OPARZENIA S£ONECZNE - pierwsza pomoc

Oczywi¶cie, najlepiej by³oby rozs±dnie korzystaæ ze s³oñca i nie potrzebowaæ informacji, jak ³agodziæ dolegliwo¶ci po przedawkowaniu promieniowania ultrafioletowego... Tyle teoria. Jak ju¿ siê sta³o, dobrze wiedzieæ, co robiæ, by sprawy nie pogorszyæ.
Igranie ze s³oñcem w ka¿dym wieku, ale szczególnie w przypadku dzieci i osób starszych, mo¿e skoñczyæ siê pobytem w szpitalu, a nawet jeszcze gorzej. Pomijaj±c skutki odleg³e, w tym czerniaka, zaraz po nadmiernej ekspozycji na s³oñce, ¿ycie bywa zagro¿one. Mity? Bajki? Trudno sobie wyobraziæ kogo¶, kto siê na s³oñcu niemal zwêgli. Fakt. Powa¿ne niebezpieczeñstwo nie jest jednak zwi±zane jedynie ze stopniem uszkodzenia skóry.

Do³±cz do serwisu Zdrowie na Facebooku!

Oparzenia s³oneczne: problemów co najmniej kilka

W ogóle nie musisz spaliæ siê na s³oñcu, by dopad³ ciê zagra¿aj±cy ¿yciu udar cieplny/s³oneczny (wszystko na ten temat) i odwodnienie. Rozleg³emu zaczerwienieniu skóry, zw³aszcza gdy jej ci±g³o¶æ zosta³a przerwana (np. pêkaj±ce b±ble z p³ynem), mo¿e towarzyszyæ spadek ci¶nienia krwi i temperatury cia³a (b±d¼ gor±czka), zamroczenie lub pobudzenie oraz drgawki. Skóra to naturalna bariera ochronna narz±dów wewnêtrznych. Bez sprawnej os³ony mo¿e doj¶æ do zaka¿eñ tkanki podskórnej, a nawet sepsy, bo zaka¿enie mo¿e siê bezkarnie rozwijaæ.

Same poparzenia pierwszego i drugiego stopnia najczê¶ciej nie wywo³uj± objawów ogólnych. Kiedy jednak s± rozleg³e, jak to jest przy poparzeniach s³onecznych, mo¿e doj¶æ do wstrz±su. W przypadku zmian obejmuj±cych powy¿ej 15 proc. powierzchni cia³a i co najmniej drugiego stopnia- pobyt w szpitalu jest wskazany bezwzglêdnie. Poparzenia ponad 1/3 powierzchni cia³a s± ju¿ równoznaczne z bezpo¶rednim zagro¿eniem ¿ycia.

Ka¿da osoba, która przebywa³a na s³oñcu, niezale¿nie od rozmiaru i stopnia oparzenia, je¶li czuje siê wyj±tkowo ¼le (cierpi na silne bóle i zawroty g³owy, ma zlewne poty, jest os³abiona, senna zdezorientowana, wymiotuje, ma trudno¶ci z oddychaniem, gor±czkuje, etc.) lub jej samopoczucie wyra¼nie siê pogarsza w czasie, wymaga pilnej konsultacji lekarskiej. Je¶li jeste¶ na wakacjach, nie wiesz, gdzie szukaæ lekarza, dzwoñ na pogotowie. Dy¿urny wstêpnie oceni powagê sytuacji i pokieruje dalej.

Oparzenia s³oneczne: wa¿ne stopnie

O postêpowaniu z oparzeniem, je¶li nie ma innych objawów, poza zmienion± skór± i bólem, decyduje jego stopieñ. Zanim zrobisz cokolwiek samodzielnie, trzeba go oceniæ.

Oparzenia pierwszego stopnia to powierzchowne zmiany zewnêtrznej warstwy skóry. Jest ona silnie zarumieniona, mo¿e byæ obrzêkniêta, ale nie wystêpuj± na niej ¿adne pêkniêcia czy pêcherze.

Oparzenia drugiego stopnia charakteryzuj± siê przede wszystkim du¿± bolesno¶ci± oraz obecno¶ci± na skórze pêcherzy, wype³nionych przezroczyst± tre¶ci±. Samo zaczerwienie skóry jest czêsto mniej intensywne ni¿ w oparzeniach pierwszego stopnia.

Wy¿sze stopnie nie s± raczej skutkiem opalania, ale przypominamy dla porz±dku:

Oparzenia trzeciego stopnia dotycz± wszystkich warstw skóry, ³±cznie z naczyniami krwiono¶nymi oraz zakoñczeniami nerwowymi. Skóra mo¿e byæ koloru sinego, ciemnego (z powodu wylewów krwi i strupów) lub bia³ego (efekt ograniczonego ukrwienia). Z powodu dysfunkcji nerwów ból bywa mniejszy ni¿ przy s³abszym poparzeniu.

Oparzenia czwartego stopnia to bardzo g³êbokie rany, siêgaj±ce do g³êbszych warstw tkanek (narz±dów wewnêtrznych, ko¶ci, miê¶ni). Obserwuje siê zwêglenie oparzonej powierzchni cia³a, utratê naczyñ krwiono¶nych i zakoñczeñ nerwowych.

Regu³a d³oni i pi±tek

Znaczenie ma tak¿e rozleg³o¶æ poparzenia. Samodzielnie trudno to oceniaæ, dlatego jest kilka zasad, które obliczenia u³atwiaj±. Ratownicy i lekarze pos³uguj± siê specjalnymi tabelami uwzglêdniaj±cymi budowê cia³a pacjenta, wzrost, masê, p³eæ i wiek. Precyzja jest niezbêdna choæby przy doborze specjalistycznego leczenia, oceny rokowania, itd. Instrukcja pierwszej pomocy musi byæ prosta, do zastosowania nawet na pustkowiu. Ma byæ pomocna przy przekazywaniu informacji przez telefon zespo³owi ratowniczemu. Tak w³a¶nie jest. W przypadku doros³ych wystarcza regu³a d³oni.

Zak³ada ona, ¿e wielko¶æ naszej d³oni odpowiada 1 proc. powierzchni cia³a. Ile d³oni zmie¶ci siê na poparzonej powierzchni, tyle procent cia³a jest poparzone. Regu³a sprawdza siê przede wszystkim przy niewielkich poparzeniach.

Za dok³adniejsz±, mo¿liw± do zastosowania i u dzieci, uchodzi regu³a dziewi±tek Wallace'a. Wed³ug niej 9 proc. powierzchni cia³a osoby poparzonej stanowi kolejno: g³owa, klatka piersiowa, brzuch, rêce (obie: 18 proc.). Plecy i ka¿d± z nóg liczymy podwójnie (po 18 proc.).

Jest jeszcze regu³a pi±tek, pozwalaj±ca oceniæ stan niemowlêcia (do ukoñczenia pierwszego roku ¿ycia). Ka¿de oparzenie u takiego malucha wymaga wizyty u pediatry. Regu³a ma tylko u³atwiæ komunikacjê podczas wzywania pomocy. Maluchy maj± inn± budowê, symetriê, proporcje dlatego: g³owa, przód cia³a (klatka piersiowa + brzuch) i plecy zajmuj± po 20 proc. ogólnej powierzchni. Ka¿da z koñczyn to 10 proc. powierzchni cia³a.

Oparzenia lekkie: uszkodzone mniej ni¿ 15 proc. powierzchni cia³a, stopieñ pierwszy i drugi oraz 5 proc. powierzchni i stopieñ trzeci.

Oparzenia ¶rednio ciê¿kie: to 15-30 proc. powierzchni skóry zajête przez oparzenia pierwszego i drugiego stopnia oraz 5-15 proc. zajêcia skóry przez oparzenia stopnia trzeciego.

Oparzenia ciê¿kie: powy¿ej 30 proc. skóry zajêtej przez oparzenia pierwszego i drugiego stopnia, a tak¿e powy¿ej 15 proc. powierzchni cia³a zajête przez oparzenia trzeciego stopnia.

Poparzenia: co mo¿esz zrobiæ samodzielnie?

Przy poparzeniach lekkich, pierwszego stopnia, czyli gdy nie ma ¿adnych pêcherzy na skórze, mo¿esz leczyæ siê samodzielnie. Najlepiej sprawdza siê ch³odna woda. Lód odradzamy, bo w kontakcie z rozpalon± skór±, mo¿e wywo³aæ siln± reakcjê bólow±, nawet szok termiczny. Ostro¿nie z prysznicem: Zbyt silny strumieñ wody mo¿e spowodowaæ mechaniczne podra¿nienie. Raczej ch³odne ok³ady, delikatne polewanie. Mo¿na wspomagaæ siê lekami z apteki: w piance, w aereozolu. Nie zaszkodzi te¿ raczej metoda babæ: ma¶lanka. Wprawdzie zdania co do jej mocy s± podzielone (jedni chwal± proteiny, inni zapewniaj±, ¿e jedyny efekt to sch³odzenie), ale ulgê przynosi.

Sporo pij: nawodnienie ca³ego organizmu to sprawa kluczowa. Niech to jednak nie bêdzie piwo, ani ¿aden inny napój alkoholowy. Znowu woda okazuje siê niezawodna.

Przy oparzeniach drugiego stopnia: b±bli, pêcherzy i potem strupów nie przebijamy i raczej unikamy stosowania na chore miejsca czegokolwiek innego ni¿ woda (ostro¿nie). Przerwanie ci±g³o¶ci skóry i zabrudzenie rany czymkolwiek, nawet pozornie niewinnym kefirem, grozi zaka¿eniem. Oparzeñ nigdy nie zaklejamy, nie owijamy banda¿em - skóra musi oddychaæ, rana mog³aby siê przykleiæ.

W przypadku jakichkolwiek dolegliwo¶ci i lekkie oparzenia konsultujemy z lekarzem, zw³aszcza kwestiê u¿ycia ¶rodków leczniczych. Je¶li na skórze s± rany, strupy - powinno siê to zrobiæ zawsze. Przy oparzeniach rozleg³ych i ciê¿kich konieczna jest hospitalizacja. Pacjent otrzymuje przede wszystkim leki u¶mierzaj±ce ból, kroplówki z elektrolitami oraz antybiotyki, maj±ce zapobiegaæ zaka¿eniom ran.

Osoby oparzonej, z objawami udaru, nigdy nie zostawiamy samej, dopóki nie obejrzy jej lekarz czy ratownik. Pogorszenie stanu mo¿e byæ gwa³towne i to, co przed chwil± wygl±da³o "tylko" na rozleg³e poparzenie, mo¿e np. doprowadziæ do zatrzymania kr±¿enia.

A potem...

Na ostateczne skutki nadmiernego opalania, nawet jednorazowego lekkiego oparzenia, czekaj 40 lat. Czasem tyle potrzeba, by s³oneczny epizod zaowocowa³ rakiem skóry. Wiêcej na ten temat: Wci±¿ umiera za du¿o ludzi -czerniak w natarciu (wywiad z prof. Piotrem Rutkowskim)

Czytaj tak¿e:
Jeste¶ wod±, a co o niej wiesz?

Zaskakuj±ca lista produktów, którymi mo¿na siê zatruæ

Jak przetrwaæ w upa³? Praktyczny poradnik