Teoretycznei technicznepodstawy badania
Badanie polega na pobraniu miazgi krwiotwórczej z kości za pomocą specjalnej igły ze strzykawką. Pobraną miazgę krwiotwórczą (szpik) rozprowadza się na szkiełkach mikroskopowych (wykonuje się tzw. rozmazy), następnie barwi się specjalnymi barwnikami i ogląda pod mikroskopem świetlnym. Osoba oglądająca preparat mikroskopowy szpiku kostnego zwraca uwagę na liczbę i rodzaje poszczególnych komórek, ustalając udział procentowy określonych rodzajów komórek szpiku (tzw. mielogram).
Mielogram jest podstawowym wynikiem biopsji szpiku kostnego. Podczas oceny mikroskopowej badający poszukuje ewentualnych komórek nietypowych dla szpiku - pochodzących spoza układu krwiotwórczego, np. komórek nowotworowych. Ocena wyglądu poszczególnych komórek, a także ich struktur wewnątrzkomórkowych nosi nazwę badania cytomorfologicznego.
Jeżeli ocena ta jest niewystarczająca, wykonuje się badania bardziej specyficzne:
- cytochemiczne (wykrywanie obecności specyficznych związków chemicznych w komórkach);
- cytogenetyczne (patrz dodatkowo: "Badanie cytogenetyczne");
- immunologiczne (wykazanie za pomocą przeciwciał obecności na badanych komórkach miejsc specyficznie wiążących niektóre biologicznie aktywne związki chemiczne, tzw. receptorów).
Powyższe specyficzne badania pozwalają na dokładniejsze określenie typu komórki, stopnia jej dojrzałości oraz informują o zaburzeniach w przemianach metabolicznych komórki charakterystycznych dla określonej choroby.
Czemu służy badanie?
Badanie to umożliwia ostateczne rozpoznanie niektórych chorób krwi. Biopsja szpiku pozwala niejednokrotnie zweryfikować rozpoznanie choroby krwi dokonane na podstawie innych badań, np. badania krwi obwodowej (krwi pobranej z naczynia krwionośnego). Ponadto wyniki umożliwiają ocenę przebiegu leczenia schorzeń narządu krwiotwórczego (szpiku kostnego) oraz umożliwiają obserwowanie postępu choroby. Dlatego też badanie to jest niekiedy okresowo powtarzane u tego samego pacjenta.
Wskazania do wykonania badania
Biopsja szpiku jest wykonywana wtedy, kiedy badaniem krwi obwodowej lub innymi badaniami nie można ustalić właściwej choroby krwi. Kontrola przebiegu leczenia choroby układu krwiotwórczego.
Badanie jest wykonywane na zlecenie lekarza.
Badania poprzedzające
Badanie krwi obwodowej, tj. pobranej z naczynia krwionośnego (morfologia, badanie układu krzepnięcia).
Sposób przygotowania do badania
Nie ma specjalnych zaleceń dla dorosłych. W przypadku badania małych dzieci zaleca się przed badaniem podanie środków uspokajających według zalecenia lekarza. Ponadto dzieci ze względu na możliwość wykonania biopsji w znieczuleniu ogólnym powinny być na czczo. Badanie wykonuje się w znieczuleniu miejscowym.
Opis badania
Pacjent układa się w pozycji - zależnie od miejsca, z którego będzie pobierany szpik kostny - na wznak lub na brzuchu. U osób dorosłych miejscem, z którego najczęściej pobiera się szpik, jest talerz kości biodrowej lub mostek, a u dzieci wykonuje się biopsję również kości piszczelowej i trzonów kręgów lędźwiowych. Badający odkaża skórę okolicy wykonywania nakłucia spirytusem i jodyną. Następnie dokładnie w miejscu, w którym będzie przeprowadzona biopsja szpiku, nakłuwa cienką igłą (zwykle kilka razy) tkankę podskórną oraz okostną (silnie unerwioną czuciowo błonę pokrywającą kość), podając ze strzykawki środek do znieczulenia miejscowego (np. lignokainę). W trakcie znieczulania okostnej pacjent może odczuwać niewielki ból. Po kilku minutach (czas potrzebny do znieczulenia tkanki podskórnej okostnej) badający wprowadza do jamy szpikowej specjalną igłę biopsyjną, która posiada ogranicznik chroniący przed zbyt głębokim wprowadzeniem igły do jamy szpikowej. Następnie dołącza się strzykawkę. Poprzez cofnięcie tłoka strzykawki wytwarza się w niej podciśnienie i miazga krwiotwórcza przedostaje się do jej wnętrza. Moment zasysania szpiku jest bolesny, lecz trwa bardzo krótko. Ból ten pacjent może znacznie zmniejszyć poprzez głębokie oddychanie. Po pobraniu miazgi krwiotwórczej (około 0,5 ml) do strzykawki badający odłącza ją od igły punkcyjnej, a jej ujście zamyka ponownie zatyczką, po czym zdecydowanym ruchem usuwa igłę z ciała pacjenta. W miejscu wprowadzenia igły pacjentowi nakłada się opatrunek uciskowy. Jeśli istnieje konieczność, zakłada się szew chirurgiczny w miejscu wprowadzenia igły. U małych dzieci istnieje konieczność wykonania biopsji szpiku kostnego w znieczuleniu ogólnym. Po pobraniu miazgi krwiotwórczej (około 0,5 ml) przenosi się ją do przygotowanego specjalnego szklanego naczynia, następnie na odtłuszczone szkiełko podstawowe. Wynik badania przekazywany jest w formie opisu. Badanie trwa zwykle do kilkunastu minut.
Co zgłosić lekarzowi wykonującemu badanie
Przed badaniem
- Skłonność do krwawień (skaza krwotoczna).
W czasie badania
- Wszelkie nagłe dolegliwości (np. ból).
Jak zachowywać się po badaniu?
Nie ma specjalnych zaleceń.
Możliwe powikłania po badaniu
Krwawienie lub krwiak w miejscu wkłucia igły. Badanie może być powtarzane wielokrotnie. Wykonywane jest u pacjentów w każdym wieku.
