Rezonans magnetyczny - przebieg badania, techniki obrazowania, wskazania

MR mózgowia jest obecnie najdokładniejszą metodą obrazowania mózgowia, a szczególnie móżdżku, mostu i rdzenia przedłużonego. Na podstawie badania można zróżnicować istotę białą i szarą, prześledzić przebieg nerwów wewnątrzczaszkowych, ocenić układ komorowy oraz przymózgowe przestrzenie płynowe. Bywa przydatne w pogłębianiu diagnostyki u pacjentów z niejednoznacznym obrazem tomografii komputerowej.

Wskazania: guzy mózgowia (zwłaszcza w tylnej jamie czaszki), opon i nerwów czaszkowych; zmiany zapalne; wady rozwojowe; zmiany pourazowe i pooperacyjne; choroby metaboliczne, degeneracyjne i demielinizacyjne; zmiany naczyniopochodne (udar krwotoczny i niedokrwienny); podejrzenie konfliktu nerwowo-naczyniowego; choroby przebiegające z podwyższonym ciśnieniem śródczaszkowym; wątpliwości diagnostyczne po badaniu TK.

MR przysadki mózgowej wykorzystuje się w diagnostyce patologii przysadki mózgowej oraz struktur położonych wewnątrz i w okolicy tzw. siodła tureckiego. Główne zastosowanie tej techniki dotyczy zmian ogniskowych przysadki mózgowej, przede wszystkim gruczolaków (w tym mikrogruczolaków niewidocznych w innych badaniach obrazowych). Badanie przeprowadzane jest przed i po dożylnym podaniu środka kontrastowego. Dokładne obrazowanie zmian oraz okolicznych struktur pozwala na optymalną ocenę przed planowaną operacją, a dzięki środkowi kontrastowemu - umożliwia różnicowanie zmian ogniskowych.

Wskazania: gruczolaki przysadki mózgowej; guzy wewnątrz- i okołosiodłowe; ocena przed- i pooperacyjna struktur siodła tureckiego; diagnostyka zaburzeń hormonalnych.

MR oczodołów to metoda obrazowania schorzeń narządu wzroku, których przyczyny położone są za gałkami ocznymi i wewnątrz czaszki. Dzięki niej możliwe jest dokładne uwidocznienie wszystkich struktur zbudowanych z tkanki miękkiej, położonych w oczodole, prześledzenie przebiegu nerwów i naczyń oraz zobrazowanie położonych wewnątrz czaszki odcinków nerwów wzrokowych. Dla lepszej oceny rodzaju i rozległości zmian podawany jest dożylnie środek kontrastowy. Powinno być poprzedzone badaniem okulistycznym, ponieważ obecność metalicznych ciał obcych (np. metalowych opiłków) jest przeciwwskazaniem do jego przeprowadzenia.

Wskazania: nowotwory struktur oczodołu; guzy okolicy skrzyżowania wzrokowego; nowotwory szerzące się w pobliżu oczodołu; zmiany zapalne, obrzękowe, naciekowe oraz wytrzesz (np. w chorobach endokrynologicznych); zmiany demielinizacyjne nerwów wzrokowych; ocena przed- i pooperacyjna oraz okresowa kontrola efektów leczenia; nagłe i/lub postępujące pogorszenie widzenia przy niejednoznacznym obrazie klinicznym; pogłębienie diagnostyki przy niejednoznacznym wyniku badań USG i TK.

Spektroskopia MR polega na ocenie w tkankach określonego obszaru mózgu tzw. widma (ilości i stosunków) metabolitów, takich jak: kreatyna, cholina, kwas N-acetyloasparaginowy, lipidy, mleczany i inne. W odróżnieniu od innych technik badań MR, spektroskopia może pomóc w określeniu stopnia zaawansowania klinicznego nowotworu, a więc jego złośliwości. Ponadto w niektórych przypadkach jej wynik pozwala odstąpić od zabiegów bardzo inwazyjnych, takich jak biopsja lub operacyjne pobranie wycinków do badania histopatologicznego.

Wskazania: zmiany ogniskowe i rozlane mózgu, których charakteru nie można określić na podstawie stanu klinicznego i innych badań obrazowych, m.in.: guzy, ropnie czy choroby metaboliczne.

Funkcjonalny MR należy do diagnostyki czynności mózgu i wymaga ścisłej współpracy z osobą przeprowadzającą badanie. Polega na obrazowaniu minimalnych różnic w ukrwieniu kory mózgowej, zachodzących podczas specjalnie dobranych zadań (procesów myślowych). Różnice te są rejestrowane w trakcie skanowania, przetwarzane komputerowo i przedstawiane jako mapy lub modele trójwymiarowe mózgu z naniesionymi obszarami korowymi, które uległy aktywacji w wyniku wykonywania danego zadania.

Wskazania: Badanie to ma główne zastosowanie w ocenie przedoperacyjnej guzów mózgu, ponieważ umożliwia ocenę ryzyka i optymalne zaplanowanie dostępu neurochirurgicznego z ominięciem ważnych ośrodków korowych (np. ośrodków mowy lub ruchu). Może być również stosowane w ocenie zmian degeneracyjnych i demielinizacyjnych mózgu z obecnością objawów otępiennych. Inne wskazania: ocena po operacjach neurochirurgicznych, urazach lub udarach dla celów rehabilitacji, zastosowanie w psychiatrii i psychologii.

Czytaj również:

Mózg - centrum dowodzenia organizmu

Przysadka mózgowa - pół grama wielkiej mocy

MR twarzoczaszki służy obrazowaniu tkanek miękkich tej okolicy i jest zwykle uzupełnieniem badania TK twarzoczaszki, skierowanego głównie na ocenę elementów kostnych. Badanie to wykonywane jest przed i po dożylnym podaniu środka kontrastowego, dzięki czemu możliwa jest dokładniejsza ocena rozległości zmian i ich różnicowanie. Jest ważnym narzędziem oceny przedoperacyjnej nowotworów pierwotnych tej okolicy, ze szczególnym uwzględnieniem zmian szerzących się z sąsiednich narządów.

Wskazania: nowotwory twarzoczaszki; ocena szerzenia się zmian; zmiany zapalne w obrębie twarzoczaszki o niejednoznacznym obrazie oraz ich powikłania; ocena przed- i pooperacyjna oraz okresowa kontrola wyników leczenia; wady rozwojowe; guzy łagodne i malformacje (czyli zaburzenia kształtowania się tkanek) naczyniowe twarzoczaszki.

MR zatok przynosowych umożliwia zobrazowanie z dużą dokładnością struktur zbudowanych z tkanki miękkiej, położonych w obrębie jamy nosowej i zatok przynosowych. Służy zazwyczaj pogłębieniu diagnostyki zmian (głównie nowotworowych) szerzących się z innych narządów. Badanie to jest zwykle uzupełnieniem badania TK zatok przynosowych, które lepiej obrazuje elementy kostne (oraz ich ewentualną destrukcję) i powinno być poprzedzone badaniem laryngologicznym.

Wskazania: nowotwory zatok przynosowych i jamy nosowej; ocena rozległości zmian szerzących się ze struktur sąsiadujących; niejednoznaczny obraz oraz powikłania stanów zapalnych zatok przynosowych; wady rozwojowe; łagodne zmiany guzowate i polipowate.

MR piramid kości skroniowych służy obrazowaniu struktur z tkanki miękkiej oraz przestrzeni płynowych położonych w obrębie kości skroniowej. Może być uzupełnieniem badania TK piramid kości skroniowych, będącego lepszym narzędziem do oceny struktur kostnych.

Wskazania: zmiany nowotworowe (głównie guzy nerwów czaszkowych); zmiany zapalne; przewlekłe choroby o różnej etiologii; wady rozwojowe i warianty anatomiczne; malformacje naczyniowe; konflikt naczyniowo-nerwowy; pogłębienie diagnostyki TK oraz niejednoznaczny obraz kliniczny.

MR szyi wykonywane jest ze wskazań podobnych do TK szyi, jednak w niektórych przypadkach przewyższa je, ze względu na lepszą rozdzielczość przestrzenną i kontrastową w obrazowaniu tkanek miękkich. Wadą badania MR w porównaniu z badaniem TK jest dłuższy czas jego wykonywania i związane z tym artefakty ruchowe, czyli uwidocznione w badaniu ruchy wykonywane przez osobę badaną (spowodowane połykaniem śliny i głębokim oddychaniem pacjenta w trakcie wykonywania badania).

Wskazania: nowotwory struktur szyi; guzy łagodne; wady i warianty rozwojowe; zmiany zapalne i pourazowe oraz ich powikłania; malformacje naczyniowe.

MR serca umożliwia dokładną ocenę struktur, funkcji serca, przepływu krwi, jak również otaczających naczyń krwionośnych. Obrazuje uszkodzenie mięśnia sercowego, identyfikuje zawał serca, diagnozuje wady wrodzone serca, oraz choroby dużych naczyń krwionośnych. Charakteryzuje go: nieinwazyjność, wysoka rozdzielczość, możliwość obrazowania w dowolnej płaszczyźnie, możliwość uzyskania modeli 3D oraz oceny czynności i żywotności mięśnia sercowego.

Wskazania: ocena globalnej i odcinkowej funkcji mięśnia sercowego; ocena żywotności mięśnia sercowego; identyfikacja obszarów martwicy mięśnia sercowego; ocena wrodzonych wad serca u dorosłych; różnicowanie niewieńcowych przyczyn niewydolności serca; rozpoznawanie i różnicowanie kardiomiopatii; rozpoznawanie arytmogennej dysplazji prawej komory; rozpoznawanie i charakterystyka guzów serca; ocena morfologiczna i czynnościowa aorty, pnia płucnego; ocena morfologiczna i czynnościowa spływu żylnego.

MR jamy brzusznej służy przede wszystkim ocenie narządów miąższowych, takich jak: wątroba, śledziona, trzustka i nerki, a także węzłów chłonnych i naczyń badanego miejsca. Wysoka rozdzielczość obrazów pozwala na wykrywanie i różnicowanie drobnych zmian w nadnerczach. Badanie wymaga współpracy pacjenta w zakresie oddychania, dla redukcji artefaktów ruchowych. Zwykle przeprowadzane jest przed i po dożylnym podaniu środka kontrastowego. Zmiany zapalne w przebiegu choroby Leśniowskiego-Crohna oraz ich powikłania mogą być zobrazowane w badaniu Enterografii MR, wykonywanej po doustnym podaniu roztworu środka kontrastującego.

Wskazania: nowotwory narządów jamy brzusznej i przestrzeni zaotrzewnowej; zmiany zapalne; guzy łagodne. przewlekłe zmiany o różnej etiologii; malformacje naczyniowe; kamica dróg żółciowych; kamica dróg moczowych (zwłaszcza z obecnością nieuwapnionych złogów, niewidocznych w TK); kontrola po przeszczepie nerki.

Cholangiografia MR wykorzystuje specyficzny sygnał w rezonansie magnetycznym pochodzący od płynów (żółci). Badanie nie wymaga dożylnego podania środka kontrastowego, a jedynie współpracy pacjenta w zakresie oddychania zgodnie z poleceniami technika. Otrzymane obrazy poddawane są rekonstrukcjom komputerowym, umożliwiającym lepsze zobrazowanie tzw. ubytków wypełnienia (spowodowanych obecnością złogów żółciowych) lub zwężeń dróg żółciowych (związanych z obecnością zmian nowotworowych). Wadą cholangiografii MR jest brak możliwości oceny ściany i sąsiadujących tkanek.

Wskazania: kamica żółciowa (zwłaszcza z obecności nieuwapnionych złogów); żółtaczka o nieznanej etiologii; przewlekłe choroby dróg żółciowych; stan po urazie lub operacji dróg żółciowych.

MR miednicy jest optymalną metodą oceny nowotworów szyjki i trzonu macicy oraz zmian ogniskowych w obrębie jajników. U mężczyzn natomiast znajduje zastosowanie przede wszystkim w diagnostyce raka gruczołu krokowego, a także zmian w obrębie narządów płciowych. Ponadto służy wykrywaniu i ocenie rozległości zmian nowotworowych końcowego odcinka przewodu pokarmowego. Przy tym nie wymaga narażenia na promieniowanie RTG, co jest szczególnie istotne u kobiet w wieku rozrodczym i dzieci.

Pozostałe wskazania: stany zapalne i ich powikłania; wady rozwojowe; ocena przed- i pooperacyjna oraz kontrola efektów leczenia.

Czytaj również:

Kiedy serce nie ma siły

Choroba Leśniowskiego-Crohna i nieswoiste zapalenie jelit, czyli nowe choroby cywilizacyjne

Wątroba, a może jednak pęcherzyk żółciowy? Co naprawdę cię boli?

MR kręgosłupa pozwala na dokładne zobrazowanie wszystkich elementów kręgosłupa, łącznie z krążkami międzykręgowymi, aparatem więzadłowym, a także zawartością kanału kręgowego. Jest to szczególnie istotne w przypadku dyskopatii, ponieważ umożliwia ocenę stopnia ucisku na struktury nerwowe (rdzeń kręgowy oraz nerwy rdzeniowe), co jest podstawą kwalifikacji do leczenia operacyjnego. Zakres badania obejmuje wybrany odcinek kręgosłupa: szyjny, piersiowy lub lędźwiowo-krzyżowy. Po dożylnym podaniu kontrastu jest także najlepszym narzędziem oceny guzów kanału kręgowego.

Wskazania: nowotwory kanału kręgowego oraz zmiany przerzutowe w kręgosłupie; zmiany zwyrodnieniowe elementów kostnych i krążków międzykręgowych; zmiany zapalne i demielinizacyjne; wady rozwojowe; malformacje naczyniowe; ocena przed- i pooperacyjna; stan po urazie rdzenia kręgowego.

MR kończyn (kości i stawów) doskonale uwidacznia kości, chrząstki stawowe, więzadła, ścięgna, łąkotki i błony maziowe. Ponadto metoda ta, jako jedyna pozwala wykryć nawet niewielkie obszary stłuczenia kości, zmiany zwyrodnieniowe oraz martwicze kości i chrząstki, a także zobrazować nawet niewielką ilość płynu w jamie stawowej. Z tego powodu jest najczęściej wykonywanym badaniem w pogłębionej diagnostyce urazów stawów (zwłaszcza barku i kolana). W szczególnych sytuacjach obrazowanie stawów w MR wymaga podania środka kontrastowego do jamy stawu - takie badanie nosi nazwę Artrografii MR.

Wskazania: nowotwory kości i stawów oraz przyległych tkanek miękkich; stan po urazie; stany zapalne kości i stawów; przewlekłe choroby kości i stawów o różnej etiologii; zmiany zwyrodnieniowe; wady rozwojowe; ocena przed- i pooperacyjna; pogłębienie diagnostyki przy niejednoznacznym wyniku innych badań obrazowych lub niejasnym obrazie klinicznym.

Artrografia MR umożliwia szczegółową ocenę stawów w badaniu po podaniu roztworu środka kontrastowego lub soli fizjologicznej do jamy stawowej. Dzięki temu możliwe jest wykrycie rozerwania torebki stawowej, a drobne elementy wewnątrz stawu są lepiej widoczne na tle podanego płynu, który usuwany jest po badaniu. Najczęściej wykonuje się ją w diagnostyce stawu ramiennego, łokciowego i nadgarstka.

Wskazania: stan po urazie; zmiany zapalne; przewlekłe zmiany stawowe o różnej etiologii; obecność ciał wewnątrzstawowych; schorzenia błony maziowej stawów.

Czytaj również:

Ból pleców: sprawcą nie musi być chory kręgosłup! Poznaj przyczyny dolegliwości

Choroba zwyrodnieniowa stawów

Angiografia MR umożliwia wykrycie sygnału krwi płynącej w naczyniach. W przeciwieństwie do innych metod obrazowania naczyń, w badaniu tym nie jest konieczne dożylne podawanie środka kontrastowego, choć zwykle wymaga się jego aplikacji dla dokładnej oceny naczyń. Uzyskane obrazy poddawane są komputerowym rekonstrukcjom, pozwalającym prześledzić przebieg naczynia i wykryć jego ewentualne nieprawidłowości. Badanie ma szerokie zastosowanie w obrazowaniu naczyń wewnątrzczaszkowych, zarówno tętniczych, jak żylnych. Możliwe jest również wykorzystanie tej metody do oceny tętnic szyjnych i kręgowych, tętnic płucnych, aorty piersiowej i brzusznej, tętnic nerkowych oraz tętnic kończyn górnych i kończyn dolnych.

Wskazania: tętniaki; zwężenia lub niedrożność naczyń tętniczych; malformacje naczyniowe; zakrzepica naczyń żylnych wewnątrzczaszkowych; wady położenia dużych naczyń (także jako ocena przedoperacyjna); urazy naczyń, rozwarstwienie ściany tętnic; diagnostyka nadciśnienia nerkopochodnego; miażdżyca naczyń.

Czytaj również:

Angiografia

Artykuł powstał na podstawie materiałów od firmy Philips