ADHD - przyczyny, objawy, leczenie

ADHD (attention deficit hyperactivity disorder) - to zespół zaburzeń rozwojowych i psychicznych. Osoby cierpiące na ADHD mają problemy z kontrolą i skupieniem uwagi, nadpobudliwością ruchową i impulsywnością. Często również wykazują brak trwałości w wykonywanych zadaniach.

Choroba ta najczęściej rozwija się u dzieci do 7. roku życia. Wraz z dorastaniem i dojrzewaniem jej objawy ustępują, a nawet mogą całkowicie wygasnąć.

ADHD - przyczyny

ADHD to jedno z najczęściej wykrywanych i zdiagnozowanych zaburzeń u dzieci, jednak jego główna przyczyna nie jest znana. Objawia się ono częściej u chłopców niż dziewczynek. Aby poprawnie postawić diagnozę symptomy musza utrzymywać się dłużej niż pół roku.

ADHD to zaburzenia zachowania i emocji, które charakteryzują się problemami z poszanowaniem norm społecznych oraz praw innych. Dzieci cierpiące na to schorzenie szybciej i mniej dokładniej wykonują powierzone im zadania, mają problemy do zastosowania się do ogólnie określonych reguł. Często nie kończą swoich rozpoczętych czynności i przechodzą do kolejnych.

Na rozwój choroby u dzieci składa się wiele czynników, w szczególności genetycznych i środowiskowych. Zdarza się, że pojawienie się choroby związane jest z wcześniejszym uszkodzeniem centralnego układu nerwowego, z urazami i infekcjami mózgu, z niedotlenieniem i asfiksją okołoporodową - stan niedoboru tlenowego podczas porodu.

Uwarunkowania genetyczne związane są z dziedziczeniem skłonności po rodzicach. Na występowanie zaburzeń związanych z ADHD mają wpływ geny i zaburzenia równowagi pomiędzy układami dopaminowym oraz noradrenalinowym i są związane z neurotransmisją dopaminy i transportem serotoniny.

ADHD - objawy

Zespół nadpobudliwości psychoruchowej może przybierać różne formy i objawiać się w różny sposób i różnych stopniach natężenia. ADHD składa się z trzech grup - nadpobudliwości, impulsywności oraz zaburzeń równowagi. U różnych dzieci objawy z poszczególnych grup mogą być różnie nasilone. W związku z tym sklasyfikowano także trzy podtypu ADHD:

• podtyp z przewagą zaburzeń koncentracji
• podtyp z przewagą nadruchliwości oraz impulsywności
• podtyp mieszany 

Objawy ADHD można podzielić w zależności od sfer:

 Sfera ruchowa:

• nadmierna ekspansja ruchowa
• niepokój ruchowy
• typ mieszany

Sfera poznawcza:

• zaburzenia koncentracji
• męczliwość psychiczna
• problemy z pamięcią 

Sfera emocjonalna:

• występowanie reakcji niewspółmiernych do bodźca
• drażliwość
• wzmożona agresja
• tendencje niszczycielskie 

ADHD - diagnoza i rozpoznanie

Diagnoza we wczesnym dzieciństwie jest praktycznie niemożliwa. Jednak wraz z dorastaniem dziecka i pojawieniem się głównych objawów takich jak nadmierna aktywność i impulsywność dziecka, opóźniony lub przyspieszony rozwój, problemy ze snem i jedzeniem można zdiagnozować Zespół nadpobudliwości psychoruchowej (ADHD).

W skład badań dziecka wchodzą badanie lekarskie, psychopedagogiczne, neurofizjologiczne, ocena mowy oraz terapia zajęciowa. Badania te wykazują czy nadpobudliwość jest powodem choroby czy też nie. Do badań dziecka należy:

• test na inteligencje, przeprowadzane w celu ocenianie ogólnych możliwości dziecka
• test ciągłego wykonywana CTP, który polega na mierzeniu uwagi i impulsywności dziecka
• ocena osiągnięć dziecka z zakresie takich umiejętności jak czytanie, pisanie, liczenie, mówienie, literowanie
• ocena stopnia niedojrzałości ośrodkowego układu nerwowego 

ADHD - leczenie

Leczenie farmakologiczne tego zaburzenia opiera się głównie na podawaniu leków kontrolujących wpływ dopaminy i adrenaliny.

Leki stymulujące dopaminę to głównie metylofenidat oraz pochodne amfetaminy. Leki wpływające na noradrenalinę to głównie bupropion oraz atomoksetyna. Leki te wpływają na zwiększenie koncentracji oraz uspokojenie psychoruchowe. 

Istotnym elementem w leczeniu ADHD jest psychoterapia i odpowiednie wychowywanie dziecka. Naukowcy i lekarze zalecają usystematyzowanie i zaplanowanie rozkładu dnia, wprowadzenie dyscypliny i organizacji, a także zlecanie dzieciom konkretnych, łatwych zadań do wykonywania.

W leczeniu ważna jest terapia behawioralna, której celem jest modyfikacja zachowań, a także kontrola i eliminacja złych nawyków.

Wielu lekarzy zaleca także kontrolę dietetyczną, ponieważ uważa się, że duży wpływ na zachowanie dzieci mają takie produkty jak kakao, środki konserwujące, barwniki, salicylany oraz cukier, które dodatkowo mogą zwiększać aktywność dziecka.

ADHD u dorosłych

Według badań i stwierdzeń naukowców objawy zespołu nadpobudliwości psychoruchowej z czasem zanikają. Jednak ok 30-50 proc. dzieci ze zdiagnozowanym ADHD ma niektóre objawy również w życiu dorosłym. Osoby z takimi dolegliwościami, bez odpowiedniego leczenia prowadzą chaotyczny i nieuporządkowany tryb życia, łatwo ulegają uzależnianiom od środków farmakologicznych oraz alkoholu. Wraz z ADHD u osób dorosłych często współistnieją takie choroby jak depresja, zaburzenia lękowe, zaburzenia afektywne dwubiegunowe takie jak psychoza maniakalno-depresyjna, uzależnienia, brak koncentracji i niezdolność do nauki.

W razie braku odpowiedniego leczenia ADHD w dzieciństwie, bardzo niebezpieczne mogą okazać się jego powikłania. Dorośli ludzie zmagający się z tym zaburzeniem często przerywają swoje wypowiedzi, mają problemy z pamięcią krótkotrwałą, są niecierpliwi i niesumienni, często zapominają o ustalonych terminach i nie pilnują swoich obowiązków. Relacje tych osób z innymi są często bardzo intensywne, ale zazwyczaj nietrwałe. Pacjenci z ADHD często postrzegane są jako osoby impulsywne,  z trudnym charakterem i często nie radzą sobie z obowiązkami w pracy.

Powikłania ADHD są różne i zależne od konkretnej grupy wiekowej

Okres wczesnodziecięcy - najbardziej charakterystycznym objawem jest nadmierna ruchliwość. Dzieci z ADHD częściej ulegają urazom i wpływom innych rówieśników.

Okres szkolny - u dzieci które zaczynają naukę w szkole mogą pojawić się takie problemy jak dysleksja, dysgrafia, dysortografia. Występują także problemy z czytaniem, liczeniem oraz pisaniem. Dzieci nie przykładają się do obowiązków szkolnych, mogą występować u nich tiki - mimowolne, niekontrolowane ruchy lub dźwięki wydawane przez dziecko.

Okres dorosłości - najgroźniejszym powikłaniem tego okresu są uzależnienia i skłonności do uzależnień. Często pojawiają się zaburzenia emocjonalne, trudności z założeniem i utrzymaniem rodziny i relacji towarzyskich. Wskutek choroby może rozwijać się depresja i zaburzenia lękowe.

Należy pamiętać, że im szybsza diagnoza w wieku dziecięcym oraz szybsze wprowadzenie leczenia, tym mniejsze ryzyko powikłań, które mogą pojawić się w późniejszym wieku.