Kolor oczu u noworodków. Co go determinuje?
Kolor oczu u noworodków po przyjściu na świat najczęściej jest niebieski. Rzadko, ale zdarza się także ciemny lub szary kolor oczu u noworodków. Dzieje się tak, dlatego że malutkie dzieci posiadają dużo mniej pigmentu w tęczówkach niż osoby starsze. Dopiero po ukończeniu przez malucha trzeciego roku życia, kolor oczu stabilizuje się i pozostaje stały już na zawsze.
Barwa naszych oczu zależna jest od kombinacji genów otrzymanych po rodzicach, a każde dziecko dostaje ich po dwie pary. Geny nadające barwę tęczówce można podzielić na dwa rodzaje. Pierwszy to geny dominujące, w których jeden kolor wyraźnie dominuje nad innymi. Dzięki nim kolor oczu dziecka staje się ciemny. Drugi to geny recesywne (słabsze), dzięki którym oczy pozostają jasne – najczęściej niebieskie.
Dziedziczenie koloru oczu: na czym polega?
Przekazywanie genów nie przebiega według z góry ustalonego porządku. Posiadacz oczu o barwie ciemnej może przekazać swojemu potomstwu jeden gen recesywny, jeden gen dominujący lub obydwa geny recesywne i analogicznie – obydwa geny dominujące. Z tego powodu najczęściej nie da się ze 100% pewnością stwierdzić, jaki kolor oczu będzie miało dziecko po przyjściu na świat – bez względu na to, jaką barwę tęczówki mają jego rodzice.
Dziecko rodziców z niebieskimi oczami najczęściej ma taką samą barwę, ponieważ pomimo że te geny są słabsze, to jednak gdy obydwoje rodzice przekażą potomstwu po 2 zestawy tych samych genów (zestaw dwóch par recesywnych lub dwóch par dominujących), dziecko odziedziczy dokładnie taki sam kolor oczu jak rodzice. Jeżeli natomiast rodzice przekażą po dwa różne geny, może się okazać, że ich potomstwo odziedziczy barwę tęczówki oczu po dziadkach lub pradziadkach. Dziedziczenie koloru oczu jest więc złożone i zależy od siły genów recesywnych lub dominujących, które są przekazywane w "pakiecie" przez rodziców.
Zmiana koloru oczu
Od momentu ustabilizowania się barwy tęczówki we wczesnym dzieciństwie nie ulega ona już zmianie przez całe życie. U schyłku życia kolory oczu mogą być nieco jaśniejsze, ale barwa nadal będzie określana tak jak wcześniej.
Zmiana koloru oczu następuje w okresie od około 3 do 4 roku życia. Noworodki i małe dzieci najczęściej mają niebieskie lub błękitne oczy (ze względu na niski poziom melaniny, czyli czarnego pigmentu obecnego również w skórze). Im pigmentu jest więcej, tym tęczówka oka będzie ciemniejsza. Dodatkowym czynnikiem decydującym o stopniu jasności i kolorze oczu jest eumelanina, czyli barwnik brązowy oraz barwnik o odcieniu czerwonym (feomelanina). Ostateczne kolory oczu utrwalają się po osiągnięciu przez trzy podstawowe pigmenty (brązowy, szary i żółty) idealnych proporcji przypisanych w genach.
Najczęstszy i najrzadszy kolor oczu
Według najpopularniejszej skali oczu możemy wyodrębnić następujące barwy:
- oczy ciemne - czarnobrązowe, ciemnobrązowe oraz brązowe (tak zwane piwne),
- oczy mieszane - jasnobrązowe, zielonopiwne, jasnozielone,
- oczy jasne - ciemnoszare, jasnoszare, niebieskie i jasnoniebieskie.
Jest to uproszczona klasyfikacja. Według skali używanej przez profesora Michalskiego zakres obejmuje dużo więcej barw, a nawet uwzględnia plamki i otoczki innych kolorów na tęczówce.
Do najczęściej występujących kolorów tęczówek można zaliczyć barwę brązową w różnych odcieniach. Jest to cecha ludności zamieszkującej gorące regiony kuli ziemskie. Brązowy kolor oczu ma naturalną zdolność absorbowania światła słonecznego, a dużo mniej odbijanego. Dzięki ciemnej barwie, oczy są lepiej chronione przed słońcem.
Zielony odcień tęczówek to najrzadszy kolor oczu. Jest on spowodowany niskim poziomem melaniny. Tak naprawdę oczy tylko wydają się zielone, takiej barwy pigment w ogóle nie istnieje. Z powodu braku melaniny w tęczówce światło jest bardziej rozpraszane, ich kolor przybiera zieloną barwę.
Podobnie jest z oczami koloru piwnego. Tak jak w przypadku zielonych i niebieskich oczu za kolor odpowiada stężenie melaniny, której jest dużo więcej. Kombinacja proporcji melaniny sprawia, że ten kolor oczu jest niezwykle oryginalny.
Warto zauważyć, że posiadacze ciemnych oczu są bardziej odporni na światło słoneczne, natomiast właściciele niebieskich, zielonych i szarych tęczówek są na nie wrażliwi. W słoneczne dni powinni zakładać okulary przeciwsłoneczne z filtrem chroniącym przed promieniowaniem UV.
Zobacz też: Genetyka w XXI wieku - co zrobić z błędami powielonymi w milionach komórek?
