Zespół Smitha-Lemliego-Opitza - charakterystyka choroby
Zespół Smitha-Lemliego-Opitza (ang. Smith-Lemli-Opitz syndrome, SLO) to rzadka choroba genetyczna dziedziczona w sposób autosomalnie recesywny, to znaczy że dziecko otrzymuje od rodziców dwie uszkodzone kopie genu. Rodzice zwykle przekazują dziecku po jednej uszkodzonej kopii genu sami nie mając żadnych objawów choroby. Oznacza to także, że kolejne dzieci takiej pary także są zagrożone chorobą.
Jest to choroba o charakterze metabolicznym wywoływana przez mutację w genie DHCR7, położonym w chromosomie 11 i kodującym reduktazę 7-dehydrocholesterolu. Jest to białko (enzym) katalizujące wytwarzanie endogennego cholesterolu. W wyniku zaburzeń w powstawaniu tego białka ulega zmniejszeniu lub wręcz zahamowaniu produkcja cholesterolu niezbędnego do rozwoju m.in. mózgu jeszcze w okresie płodowym. Cholesterol służy do budowy błony komórkowej oraz otoczki komórek nerwowych. Ma ponadto udział w syntetyzowaniu wielu hormonów i związków potrzebnych do trawienia.
Nazwa pochodzi od nazwisk trzech lekarzy, zajmujących się opisem tej choroby: amerykańskiego pediatry Davida Weyhe Smitha, belgijskiego lekarza Luca Lemliego oraz amerykańskiego lekarza niemieckiego pochodzenia Johna Mariusa Opitza. Jest chorobą występującą na świecie rzadko, z częstotliwością od 1:20 000 do 1:60 000 urodzeń, natomiast w Polsce oraz w północnej i środkowej Europie diagnozowana jest częściej (ocenia się je na 1:10 000 do 1:30 000 urodzeń).
Zespół Smitha-Lemliego-Opitza - jak objawia się choroba
Chorobę diagnozuje się dzięki wykryciu podwyższonego poziomu 7DHC (czyli 7-dehydrocholesterolu) we krwi lub w tkankach, a także wykonując badania genetyczne. Wadliwy gen można wykryć jeszcze w fazie prenatalnej. Najpierw wykonuje się badania ultrasonograficzne, które mogą wykryć wady rozwojowe płodu, a następnie sprawdza się stężenie 7DHC w płynie owodniowym. W przypadku wykrycia w rodzinie mutacji genu DHCR7 możliwe jest wykrycie go po pobraniu próbki kosmówki, czyli błony płodowej. Następnie, już po urodzeniu, badania obrazowe typu echokardiogram, rezonans magnetyczny (MRI) i inne pomagają ustalić rodzaj wad oraz stopień uszkodzenia narządów. Choroba jest najczęściej wykrywana już w niemowlęctwie, ale łagodniejsze postaci choroby diagnozuje się czasem znacznie później.
Ze względu na wielość mutacji w obrębie genu DHCR7 możliwe są różne objawy choroby i ich kombinacje.
Objawy obserwowane w Zespole Smitha-Lemliego-Opitza:
- opóźnienie wzrostu, słaby przyrost ciała
- skrócenie kończyn (mikromelia rizomeliczna), polidaktylia rąk (czyli posiadanie dodatkowego palca), syndaktylia czyli zrośnięte palce u stóp (dotyczy najczęściej drugiego i trzeciego palca), krótkie i nieprawidłowo ułożone kciuki
- nieprawidłowości w budowie twarzoczaszki, takie jak małogłowie (mikrocefalia), zwężenie dwuskroniowe, opadanie powiek oraz szeroka nasada nosa i nozdrza skierowane do przodu, niedorozwój brody (małożuchwie)
- zdarza się ponadto rozszczep podniebienia lub języka
- wady wrodzone narządów płciowych (spodziectwo, obojnactwo, niedorozwój penisa)
- wady w budowie serca, takie jak wspólny kanał przedsionkowo-komorowy, nieprawidłowości w budowie i pracy żył płucnych, pojedyncza komora, zła budowa przegrody między poszczególnymi komorami lub przedsionkami serca
- zaburzenia w pracy przewodu pokarmowego, refluks żołądkowo-przełykowy, zwężenie odźwiernika, nieprawidłowości w budowie okrężnicy, a co za tym idzie - kłopoty z jedzeniem i trawieniem pokarmu
- niedorozwój nerek
- niedorozwój płuc
- niepełnosprawność intelektualna, spowodowana wadami rozwojowymi mózgu, w tym niedorozwojem lub brakiem ciała modzelowatego. Zdarza się także tzw. jednokomorowe przodomózgowie (holoprozencefalia).
- niekiedy do objawów dołącza oczopląs, zaćma lub zez
- zaburzenia behawioralne, w tym autyzm lub hiperaktywność, zaburzenia snu, a ponadto skłonność do samookaleczeń oraz agresja wobec otoczenia
Zespół Smitha-Lemliego-Opitza - leczenie
Choroby nie da się wyleczyć, stosuje się tylko leczenie objawowe, na przykład poprzez suplementowanie cholesterolu lub podawanie inhibitora reduktazy HMG-CoA. W przypadku wad w budowie narządów wykonuje się czasem operacje chirurgiczne poprawiające komfort życia.
