Ergonomia pracy to kwestie bezpieczeństwa i różnorodne sposoby na jak największą optymalizację czynności wykonywanych przez pracownika na jego stanowisku.
Metodyka wykonywania zadań nie może powodować pogorszenia zdrowia danego pracownika. Ważną częścią ergonomii pracy jest to, że nie tylko pracownik musi przestrzegać odpowiednich norm i sekwencji ruchów, ale środowisko pracy musi te odpowiednie warunki mu stworzyć.
Tak, to jest ważne! Jak siedzisz, na czym, przy czym - epidemia schorzeń kręgosłupa to nie przypadek Carolina Medical Center
Pod kątem pracy pracowników biurowych należy pamiętać o zastosowaniu odpowiednio dobranych krzeseł, które będą stanowiły zabezpieczenie dla kręgosłupa i narządów wewnętrznych, właściwie dopasowanych biurek i/lub stołów, zapewniających odpowiednią bazę do ustawienia wymaganych urządzeń. Stanowisko pracy powinno być tak zaprojektowane, aby zwiększało wydajność pracy przy jednoczesnym zapewnieniu jak największego komfortu pracy dla osoby, która musi skupić całą swoją uwagę na wykonywanej czynności [1,2].
Ergonomia pracy - nie tylko w biurze
Wbrew powszechnym opiniom, ergonomia nie dotyczy wyłącznie osób, których praca wiąże się z korzystaniem z komputera, biurka i krzesła. Ergonomia to nie tylko „dobre siedzenie”, ale także ułożenie elementów na linii produkcyjnej, wysokość krzesła w salonie fryzjerskim czy ustawienie stołu na sali operacyjnej.
Organizację stanowiska pracy przy komputerze reguluje międzynarodowa norma ISO 9241. Stanowi ona o wymaganiach ergonomicznych, tj. kryteriach stanowisk z terminalami wyposażonych w monitory. W Polsce występuje jej odpowiednik: norma PNEN ISO 9241-1:2001/A1:2002, zaktualizowana w 2005 r.
Dodatkowo odpowiednie warunki pracy przy stanowisku komputerowym są regulowane prawem stanowionym. Prawo to określa przepisy dotyczące projektów budynków biurowych, kwestie wymogów zdrowotnych, a także mówi o zapisach regulujących organizację samego stanowiska pracy. Przepisy te zostały zapisane w kilkunastu aktach. Wśród nich znajdują się m.in.: rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej, rozporządzenia Ministra Infrastruktury czy rozporządzenia Rady Ministrów. Niestety znaczna większość norm ISO została przyjęta przed rokiem 2010 a to oznacza, że dotyczą one miejsc pracy, na których wykorzystuje się monitory kineskopowe – nie używane w dzisiejszych czasach [3]. Można znaleźć je w internecie lub np. na stronie Polskiego Komitetu Normalizacyjnego.
Ergonomia - a może wstańmy?
W większości krajów wysoko rozwiniętych przy stanowiskach, na których czas pracy przekraczał sześć godzin, popularne stało się stosowanie biurek dla osób stojących. Niewiele jest jednak zdefiniowanych i jasno określonych norm, w jakich powinno się mieścić ustawienie takiego biurka. Te określone dotyczą tylko wysokości – powinno być tak ustawione, aby wysokość blatu była na poziomie stawów łokciowych, a monitor znajdował się nieco niżej niż poziom oczu pracownika [4]. Warto zastosować także podpórkę pod nogę lub wysokie krzesło, ale nie w celu siedzenia, a dla oparcia ciężaru ciała i zmiany pozycji [5]. W Polsce takie rozwiązane są już zazwyczaj stosowane w większych korporacjach lub firmach o zagranicznym finansowaniu.
Co ciekawe, w celu polepszenia efektywności pracy i zabezpieczenia pracowników biurowych są prowadzone także badania nad specjalnym stanowiskiem pracy, które samo w sobie jest krzesłem, biurkiem i monitorem. Stanowisko to pozwala na zmianę kąta, w jakim znajduje się pracownik względem podłoża. Zmiana ta ma na celu poprawę krążenia, a także zmianę punktów największego nacisku ciała na fotel, który – może być ustawiony poziomo, pionowo lub w różnym kącie nachylenia. Takie rozwiązanie ma zmniejszać napięcie wywoływane monotonną pracą wykonywaną w jednej pozycji [6].
Ergonomia - to ci pomoże
W swojej pracy możesz zastosować kilka prostych zabiegów, które poprawią twoje zdrowie:
- Ogranicz siedzenie - siedź tylko wtedy, kiedy naprawdę musisz; większość czynności można wykonać na stojąco. Możesz, śladem wielkich korporacji, zainwestować w „stojące” biurko. Oczywiście rada ta dotyczy osób, które mają pracę siedzącą i nie sprawdzi się np. dla spawacza, tworzącego złącza w niestandardowych pozycjach.
- Rób częste przerwy, przynajmniej raz na 30 minut. Wystarczy kilka kroków dookoła własnego stanowiska, tak aby zmienić napięcie mięśniowe. Zmień swoje miejsce pracy, tak aby było wygodne i nie powodowało bólu. Podczas samego siedzenia staraj się utrzymać jak najbardziej poprawną pozycję i często ją zmieniaj. Jaka jest prawidłowa pozycja? Niestety, dla każdej osoby może być nieco inna ze względów anatomicznych i biomechaniki ciała człowieka. Najlepiej skonsultuj się z fizjoterapeutą lub trenerem.
- Wyrób nawyk codziennego treningu - wystarczy 15 minut; w dzisiejszych czasach dbamy o włosy, paznokcie, zęby etc. – nie zapominajmy o mobilności własnego ciała!
- Uporządkuj stanowisko pracy. Pozwoli ci to na dużo płynniejszą i spokojniejszą pracę.
- Zanim coś zrobisz, zastanów się, czy masz prawidłową postawę! W trudnych sytuacjach, jak np. wspomniane spawanie w trudno dostępnych miejscach i w ciężkim ubraniu, nie zawsze da się coś poprawić - nie przenoś tego jednak na każdy element swojej pracy. Niestety, w większości przypadków popełniamy błędy, ponieważ spieszymy się. Cierpi na tym nasz kręgosłup oraz wszystkie stawy obwodowe. Jeśli masz do pospawania dwa elementy - nie rób tego na ziemi: ułóż je sobie na blacie. Pomyśl, ile razy zrobiłeś coś przyklękając czy kucając, bo było 20 sekund szybciej?
- Szukaj rozwiązań! Podpowiedzi są teraz wszędzie, powstało bardzo dużo publikacji naukowych i popularnonaukowych na temat zdrowych nawyków, ergonomii i ruchu. W większości są one ogólnodostępne w internecie. Nigdy nie opieraj się na jednym źródle, szukaj, badaj, dociekaj. Bardzo popularne są także materiały udostępniane na Instagramie czy Facebook’u.
- Na koniec najważniejsze – pamiętaj o tym, że nic nie zastąpi konsultacji ze specjalistą, który odpowie konkretnie na twoje pytania, zbada cię i doradzi co jeszcze możesz zmienić, aby zwiększyć ergonomię na twoim stanowisku.
To ci pomoże, to szkodzi. Naprawdę warto zapamiętać Carolina Medical Center
Powyższy tekst jest tylko krótkim zbiorem informacji i porad. Żaden artykuł nie zastąpi dokładnie zebranego wywiadu i badania oraz terapii dobranej pod kątem konkretnego problemu lub schorzenia.
Autor: Mateusz Marcinkowski (na zdjęciu w galerii), fizjoterapeuta z kliniki ortopedii, rehabilitacji i medycyny sportowej Carolina Medical Center w Gdańsku.
Przypisy:
- Urbanowicz B.: Wpływ teorii organizacji pracy na przestrzeń biurową, Architecturae et Aribus, 3(2011), 52-65.
- Konarska M.: Ergonomia w dyrektywach i normach, Bezpieczeństwo Pracy: nauka i praktyka, 3(2007), 6-9.
- Jędrzejczyk K., Organizacja i ergonomia komputerowego stanowiska pracy, Państwowa Wyższa Szkoła Zawodowa, Włocławek
- Lin M. Y., Catalano P.: A psychophysical protocol to develop ergonomic recommendations for sitting and standing workstations, Human factors, 58(2016), 574- 585.
- Starrett K., Starrett J., Cordoza G.: Deskbound. Standing Up to a Sitting Wordl, wydanie I, Galaktyka, 2016.
- Workineh S. A., Yamaura H.: Multi-position ergonomic computer workstation design to increase comfort of computer work, International Journal of Industrial Ergonomics, 53(2016), 1-9.
