Inteligencja emocjonalna dotyczy zdolności człowieka do rozpoznawania własnych uczuć oraz uczuć osób z otoczenia. Inteligencja emocjonalna to również prawidłowe radzenie sobie z własnymi emocjami, a także emocjami innych osób. Kompetencje, które zaliczają się do inteligencji emocjonalnej, są niezwykle ważne w funkcjonowaniu każdego człowieka, zarówno w społeczeństwie, jak i rodzinie, ale też pomagają w radzeniu sobie ze stresem, ułatwiają osiąganie satysfakcji z wykonanej pracy i codziennego życia.
Jest to bardzo ważny rodzaj inteligencji, ponieważ liczne badania dowodzą, że osiągnięty sukces w życiu aż w 80 proc. zależy od kompetencji emocjonalnych, a tylko w 20 proc. od intelektu. Jednakże kompetencje, wchodzące w skład inteligencji racjonalnej, są komplementarne z umiejętnościami, zaliczanymi do inteligencji emocjonalnej.
Oprócz pozytywnego wpływu na relacje z innymi (co może przełożyć się na sukces zawodowy), inteligencja emocjonalna jest niezwykle przydatna w codziennym życiu. Człowiek bardzo rzadko zdaje sobie sprawę z tego, jak media i marketing wykorzystują wpływ emocji na postępowanie człowieka. W im większym stopniu reklama oddziałuje na emocje człowieka, tym bardziej człowiek ją zapamiętuje, co skutkuje większą rozpoznawalnością produktu, który jest reklamowany.
Co ciekawe, inteligencji emocjonalnej w dużej mierze można się nauczyć. Każdy człowiek rodzi się z pakietem podstawowych emocji, takich jak gniew, strach czy szczęście. Dopiero z biegiem lat, w trakcie procesu socjalizacji nabywa kolejne kompetencje, zaliczające się do inteligencji emocjonalnej.
Modele inteligencji emocjonalnej
Istnieją 3 główne modele inteligencji emocjonalnej. Pierwszy model opracował Daniel Goleman, amerykański psycholog, który jest autorem pojęcia inteligencji emocjonalnej. Wyznaczył on następujące obszary tego pojęcia: rozumienie własnych emocji oraz umiejętność kierowania nimi i kontrolowania ich, samomotywacja, zdolność empatii, a także umiejętności społeczne.
Inni, w tym brytyjscy naukowcy Peter Salovey i Jack Mayer, wyznaczyli 4 konkretne obszary inteligencji emocjonalnej. Są to: spostrzeganie i rozumienie emocji, wspomaganie myślenia emocjami, a także wpływ emocji na zachowanie.
Trzeci model inteligencji emocjonalnej opracował amerykański psychiatra kliniczny, Reuven Bar-On. Według niego inteligencja emocjonalna opiera się na: inteligencji interpersonalnej, radzeniu sobie ze stresem, umiejętności adaptacji oraz empatii, a także ogólnym nastroju.
Kompetencje emocjonalne – typologia
Kompetencje, zaliczane do inteligencji emocjonalnej, można podzielić na 3 grupy: kompetencje psychologiczne, czyli relacja z samym sobą, kompetencje społeczne (relacje z innymi ludźmi) oraz kompetencje działania (prakseologiczne), obejmujące stosunek człowieka do działań, obowiązków oraz wyzwań.
W skład kompetencji psychologicznych wchodzą:
- Samoocena – ocena własnej wartości, świadomość swoich możliwości i racjonalne spojrzenie na własną osobę, niezależne od opinii innych osób
- Samokontrola- m.in. umiejętność radzenia sobie ze stresem, kontrolowania swoich emocji
- Samoświadomość – umiejętność rozpoznawania własnych stanów emocjonalnych
Do kompetencji społecznych zalicza się:
- Empatia – umiejętność rozumienia oraz odczuwania stanów emocjonalnych innych osób
- Asertywność – zdolność do otwartego wyrażania swoich emocji, opinii, zdania oraz obrony swoich racji bez naruszania prawa do obrony innych osób
- Współpraca – umiejętność współdziałania w grupie w celu rozwiązywania wspólnych problemów oraz zadań
- Przywództwo – zdolność zjednywania sobie zwolenników oraz umiejętność przedstawiania im problemu, motywowania ich do jego rozwiązania
- Perswazja – umiejętność wzbudzania odpowiednich emocji, prowokowania do powstawania pożądanych zachowań oraz reakcji wśród innych osób
Kompetencje działania obejmują:
- Motywację – zaangażowanie, dążenie do osiągnięcia własnych celów
- Adaptację – umiejętność funkcjonowania w zmienionym środowisku, zdolność do działania w stresujących sytuacjach
- Sumienność – konsekwencja w działaniu, rozwiązywanie problemów zgodnie z obowiązującymi standardami.
