Kiedy i dlaczego pojawia się zapach ciała
Dieta, płeć, stan zdrowia, nawyki higieniczne i leki tworzą wspólnie niepowtarzalny zapach ciała konkretnej osoby. Za konkretny zapach odpowiadają bezpośrednio bakterie bytujące na skórze, które rozkładają pot, a dokładniej rzecz biorąc, związki znajdujące się w pocie. Zapach ciała może się zmieniać w wyniku burzy hormonalnych w ciele, infekcji, leków lub chorób podstawowych, takich jak cukrzyca, a także potraw, które zjedliśmy. Ktoś może pachnieć słodko, kwaśno, pikantnie lub niczym cebula, przy czym ilość wydzielanego potu nie jest jednoznacznie związana z silnym zapachem. Zależy od mikrobiomu bytującego na naszej skórze i tego, jak wchodzi w interakcje z potem.
Pocenie się to inaczej wydzielanie płynów na powierzchnię skóry przez gruczoły potowe. Wyróżnia się dwa ich rodzaje. Mamy zatem gruczoły ekrynowe (wydzielają pot bezpośrednio na powierzchnię skóry, aby ją ochłodzić) i apokrynowe (wydzielają dość gęstą, kleistą ciecz do mieszków włosowych). Za powstawanie zapachu ciała odpowiedzialne są gruczoły apokrynowe, które znajdują się pod pachami i w pachwinach. To właśnie pot wydzielany przez gruczoły apokrynowe zaczyna pachnieć w wyniku kontaktu z bakteriami, które rozkładają znajdujące się w nim związki, przede wszystkim białka. Ponieważ te gruczoły uaktywniają się dopiero w okresie dojrzewania, to wtedy nasze ciało zaczyna wydzielać silniejszy zapach.
Skąd ten nieprzyjemny zapach?
Zapach potu to efekt pracy bakterii, które pochłaniają i rozkładają związki znajdujące się na skórze (pot, sebum i keratyna) i to one mogą potem nieprzyjemnie pachnieć. To, czy pachniemy przyjemnie czy też nie najlepiej, zależy więc od związków chemicznych, które "wyprodukowały" bakterie z tego, co znalazły w pocie wydzielonym przez gruczoły apokrynowe.
Na zapach ciała mają wpływ: ilości wydzielanego potu (niektóre osoby cierpią na nadpotliwość, wtedy pot ekrynowy, którego jest za dużo, aby zdążył szybko wyparować, miesza się z apokrynowym i ta mieszanka staje się pożywką dla bakterii), nadwaga (wtedy pocimy się silniej, aby schłodzić ciało), genetyka, a także takie czynniki jak aktywność fizyczna, wysoka temperatura otoczenia lub ciała oraz stres. Na nieprzyjemny zapach ciała mogą mieć ponadto wpływ choroby, takie jak:
- cukrzyca
- dna moczanowa
- nadczynność tarczycy
- choroby wątroby
- choroby nerek
- infekcje skórne
Brzydki zapach potu może mieć też związek z zaburzeniami hormonalnymi, do jakich dochodzi w okresie klimakterium (nocne poty, uderzenia gorąca, wszystko to powoduje wydzielanie większych ilości cieczy). Zapach ciała może się też zmieniać w zależności od cyklu miesiączkowego, a także podczas ciąży.
Rodzaj diety a zapach ciała
Istnieją pokarmy, które mogą zmienić zapach naszego ciała. Chodzi tutaj o produkty bogate w siarkę, takie jak cebula, czosnek, por, kalafior, kapusta, brokuły, czerwone mięso. Związki siarki słyną z nieprzyjemnego zapachu. Ponadto za brzydki zapach ciała są odpowiedzialne: alkohol, kofeina, pikantne jedzenie, przyprawy (curry, kminek, glutaminian sodu).
Zmiana zapachu ciała a choroby
Przypomnijmy, sam pot nie ma zapachu. Zapach pojawia się, gdy bakterie znajdujące się na skórze, wchodzą w kontakt z potem, uwalnianym przez gruczoły apokrynowe. Zwykle więc, aby pozbyć się nieprzyjemnego zapachu z ciała, wystarczy wziąć prysznic czy kąpiel i to załatwia sprawę na jakiś czas. Możemy też "utrudniać pracę" bakteriom stosując antyperspiranty (blokują gruczoły ekrynowe), dezodoranty (działają bezpośrednio na bakterie) czy perfumy (maskują zapach ciała), ale i tak w końcu potrzebne nam będzie mycie.
Jednak jeśli pomimo starannej higieny czujesz, że twój zapach ciała wyraźnie się zmienił, może to być oznaką toczącej się w organizmie choroby. Warto wówczas zasięgnąć porady lekarza.
- Trimetyloaminuria
Ta rzadka chorobę genetyczna powoduje, że organizm nie rozkłada związku chemicznego zwanego trimetyloaminą. W efekcie w pocie, moczu i oddechu chorej osoby czuje się zapach przypominający zapach zgniłych jaj, ryb lub śmieci.
- Cukrzyca
Owocowy zapach ciała wiąże się z cukrzycą. W przebiegu cukrzycy może ponadto dojść do powikłania o nazwie kwasica ketonowa. Najczęściej bywa pierwszą oznaką cukrzycy typu 1, ale nie tylko - zdarza się przy cukrzycy typu 2 oraz innych rodzajach tej choroby. Kwasica ketonowa to ostry zespół zaburzeń przemiany węglowodanowej, tłuszczowej, białkowej oraz gospodarki wodno-elektrolitowej i równowagi kwasowo-zasadowej, do których dochodzi wskutek nagłego i dużego niedoboru insuliny. Wśród objawów jest też charakterystyczny zapach acetonu, wydobywający się z ust.
- Choroby nerek i wątroby
Schorzenia nerek czy wątroby mogą wiązać się z zapachem ciała przypominającym amoniak.
Dlaczego pot może mieć zapach cebuli?
Zapach ciała pozostaje sprawą indywidualną. Zdarza się, że ten zapach przypomina zapach cebuli. Amerykańskie Towarzystwo Mikrobiologiczne wyjaśnia, że odpowiadają za to bakterie (w rodzaju Corynebacterium, Staphylococcus i Cutibacterium), które zamieniają bezwonne cząsteczki ludzkiego potu w inne związki, zwane tioalkoholami (grupa organicznych związków chemicznych, odpowiedników alkoholi, w których atom tlenu grupy hydroksylowej został zastąpiony atomem siarki).
Eksperci dodają, że cebulowy zapach ciała zwykle nie jest powodem do zmartwień. To efekt działania bakteri Staphylococcus hominis, która wytwarza 3-metylo-3-sulfanyloheksan-1-ol (3M3SH), tioalkohol o zapachu zgniłej cebuli. Niektóre rodzaje bakterii z rodziny Corynebacterium z kolei są odpowiedzialne za zapach ciała przypominający kminek. Jak wyjaśniają badacze "każdy z nas ma indywidualny skład mikroflory na skórze, co skutkuje różnorodnością zapachów, które wciąż mieszczą się w „normalnym" zakresie".
Jednak w przypadku, gdy zapach cebuli pod pachami jest szczególnie ostry, może to wskazywać na zaburzenie o nazwie bromhidrosis (osmidroza lub ozochrotia). Bromohidroza oznacza nieprzyjemny lub odrażający zapach ciała wynikający z dowolnej przyczyny, w tym złej higieny, infekcji, diety lub będący skutkiem ubocznym leków lub też mieć związek z dziedzicznymi zaburzeniami metabolicznymi. Może też być związany z nadmierną potliwością. Szczególnie silny zapach ciała został również powiązany z chorobami wątroby i nerek, a także nadczynnością tarczycy.
Źródła: my.clevelandclinic.org, health.harvard.edu, MedicalNewsToday.com, dermnetnz.org
