Sezon zio³owych zbiorów w rozkwicie. Co mo¿na i warto z nich zrobiæ?
Zio³a najlepiej suszyæ w ca³o¶ci, w wi±zkach. Rozdrobnione przechowujemy w szkle Shutterstock
Proszek - to takie proste
Znowu coraz wiêcej osób wierzy, ¿e zio³a s± lekiem na ca³e z³o. I, zasadniczo, nic w tym z³ego, je¶li pamiêtasz o kilku zasadach.
Do³±cz do Zdrowia na Facebooku
Kiedy masz powa¿ne problemy ze zdrowiem, zio³a nie pomog±. Mog± wprawdzie byæ wsparciem w terapii, jednak jedynie pod nadzorem lekarza: brane samodzielnie, bez jego wiedzy czasem, nawet szkodz±. Niewinne zió³ka wchodz± bowiem w interakcje i wówczas bywaj± niebezpieczne. Stosowane jednak z umiarem, przy drobnych dolegliwo¶ciach, np. jako sposób aktywizacji uk³adu odporno¶ciowego, znajduj± uznanie i u profesjonalnych medyków, nie tylko propagatorów medycyny naturalnej.
Wynika to zapewne z faktu, ¿e wiele znanych naszym babciom zalet zió³ uda³o siê dowie¶æ naukowo. Wiadomo ju¿ na pewno, ¿e ¿urawina wspiera zdrowie dróg moczowych, rumianek u³atwia dzieciom wypró¿nianie, a sok malinowy pomaga wygraæ z przeziêbieniem.
¯ycie ¶wie¿ych zió³ jest krótkie, chocia¿ niektórymi, hodowanymi na w³asnym parapecie, w³a¶nie w tej, najbardziej smakowitej formie, mo¿emy siê cieszyæ przez ca³y rok. Inne mo¿na suszyæ i mroziæ - wówczas prawie nie trac± swoich cennych w³a¶ciwo¶ci. Z odpowiednio ususzonych zió³ mo¿na przygotowaæ kolejne zio³owe produkty, nieraz bardziej trwa³e, smaczniejsze, ³atwiejsze do aplikacji.
Nim we¼miesz siê za przygotowywanie przetworów (zio³omiodów, proszków), upewnij siê, ¿e prawid³owo przeprowadzi³e¶ suszenie i zio³a, które masz, naprawdê nadaj± siê do dalszej "przeróbki". Je¶li nie, lepiej zio³a kupiæ w profesjonalnym sklepie zielarskim.
Zebrane zio³a wk³adamy do przewiewnego koszyka, np. z wikliny, torby p³óciennej, ewentualnie papierowej. Nigdy do torby foliowej - ro¶liny zaparz± siê i bardzo wygniot±.
Suszarnia musi byæ sucha, przewiewna i zacieniona.Dla wiêkszo¶ci czê¶ci ro¶lin (poza owocami) optymalna temperatura suszenia to 20-32 st. C.
Same kwiaty i li¶cie po oczyszczeniu z ziemi najlepiej roz³o¿yæ na ramach obci±gniêtych gaz±. W zale¿no¶ci od grubo¶ci p³atków i li¶ci s± suche trwa po tygodniu do dwóch.
£odygi ro¶lin razem z li¶æmi i nasionami suszymy zawieszone do góry ³odygami (jak na zdjêciu). Wi±¿emy w ma³e pêczki (ok. 10 sztuk) i suszymy od jednego do trzech tygodni. Je¶li potrzebujesz z zió³ nasiona, trzeba pod pêczkami podstawiæ tacki. Wysypane nasiona trzeba jeszcze suszyæ ok. 14 dni.
Owoce najlepiej suszyæ w lekko nagrzanym piekarniku (ok. 50 st. C). Podczas kilkunastu godzin suszenia drzwiczki powinny byæ lekko uchylone, a owoce trzeba czêsto "przewracaæ" na drug± stronê.
Korzenie i k³±cza równie¿ suszy siê w piekarniku, jednak wcze¶niej trzeba je przeci±æ wzd³u¿ i pokroiæ na mniejsze kawa³ki.
Wysuszone zio³a przechowujemy w ciemnych, szklanych, hermetycznie zamkniêtych pojemnikach. Nie nale¿y ich gnie¶æ i przechowywaæ d³u¿ej ni¿ rok. Zasadniczo nie nale¿y ich rozkruszaæ, chyba, ¿e chcesz zrobiæ z nich leczniczy proszek.
Czêsto w³a¶ciwie sproszkowane zio³a za¿ywa siê doustnie: w ten sposób sporz±dzamy lek z li¶ci pokrzywy, mniszka czy pierwiosnka. Proszki pozwalaj± te¿ zrobiæ zio³omiód (o nim na kolejnej stronie). Mo¿e te¿ byæ dodatkiem do mikstury, czyli mieszanki ró¿nych leków zio³owych: naparów, odwarów, soków, itd.
Jak zrobiæ proszek? To dziecinnie ³atwe - wystarczy intensywnie rozdrobniæ suche zio³a, np. w m³ynku do kawy czy za pomoc± mo¼dzierza kuchennego.
Zobacz tak¿e:
Zio³owa lista przebojów: to warto trzymaæ w apteczce domowej
Zio³omiody to uznane leki zwalczaj±ce sezonowe infekcje Shutterstock
Zio³omiody - zdrowa pycha
Miód to lekarstwo wzmacniaj±ce odporno¶æ, od¿ywiaj±ce mózg, wróg wirusów wywo³uj±cych przeziêbienia. Wzmocnisz jego dzia³anie, siêgaj±c po jego wersje zio³owe. Prawdziwy zio³omiód naj³atwiej kupiæ w sklepie z produktami pszczelimi. Wymaga bowiem specjalnej technologii - jest wytwarzany przez pszczo³y karmione odpowiedni± po¿ywk± z dodatkiem zió³. Jest jednak i bardzo dobra wersja domowa - zwyk³y miód wzmocniony z zio³ami.
Zalecane zwykle proporcje: ³y¿eczkê miodu starannie mieszamy z ³y¿eczk± wybranego zio³a w proszku. Na pewno ³atwiej to prze³kn±æ ni¿ czyste zio³a. Zio³omiód z pokrzywy przede wszystkim wzmacnia uk³ad immunologiczny. G³ogowy i aroniowy zapewni± sporo witaminy C. Przeciw objawom przeziêbienia najlepszy bêdzie zio³omiód sosnowy. Je¶li nie jeste¶ alergikiem - zio³omiody czasem uczulaj±.
Czytaj tak¿e:
Syrop do herbatki? Maliny w ka¿dej formie, w smaczny sposób, pomagaj± walczyæ z przeziêbieniem Shutterstock
Soki i syropy - pij na zdrowie
Najczê¶ciej wybieramy zio³a w p³ynie. S± zwykle smaczne, ³atwo przyswajalne, skuteczne. Sprawdzaj± siê szczególnie zim± i wiosn± jako zdrowy dodatek do diety, tak¿e osób zdrowych.
Sok, w zale¿no¶ci od sposobu przygotowania, nadaje siê do spo¿ycia przez 24h, kilka dni, ale i ca³y rok, do nastêpnego sezonu lub jeszcze d³u¿ej.
Sok ze ¶wie¿ych ro¶lin trzeba spo¿yæ tego samego dnia. Surowe zio³a po prostu rozdrabniamy mikserem, a nastêpnie powsta³± miazgê mocno wyciskamy przez p³ótno albo gazê.
Sok pasteryzowany jest najbardziej trwa³y. Je¶li zrezygnujesz z pasteryzacji, musisz go wypiæ w ci±gu tygodnia. Owoce przeznaczone na sok (jagody, dzika ró¿a, itd.) mocno podgrzewamy w rondlu. Gdy zmiêkn±, starannie je rozcieramy i przecedzamy przez lniane p³ótno. Sok ³±czymy z cukrem (niestety) w proporcji 1:1, rozlewamy do butelek. Pasteryzujemy, czyli ogrzewamy w temperaturze powy¿ej 60-85 st. C, przez ok. 30 minut. Uwaga - popularna pasteryzacja w temperaturze 100 st. C, przez minutê, jest wygodna, ale nie zalecana w przypadku soków. Ni¿sza temperatura pozwala niemal w pe³ni zachowaæ smak i warto¶ci zdrowotne soków.
Syrop przygotowujemy z zio³owych herbatek, wywarów lub z soku owocowego, zmieszanych z cukrem (a najlepiej z miodem), najczê¶ciej w proporcji 1:1 lub 1:2. Sk³adniki gotujemy na ma³ym ogniu, a¿ syrop uzyska gêst± konsystencjê. Po ostudzeniu przelewamy do butelek z ciemnego szk³a. Najlepiej przechowywaæ w lodówce, nie d³u¿ej ni¿ dwa tygodnie.
Trwa³o¶æ syropu mo¿esz nieco przed³u¿yæ, dodaj±c do niego glicerynê lub alkohol. Na ka¿de 100 ml syropu (przy objêto¶ci 50 ml wyci±gu na 50 ml miodu) powinno przypadaæ 30 ml gliceryny lub 30-50 ml alkoholu 40%. Wówczas jednak nie nadaje siê ju¿ dla dzieci.
Nieco inaczej robimy tradycyjny syrop z cebuli, niezawodny w sezonie infekcji. Posiekaj drobno dwie du¿e cebule. Wyci¶nij sok z jednej cytryny, zmieszaj z 10 ³y¿kami miodu i zalej t± mieszank± pokrojon± cebulê. Zostawiamy na dobê w ciep³ym miejscu. Gotow± miksturê przelewamy przez sitko. Jednorazowo wypijamy ³y¿kê syropu.
Zio³owe napary pomagaj± siê rozgrzaæ, uspokoiæ, zrelaksowaæ. Lepiej ich nie dos³adzaæ Shutterstock
Herbatki i wywary - popularne i smaczne
Herbatka to inaczej napar. Jest najbardziej popularnym i najszybszym do przygotowania napojem zio³owym. Pêdy, kwiaty, nasiona, owoce lub li¶cie wybranego zio³a wk³adamy do szklanego naczynia i zalewamy wrz±tkiem. Odstawiamy do naci±gniêcia na kilka, kilkana¶cie minut. Przecedzamy (chyba, ¿e nie przeszkadzaj± nam p³ywaj±ce zio³a lub korzystamy z gotowej torebki) i pijemy jeszcze ciep³± herbatkê ma³ymi ³ykami. Mo¿na piæ wystudzon± (chocia¿ je¶li wierzyæ medycynie chiñskiej ciep³a jest lepsza), ale nie pó¼niej, jak w dniu przygotowania. Herbatek lepiej nie dos³adzaæ.
Czym zatem jest wywar, a inaczej odwar? Przygotujemy go z twardych czê¶ci ro¶lin, czyli z kory, nasion lub korzenia. Zio³a, najlepiej starannie rozdrobnione, wsypujemy do naczynia emaliowanego lub szklanego, ale takiego, które mo¿na podgrzewaæ. Zalewamy wod± i ogrzewamy kilka minut do pó³ godziny w temperaturze bliskiej wrzenia (ok. 90 stopni C.). Odstawiamy na 10 minut i odcedzamy.Wywar nale¿y wypiæ w dniu przygotowania.
Dla porz±dku przypominamy jeszcze o zapomnianych nieco maceratach. Macerat to po prostu wyci±g wodny, przygotowywany na zimno. Rozdrobnione zio³a zalewamy przegotowan±, ostudzon± wod±. Odstawiamy na kilka godzin. Przecedzamy i dok³adnie odciskamy. Wypijamy tego samego dnia. Raczej latem ni¿ w sezonie infekcyjnym. Wtedy jednak lepiej siê rozgrzaæ.
Alkohol lekarstwem? Tak, jednak w dawce odpowiedniej dla leku Shutterstock
Nalewki i wina - przepisy dla doros³ych
Na trawienie, na rozgrzewkê, dla smaku... Kieliszek nalewki od czasu do czasu na pewno nie zaszkodzi, pod warunkiem, ¿e nie jeste¶ kierowc±.
Nie ma jednego, uniwersalnego przepisu na dobr± nalewkê. Ró¿nice dotycz± przede wszystkim proporcji. Wsypujemy zio³a do du¿ego, zakrêcanego s³oika. Zalewamy wódk± (w przypadku niektórych zió³ trzeba j± rozcieñczyæ wod±) lub winem. Proporcje znajdziesz w konkretnym przepisie. Pozostawiamy ma 14 do 21 dni. Codziennie jednak, rano i wieczorem, trzeba solidnie s³ojem potrz±sn±æ. Tak przygotowan± zawiesinê przes±czamy przez gazê i przelewamy do butelek z ciemnego szk³a. Nalewka nadaje siê do spo¿ycia przez dwa lata.
By zrobiæ wino zio³owe, ro¶liny umieszczamy w g±siorku i zalewamy wod± z cukrem. Dodajemy dro¿d¿e. Po fermentacji zlewamy wino znad osadu, przelewamy do butelki z ciemnego szk³a i korkujemy. Najlepiej przechowywaæ w suchej piwniczce. Wówczas wino mo¿e staæ bezkarnie naprawdê bardzo d³ugo.
Ok³ady zio³owe mog± byæ lecznicze jak i upiêkszaj±ce Shutterstock
Kompresy, kataplazmy i ok³ady - czyli zio³a zewnêtrznie
Leki stosowane zewnêtrznie kiedy¶ cieszy³y siê ogromn± popularno¶ci±. I dzisiaj wci±¿ jest ich ca³kiem sporo, zarówno tych z apteki (np. ma¶ci przeciwbólowe), jak i naturalnych, domowych (ok³ady z rumianku na zmêczone oczy czy kompresy przy bólu g³owy).
Zarazem lekarze przestrzegaj±, ¿e w przypadku chorób dermatologicznych czy wszelkich uszkodzeñ skóry, zranieñ, zio³a i inne metody tradycyjne mog± przynie¶æ wiêcej szkody ni¿ po¿ytku. Je¶li ju¿ leczenie zewnêtrzne, to albo bez zió³ (sama woda, lód), albo pod nadzorem lekarza (ortopedy, internisty, dermatologa - w zale¿no¶ci od potrzeb).
Zatem jedynie sygnalizujemy, ¿e z pomoc± zió³ (rozs±dnie!) mo¿na zrobiæ ok³ad, kompres, b±d¼ kataplazmê, najczê¶ciej o dzia³aniu przeciwbólowym, przeciwzapalnym lub przeciwobrzêkowym.
Ok³ad lub kompres to opatrunek nas±czony odpowiednim p³ynem, wykorzystywany w profesjonalnej fizjoterapii, ale i w warunkach domowych. Mo¿e byæ ciep³y lub zimny, w zale¿no¶ci od potrzeb. Mokry materia³ zwykle jest jeszcze owijany drugim, zabezpieczaj±cym.
Kataplazmy to te¿ rodzaj ok³adu, ale bardziej intensywnie wykorzystuj±ce zio³a. Najczê¶ciej stosowane s± w postaci papki (rozdrobnione zio³a zalane niewielk± ilo¶ci± wody) lub zió³ zalewanych odrobin± wrz±tku, a gdy lekko przestygn±, przyk³adanych do skóry i przykrywa gaz±. Zwolennicy takich metod leczenia wierz±, ¿e to bardziej skuteczne ni¿ klasyczne ok³ady. My przypominamy, ¿e jednak bardziej ryzykowne w niedo¶wiadczonych rêkach.
Oleje zio³owe znajduj± zastosowanie w kosmetyce i w kuchni Shutterstock
Oleje i ma¶ci - dla znawców
Oleje zio³owe mog± zast±piæ sklepowe olejki do k±pieli, niektóre nadaj± siê te¿ jako przyprawy w kuchni. Poniewa¿ zawieraj± substancje aromatyczne, mog± u osób wra¿liwych wywo³aæ uczulenie. Trzeba wiedzieæ, jak je stosowaæ. Nieumiejêtnie dobrany olej mo¿e zepsuæ ca³kiem udan± potrawê.
Oleje przygotowuje siê ze ¶wie¿ych kwiatów lub innych miêkkich czê¶ci ro¶liny, bogatych w olejki eteryczne. Przepisy na nie bardzo siê ró¿ni±. Jedna z popularnych propozycji: u³ó¿ zio³a ciasno w s³oiku i zalej zimnym olejem s³onecznikowym, winogronowym, sojowym lub oliw±. Zakrêæ s³oik i ustaw w nas³onecznionym miejscu. Codziennie wstrz±saj. Po miesi±cu przeced¼ przez gazê i przelej do butelek z ciemnego szk³a. Inne rozwi±zanie: ro¶liny uk³adamy lu¼no, a olej ma byæ gor±cy. Olejek jest gotowy po 2 tygodniach...
Ma¶æ powstaje z po³±czenia oleju zio³owego z wazelin±, lanolin± albo woskiem pszczelim. Podgrzewamy w miseczce na garnku z wrz±tkiem, a¿ do ca³kowitego rozpuszczenia wszystkich sk³adników. Mieszaninê przek³adamy do s³oika z ciemnego szk³a. Stosujemy zewnêtrznie, ale ostro¿nie! Przypominamy, ¿e podobnie jak w przypadku kompresów przy ma¶ciach tak¿e trzeba zachowaæ rozs±dek i umiar. Wszelkie rany i zmiany skórne samodzielnie najlepiej jedynie przemyæ wod±, a je¶li wymagaj± leczenia, to powinno siê ono odbywaæ pod nadzorem lekarza. Gdy on siê zgodzi na zio³a, to czemu nie?
6 kolorów herbaty 
Wzmacniaj odporno¶æ z przyjemno¶ci±
Zio³a zawsze na topie
