Ziarniaki - czym są?
Ziarniaki, a właściwie ziarniniaki, to rodzaj złogów, składających się z komórek fagocytujących, czyli z makrofagów oraz innych licznych komórek zapalnych, otoczonych limfocytami. Powstają w wyniku działalności układu odpornościowego, który wyprodukował te komórki w ramach odpowiedzi immunologicznej na jakieś zagrożenie. Z czasem komórki zaczynają tworzyć grudki gromadzące się pod skórą lub w narządach. Same w sobie nie zawsze są chorobą, ale objawem towarzyszącym różnym schorzeniom, takim jak na przykład:
- stan zapalny jelit w chorobie Leśniowskiego-Crohna
- zespół Churga-Strauss
- gruźlica
- sarkoidoza
- beryloza
- kiła
- ziarniniakowatość z zapaleniem naczyń
- trąd
Ziarniaki - choroby, w których ziarniniak występuje jako jeden z objawów
Ziarniaki zlokalizowane na skórze to tzw. ziarniniaki obrączkowate (łac. Granuloma annulare). To schorzenie dotyka głównie małe dzieci i młodzież. Przyczyny tej choroby skóry nie są znane. Objawia się charakterystycznymi, czasem koliście ułożonymi, wykwitami na skórze, najczęściej dłoni lub stóp. Są to grudki w kolorze skóry lub ciemnoróżowe albo purpurowe. Szybko wyrastają do kilkucentymetrowych guzów. Wewnątrz znajdują się komórki układu odpornościowego, wyprodukowane do zwalczania najprawdopodobniej jakiejś bakterii czy też wirusa.
Leczy się je smarując maścią na bazie kortykosteroidów, a w następnej kolejności, jeśli to nie zadziała, zażywa się leki immunosupresyjne. Czasem wymraża się zmiany płynnym azotem lub chlorkiem etylu.
Ziarniniak grzybiasty (łac. mycosis fungoides) to tzw. pierwotny chłoniak skóry. Na skórze pojawiają się rumień, a następnie nacieki w kształcie pierścienia i w następnej kolejności guzy. Zazwyczaj powodują spory świąt. Natomiast faza, w której tworzą się już guzy, oznacza że zajęte są także narządy wewnętrzne, w tym układ pokarmowy, płuca, wątroba lub śledziona. Guzy natomiast lubią pęcznieć i pękać, tworząc bolesne owrzodzenia.
Leczenie jest trudne i właściwie rzadko skuteczne. Stosuje się naświetlania promieniami UVA lub UVB, szczególnie w początkowej fazie choroby. Ponadto sięga się po tzw. terapię PUVA (naświetlanie promieniami UVA wraz z podaniem psoralenów) lub RePUVA (PUVA z retinoidami). Dodatkowo wdraża się leczenie farmakologiczne w oparciu o interferon, cytostatyki i kortykosteroidy.
Ziarniniak pachwinowy to choroba zakaźna, przenoszona drogą płciową. Objawia się owrzodzeniami, które obserwujemy na narządach płciowych. Dotyka częściej mężczyzn, a chorobę wywołują bakterie Gram-ujemne. Można się także zarazić przez wspólne używanie ręczników czy naczyń. Leczenie polega na podawaniu antybiotyków.
Ziarniaki - gdzie jeszcze może pojawić się ziarniniak?
Ziarniaki pojawiające się w wątrobie stanowią pewne wyzwanie diagnostyczne. Są bowiem objawem toczącego się stanu chorobowego, który może nie dawać jeszcze żadnych szczególnych objawów. Może im towarzyszyć gorączka, nocne poty i utrata masy ciała. Dopiero badania laboratoryjne krwi oraz wykonanie biopsji wątroby może nieco rozjaśnić obraz. Leczenie zależy wtedy od pierwotnej przyczyny, która stoi za rozwojem ziarniniaka. Najczęściej stosuje się leki przeciwbakteryjne, przeciwgrzybicze, przeciwwirusowe lub przeciwpasożytnicze. W przypadku chorób nowotworowych wątroby wykorzystuje się chemioterapię. Po takim leczeniu ziarniniak w wątrobie najczęściej ulega wchłonięciu. W przypadku ziarniniakowego zapalenia wątroby w leczeniu wykorzystuje się glikokortykosteroidy.
Ziarniaki mogą objawić się w płucach, gdzie zresztą nie dają żadnych objawów. Widać je dopiero na zdjęciu rentgenowskim. W rzadkich przypadkach towarzyszy im kaszel, czy też ból w klatce piersiowej. Ziarniaki usadowione w oczach, a dokładniej w ciałku rzęskowym, na tęczówce czy rogówce mogą być powodem rozwoju zaćmy lub jaskry. Rzadziej ziarniaki sadowią się w sercu, czy też stawach skokowych, powodując bóle stawów, czy też grożąc zaburzeniami rytmu serca i niewydolnością krążenia. Natomiast ziarniak powstający w ramach centralnego układu nerwowego zaburza pamięć, powoduje bóle głowy, depresje itp. objawy.
Zatem ziarniaki trudno jest zakwalifikować do jednego worka ze schorzeniami. W zależności od miejsca, w który następuje nadmierne nagromadzenie komórek zapalnych i limfocytów, objawy są inne i świadczą o zaburzeniach ogólnoustrojowych.
