Zespół abstynencyjny - co to jest, czego dotyczy zespół odstawienny?
Zespół abstynencyjny (zespół odstawienny, ang. substance withdrawal) to złożony zespół objawów, które pojawiają się po odstawieniu substancji uzależniającej lub po zmniejszeniu dawki, do które przyzwyczaił się organizm. Dotyczy to wielu środków, w tym najczęściej alkoholu i narkotyków, ale także nikotyny, leków uspokajających czy też nasennych. Zdarzają się nawet zespoły abstynencyjne po zaprzestaniu picia napojów energetycznych, czyli mieszanki kofeiny z cukrem lub środków odchudzających, zawierających pochodne amfetaminy. Sygnałem uzależnienia jest to, że objawy odstawienia mijają po ponownym przyjęciu substancji.
Zespół abstynencyjny - jakie rodzaje zespołów odstawiennych są najczęstsze? Jakie są objawy?
Objawy zespołu abstynencyjnego zależą od rodzaju substancji, od której organizm był uzależniony. Do najczęściej spotykanych należą:
- zespół abstynencyjny alkoholowy
- zespół abstynencyjny nikotynowy
- zespół abstynencyjny opioidowy
- zespół abstynencyjny kanabinolowy
- zespół abstynencyjny związany z zażywaniem leków uspokajających i nasennych
Nasilenie objawów w zespole abstynencyjnym zależy zazwyczaj od tego, jak długo dana substancja była przyjmowana, w jakich ilościach oraz jak szybko doszło do zerwania z nałogiem. Zespoły odstawienne mogą mieć łagodny przebieg i przejść samoistnie albo też wywoływać stany zagrażające nawet życiu. Lekka postać zespołu odstawiennego może objawiać się tylko nudnościami, lekkim drżeniem rąk, złym samopoczuciem, zawrotami czy bólem głowy. Ciężkie objawy to, na przykład, drgawki, napady padaczkowe, palpitacje serca, a nawet psychozy połączone z majaczeniami i omamami.
Zespół abstynencyjny alkoholowy - objawy i leczenie
Odstawienie alkoholu przez osoby uzależnione od tej substancji wywołuje szereg nieprzyjemnych objawów fizjologicznych, takich jak nadmierne pocenie się, drżenie mięśni, bóle mięśni i głowy, nudności oraz wymioty, a także przyspieszenie akcji serca, podwyższenie ciśnienia oraz nadwrażliwość na światło i dźwięki. Objawy abstynenckie mogą się rozwijać i spowodować bezsenność, drażliwość, a nawet agresję. Pojawia się uczucie ogólnego rozbicia, depresja alkoholowa. Ciężki alkoholowy zespół abstynencyjny prowadzi do drgawek i padaczki alkoholowej, a nawet do zaburzeń świadomości i rozwoju psychozy z omamami wzrokowymi, słuchowymi bądź dotykowymi. To stadium zwane jest delirium tremens, czyli majaczenie alkoholowe. Jest to stan niebezpieczny dla życia i wymagający pomocy szpitalnej.
Leczenie polega na walce z zaburzeniami psychicznymi oraz na ustabilizowaniu stanu pacjenta, który zazwyczaj jest wyniszczony chorobą oraz ma zaburzenia krążenia, podwyższone ciśnienie krwi i inne objawy choroby alkoholowej. Podawane są także środki przeciwko drgawkom i środki uspokajające.
Zespół abstynencyjny nikotynowy - objawy
W tym wypadku na brak nikotyny organizm odpowiada zwiększoną drażliwością, spadkiem koncentracji, a także złym samopoczuciem, niepokojem i kłopotami z pamięcią. To może być także wzmożony kaszel, bóle głowy, bezsenność lub nadmierna potrzeba snu, zawroty głowy, zlewne poty, skurcze mięśni, czy też kłopoty trawienne. Niektórzy mają wielki apetyt, wskutek czego przybierają szybko na wadze. Objawy odstawienia nikotyny, aczkolwiek nieprzyjemne, nie wymagają leczenia. Można oczywiście pomagać sobie w lepszym znoszeniu symptomów odstawienia, na przykład przez stosowanie technik relaksacyjnych, dotlenienie organizmu itp.
Zespół abstynencyjny opioidowy - objawy i leczenie
Opioidy to środki pobudzające nasze receptory opioidowe w mózgu. Należą do nich silne środki przeciwbólowe, m.in. metadon i fentanyl, ale też narkotyki, takie jak morfina, heroina i inne. Objawy odstawienia opioidów są ciężkie, a ich natężenie uzależnione od rodzaju nadużywanego środka i czasu zażywania. Są to: zły nastrój i bezsenność, skurcze i bóle mięśni, wymioty, biegunka, nadmierna potliwość. Objawom towarzyszy podwyższone ciśnienie, rozszerzenie źrenic. Najsilniejsze są na początku odwyku, w pierwszych dwóch tygodniach po odstawieniu opioidu, ale w mniejszym natężeniu odczuwać je można nawet przez kilka miesięcy. Na leczenie najlepiej zgłosić się do specjalnego ośrodka.
Leczenie ma trzy etapy: detox, czyli proces odtruwania organizmu, gdy podaje się płyny nawadniające i leki oraz witaminy, mające zminimalizować zaburzenia fizjologiczne. Potem następuje etap leczenia farmakologicznego oraz psychoterapii.
Inne zespoły abstynencyjne
Zespoły abstynencyjne mogą dotyczyć jeszcze zażywania wielu substancji, takich jak:
- kanabinole, w tym marihuana
- psychostymulanty, czyli kokaina, kofeina
- leki nasenne i uspokajające
- substancje halucynogenne
- lotne rozpuszczalniki
- dopalacze
Niektóre osoby uzależniają się nie od jednej substancji, ale od kombinacji kilku środków. Tym bardziej więc zespoły abstynencyjne mogą być nasilone i trudne do zniesienia.
