Artykuł jest częścią publikacji pochodzącej z nowej serii Biblioteki Gazety Wyborczej pt.: Wielka Encyklopedia Medyczna, którą nabyć można w Kulturalnym Sklepie lub w każdą środę w kiosku
Fałdy skóry, występujące najczęściej na twarzy, powstające na skutek skurczu mięśni (np. zmarszczki mimiczne) lub procesu starzenia się tkanek (zmarszczki starcze). Pierwsze wynikają z mimiki twarzy i mogą występować w pewnym stopniu również u osób młodych. Stają się wyraźniejsze u osób w podeszłym wieku, zarówno ze względu na ich "utrwalony" charakter, również w momencie rozluźnienia mięśni, jak i dlatego, że są związane z fałdami skórnymi spowodowanymi opadnięciem (ptozą) tkanek. Drugie wywołane są utratą jędrności skóry i mięśni pod nią umiejscowionych (mięśnie skórne), a także zmniejszeniem objętości szkieletu i masy mięśniowej twarzy oraz cofaniem się i wypadaniem zębów. Prowadzi to do utraty elastyczności skóry, która objawia się zbytnią objętością skóry (i mięśni skórnych) w stosunku do podtrzymujących ją tkanek, powodując ptozę skóry.
Spowolnienie pojawienia się zmarszczek jest możliwe dzięki zabiegom chirurgicznym oraz stosowaniu (w postaci kremów lub zastrzyków podskórnych) nowoopracowanych substancji czynnych oferowanych przez współczesną kosmetykę. Należą do nich: kolagen, kwas glikolowy, kwas hialuronowy itp.
Wśród zabiegów korekcji zmarszczek wyróżnia się lifting, polegający na napięciu skóry i wygładzeniu bruzd skórnych, a jedynie w mniejszym stopniu zmarszczek mimicznych. Ogólny efekt liftingu to odmłodzenie rysów (głównie owalu) twarzy i szyi.
Metody chirurgiczne rozwinęły się z czasem i przeszły od liftingu podskórnego, obejmującego zwykłe usunięcie (wycięcie) nadmiaru skóry, do metod bardziej wyspecjalizowanych, opartych na podwieszaniu, w celu utrwalenia w czasie efektów zabiegu. Proces starzenia się jest jednak nieuchronny. Lifting przynosi zadowalające, aczkolwiek nietrwałe rezultaty. Zaleca się więc jak najdalsze odsunięcie w czasie zabiegu i wykonanie go w momencie, kiedy może przynieść najbardziej widoczne efekty. Kolejny, nawet mniej poważny, zabieg chirurgicznej korekty można wykonać dopiero po 6-7 latach, pod warunkiem braku przeciwwskazań (choroba, utrata wagi).
W pierwszych dniach po zabiegu występuje większy lub mniejszy obrzęk, towarzyszący krwawej wybroczynie podbródka i szyi, niekiedy z uczuciem bolesnego napięcia. Końcówki szwów usuwa się zazwyczaj w drugim tygodniu po zabiegu. Blizny pozabiegowe na skroniach, za uszami i na karku są zakrywane przez włosy, a te bardziej widoczne znajdują się na przedniej części ucha. Po pierwszym miesiącu obrzęk ustępuje niemal całkowicie. Skóra na odsłoniętych okolicach jest nieznacznie napięta przy palpacji. Czucie w uszach powraca po miesiącu lub dwóch. Lifting czoła, obejmujący usunięcie tkanek, wykonywany za linią włosów czoła, koryguje ptozę skóry czoła i zmarszczki między brwiami oraz wyłącznie nieznacznie zmarszczki horyzontalne. Jest to zabieg przeprowadzany w znieczuleniu ogólnym, wymagający kilkudniowej hospitalizacji i leczenia uciskowego. Szwy są usuwane w drugim tygodniu po operacji. W trakcie rekonwalescencji normalne objawy obejmują obrzęk górnych powiek i ból spowodowany naciągnięciem skóry na czole, a także chwilowe przerzedzenie włosów przed blizną. Lifting czoła jest niewskazany u osób o bardzo wysokim czole, delikatnych i rzadkich włosach, historii silnych lub nawracających bólów głowy.
Powikłania po liftingu stanowią: krwiak, który pojawia się w ciągu pierwszych 12 godz. i który w 10-15% przypadków jest istotny z punktu widzenia klinicznego; uszkodzenie skóry, aż do wystąpienia nekrozy z powodu nadmiernego rozciągnięcia tkanek (na skutek błędu w trakcie ich usuwania); przerzedzenie lub utrata włosów wokół blizn (lub przed nimi); blizny przerostowe; uszkodzenie nerwów, najczęściej dotyczy nerwu usznego wielkiego, czuciowego, z następującą utratą czucia w dolnej połowie małżowiny usznej.
Poważniejszą komplikację stanowi uszkodzenie gałęzi ruchowych nerwu twarzowego. Rzadko jest ono trwałe, ale wymaga rekonwalescencji trwającej od kilku miesięcy do roku.
Palenie papierosów szkodzi nie tylko zdrowiu narządów wewnętrznych, lecz także niszczy urodę. Wiele badań wykazało, że istnieje ścisła zależność między paleniem a uszkodzeniami skóry. Toksyczne składniki znajdujące się w papierosach, wchłaniane drogą oddechową, znacznie ograniczają przepływ krwi w naczyniach włosowatych i tętniczkach, wywołując niedokrwienie skóry i uszkadzając jej ciągłość. Skóra traci w rezultacie swoją naturalną barwę i staje się szara.
Obumieranie podskórnych naczyń włosowatych powoduje również powstawanie kuperozy i powiększanie obszarów dotkniętych cellulitem. Poza tym włókna elastynowe ulegają zmianie i skóra traci napięcie, przez co twarz przyjmuje bardziej zmęczony wyraz. Zjawiska te sprzyjają przedwczesnemu pojawianiu się zmarszczek. Zazwyczaj występują one promieniście, zwłaszcza wokół ust i w kącikach oczu. Proces powstawania zmarszczek przyspiesza też ruch ust wykonywany podczas zaciągania się papierosem. Ponadto wydmuchiwany dym podrażnia oczy, wywołując łzawienie i pocieranie, co sprzyja powstawaniu zmarszczek wokół oczu.
Szkody wywoływane przez palenie nie są widoczne natychmiast. Zwykle dopiero po kilku latach zauważalne jest zjawisko nazywane przez angielskich dermatologów smoker's face (twarz palacza).