Depresja może mieć różne źródła. Ze względu na przyczynę możemy podzielić depresję na egzogenną, kiedy zaburzenia nastroju uwarunkowane są czynnikiem zewnętrznym, np. śmiercią bliskiej osoby, utratą pracy i endogenną, która nie jest związana z czynnikami zewnętrznymi, ale może być przez nie wyzwalana, niczym iskra powodująca pożar.
Depresję endogenną dzieli się z kolei na choroby afektywne jednobiegunowe, w przebiegu których obserwowane są u chorego jedynie epizody depresyjne i choroby afektywne dwubiegunowe, kiedy epizody depresji przeplatane są epizodami manii. W tym drugim wypadku mówimy o chorobie maniakalno-depresyjnej lub po prostu dwubiegunowej.
Depresja: objawy
Podstawowe objawy depresji możemy podzielić na kilka głównych grup:
- Obniżenie nastroju przeżywane jako stan smutku, przygnębienia. Chory nie odczuwa radości i satysfakcji.
- Zahamowanie procesów psychoruchowych mogące manifestować się spowolnieniem myślenia, osłabieniem pamięci, zmniejszeniem intelektu czy spowolnieniem ruchów ciała.
- Objawy somatyczne, które dotyczą ciała samego w sobie a nie strefy psychicznej. Wynikają z rozregulowania różnych funkcji organizmu. Do tej grupy zaliczymy bóle głowy, zaparcia, suchość w ustach, zahamowanie łaknienia i idący za tym spadek masy ciała.
- Rozregulowanie rytmów biologicznych objawiające się zaburzeniami okresu snu i czuwania, co ma spore znaczenie w diagnostyce. U cierpiącego na depresję obserwuje się zazwyczaj skrócenie i spłycenie snu. Chory wielokrotnie budzi się w nocy lub wcześnie rano, przynajmniej 2 godziny przed czasem. W chorobie afektywnej dwubiegunowej zdarzają się też przypadki zwiększonego zapotrzebowania na sen. Skutkuje to wydłużeniem czasu snu i podsypianiem w ciągu dnia. Charakterystyczne dla depresji są też dobowe wahania nastroju. Samopoczucie chorego w godzinach porannych jest dużo gorsze, podczas gdy po południu, a zwłaszcza wieczorem, wyraźnie się poprawia. U kobiet mogą również wystąpić zaburzenia miesiączkowania i rozstrojenie cyklu menstruacyjnego. Natomiast u obu płci może dojść do spadku libido.
- Lęk występujący niemalże stale o zmiennym nasileniu. W ciężkich postaciach depresji może on prowadzić do występowania omamów słuchowych o oskarżającym tonie, a nawet myśli samobójczych.
Jak rozpoznać u kogoś depresję?
Istnieje kilka wskazówek mogących pomóc nam w ustaleniu, czy ktoś z naszych bliskich lub znajomych cierpi z powodu depresji i czy potrzebuje pomocy. U chorego na depresję zaobserwujemy zmianę wyglądu. Jego wzrok będzie spuszczony, kąciki ust obniżone. Trudno będzie nawiązać z nim kontakt wzrokowy. Będzie sprawiał wrażenie wyniszczonego, a niedostateczne dbanie o siebie będzie skutkowało zaniedbanym wyglądem i słabą higieną. Jego mowa będzie powolna z dużymi opóźnieniami przy odpowiadaniu na zadane pytania. Nastrój chorego na depresję będzie obniżony z towarzyszącym poczuciem beznadziei i brakiem perspektyw na przyszłość. Występuje też utrata zainteresowania codziennymi sprawami i czynnościami, którymi zajmował się do tej pory z przyjemnością, np. różnego rodzaju hobby. Często chory nie jest w stanie wykonywać pracy zawodowej.
Depresja maskowana
Jest to rodzaj depresji, w którym klasycznie wyglądający zespół depresyjny maskowany jest przez inne, nietypowe dla niego objawy. Sytuacja taka utrudnia lekarzowi postawienie prawidłowej diagnozy. Najczęstszą ”maską” depresji jest bezsenność, ale mogą to być również różnego rodzaju bóle głowy, neuralgie, zespół obsesyjno-kompulsywny (nerwica natręctw), jadłowstręt, nadużywanie środków odurzających i wiele innych.
Depresja sezonowa, depresja zimowa
Typ depresji, w którym istnieje regularna czasowa relacja między początkiem występowania epizodu depresyjnego a określonym czasem, np. porą roku. Najczęściej dotyczy ona przypadków, kiedy depresja rozpoczyna się w okresie jesienno-zimowym i trwa do wiosny. Chory przejawia wtedy zwiększony apetyt na słodycze, co skutkuje wzrostem wagi, oraz zwiększoną senność. Obecnie uważa się, że zaburzenie to związane jest z niedostatecznym naświetleniem światłem słonecznym w cyklu dobowym. Depresję sezonową skutecznie leczy fototerapia światłem o fali zbliżonej długością do światła słonecznego.
Epizod maniakalny
Mania jest w znacznym stopniu przeciwieństwem depresji. Również charakteryzuje się zaburzeniami nastroju, które w tym przypadku objawiają się wzmożonym samopoczuciem połączonym ze stanem radości, szczęścia, beztroski i brakiem adekwatnych reakcji na wydarzenia normalnie odbierane jako smutne. Chory mówi dużo i szybko, a jego wypowiedzi często pozbawione są sensu. Łatwo go też rozproszyć. Jego aktywność ruchowa jest wzmożona. Ma więcej energii i wolniej się męczy. W chorobie afektywnej dwubiegunowej epizody depresji i epizody maniakalne mogą występować naprzemiennie.
Leczenie depresji
W przypadkach depresji o łagodnym i umiarkowanym przebiegu podstawowym leczeniem jest terapia poznawczo-behawioralna prowadzona przez wykwalifikowanego psychoterapeutę. Zajęcia mogą mieć formę psychoterapii analitycznej, terapii grupowej, rodzinnej czy też małżeńskiej.
W leczeniu biologicznym podstawą terapii depresji jest podawanie leków przeciwdepresyjnych. Obecne, nowe generacje leków z grup SSRI, SNRI, NARI, RIMA wykazują dobrą skuteczność przy niewielkim odsetku działań niepożądanych. Posiadają również szeroki margines bezpieczeństwa przy przedawkowaniu i, w przeciwieństwie do starszych generacji, nie stanowią zagrożenia dla pacjentów z myślami samobójczymi.
W ciężkich przypadkach depresji związanych z myślami samobójczymi lub zaprzestaniem przyjmowania pokarmu i płynów możliwa jest terapia elektrowstrząsami. Wciąż słabo poznana, ale prężnie rozwijana jest też psychochirurgia, która dzięki stymulacji odpowiednich ośrodków w mózgu pozwala zmniejszyć częstość lub wyeliminować epizody depresji.
Rolą bliskich jest zwiększanie kontaktów interpersonalnych i aktywności społecznej chorego. Cierpiący na depresję nie może wycofywać się z pracy, kontaktu ze znajomymi. Spotkania z innymi ludźmi i relacje społeczne oparte na zaufaniu pozwalają skuteczniej walczyć z depresją i jej nawrotami.
