaufaniu pozwalają skuteczniej walczyć z depresją i jej nawrotami.