Atopowe zapalenie skóry

Coraz więcej osób cierpi z powodu alergii, także tych, które pojawiają się na skórze. Można być uczulonym niemal na wszystko - od pokarmów, leków, kosmetyków, metali, po zapachy, światło i temperaturę.

Zaczerwienienie, łuszczenie, wypryski, obrzęki, swędzenie tak nieznośne, że staje się największym życiowym problemem - alergie skórne to dla osób uczulonych prawdziwe utrapienie. Część z nich uniemożliwia normalne życie, beztroskie dzieciństwo, potem wybór upragnionego zawodu czy kontynuowanie wyuczonej pracy. Do najczęściej spotykanych chorób alergicznych skóry należy atopowe zapalenie skóry (AZS). Ta przykra dolegliwość najczęściej dotyka małe dzieci i staje się poważnym problemem nie tylko dla maluchów, ale i dla ich rodzin.

Błąd systemu

Atopia to pewien defekt układu odpornościowego prze- noszony w genach na następne pokolenia. Polega na tym, że organizm w sposób irracjonalny zaczyna się gwałtownie bronić przed czynnikiem całkiem nieszkodliwym, np. przed jakimś pokarmem. Mechanizm tej obrony jest skomplikowany, a lawina reakcji kończy się przykrymi objawami, np. katarem siennym (w alergicznym nieżycie nosa), dusznościami (przy astmie), łzawieniem oczu (przy zapaleniu spojówek) lub świądem, wysuszeniem i pękaniem skóry. Te ostatnie objawy świadczą o tym, że atopia przybrała postać atopowego zapalenia skóry. Zdarza się ono u 1-5 proc. populacji, jednak najczęściej u małych dzieci (już od trzeciego miesiąca życia). Maluch może wyrosnąć z AZS, w przyszłości taki młody człowiek może zapaść na inną formę alergii, np. na astmę. AZS zdarza się też u dorosłych. Czynnikiem drażniącym mogą być pokarmy (np. jaja, mleko krowie, cytrusy, miód, czekolada), dodatki chemiczne do żywności: konserwanty, barwniki zawarte np. w gotowych daniach, keczupie itp., sierść zwierząt, roztocza, pyłki roślin.

Oj swędzi, swędzi

Podrażnienie pojawia się zwykle na policzkach, szyi oraz w zgięciach łokci i kolan. W tych miejscach powstają sączące płyn pęcherzyki, pojawiają się zaczerwienienia i grudkowe wykwity, a jeśli choroba ma charakter przewlekły - znaczne pogrubienie naskórka w zmienionych okolicach. Skóra staje się wysuszona i pozbawiona płaszcza lipidowego, zaczyna straszliwie swędzieć. Większość chorych wymienia właśnie ów dokuczliwy świąd jako najgorsze doświadczenie związane z AZS. Tym gorzej, że skóry nie wolno drapać (ale jak wytłumaczyć to małemu dziecku?), bowiem jej cienka, osłabiona warstwa jest bardzo podatna na uszkodzenia. Wówczas łatwo może dojść do nadkażenia bakteryjnego (najczęściej gronkowcem złocistym, paciorkowcami) lub grzybiczego. Bakterie żerujące na popękanej skórze wytwarzają toksyny, które nasilają swędzenie. Trudno uniknąć drapania, a wówczas choroba ulega zaostrzeniu.

Unikać i natłuszczać

Jak w przypadku każdej alergii leczenie trzeba zacząć od unikania kontaktu z alergenem i w miarę możliwości usunąć go z otoczenia. Małe dzieci należy obserwować i stopniowo eliminować te czynniki, które mogą być przyczyną reakcji alergicznej. W przypadku niemowląt karmionych piersią mama musi pilnie śledzić wszelkie związki między swoją dietą a stanem skóry dziecka i wyrzec się na czas karmienia drażniących pokarmów (karmienie piersią jest dla małych alergików szczególnie wskazane, bo choć nie wyleczy z atopii, pomaga w nabraniu odporności). Z czasem, gdy do jadłospisu wprowadzane są stałe pokarmy, trzeba obserwować reakcje dziecka. Jeśli okaże się, że jest uczulone na jakiś pokarm, należy go wycofać z jadłospisu, a gdy trzeba, po konsultacji z lekarzem ułożyć specjalną dietę rekompensującą jego brak (tak jak np. w przypadku uczulenia na mleko krowie).

Należy także unikać używania poduszek i kołder wypchanych pierzem, stosowania detergentów i drażniących skórę chemikaliów. Trzeba często wietrzyć i odkurzać mieszkanie, wystrzegać się zadymionych pomieszczeń (dym wysusza skórę). Alergik musi zapomnieć o hodowaniu w domu zwierzątek. Do podstawowych metod walki z AZS należy także codzienne natłuszczanie i nawilżanie skóry. Stosuje się do tego celu tzw. emolienty: specjalne emulsje do kąpieli, płyny pod prysznic, mleczka i kremy kupowane w aptekach. Bardzo ważne jest, by po kąpieli nie trzeć ciała ręcznikiem, lecz jedynie delikatnie je osuszyć. Natłuszczanie i nawilżanie trzeba powtarzać w ciągu dnia, stosując delikatne kremy.

Przełom w leczeniu

W leczeniu alergii skórnych ważną funkcję pełnią maści sterydowe. Jednak ich długotrwałe stosowanie powoduje, że skóra staje się cienka, powstają rozstępy, czasem polekowy trądzik różowaty. Dlatego bardzo ważną wiadomością dla wszystkich doświadczonych przez AZS jest wejście na rynek pierwszych leków przeznaczonych do stosowania zewnętrznego niezawierających sterydów. W Polsce można już kupić na receptę Elidel (Novartis), a niebawem w aptekach pojawi się oparty na jeszcze skuteczniejszej substancji czynnej Protopic (Fujisawa). Leki te stosuje się zamiast maści sterydowych. Badania potwierdzają ich skuteczność i bezpieczeństwo stosowania u dorosłych i dzieci. Stosowanie maści przeciwzapalnych często trzeba uzupełnić środkami przeciwbakteryjnymi i przeciwgrzybiczymi. Zaleca się też maści redukujące zgrubiały naskórek do prawidłowej, gładkiej powierzchni. Gdy choroba ma ostry przebieg, lekarz zwykle zaleca też leki przeciwhistaminowe, czyli hamujące świąd , pieczenie, zaczerwienienie.

Co mnie uczula?

Jeśli obserwacja reakcji organizmu nie daje odpowiedzi na to pytanie, lekarze decydują się na przeprowadzenie testów. Można oznaczyć poziom przeciwciał IgE (odpowiedzialnych za reakcję alergiczną) z surowicy krwi lub wykonać punktowe testy skórne. Za pomocą testów przeprowadzonych na skórze można też wskazać alergeny kontaktowe, czyli ustalić, na jakie czynniki jesteśmy uczuleni (np. nikiel, chrom itd.). Testy nie dadzą jednak odpowiedzi na pytanie o przyczynę uczulenia, jeśli reakcja alergiczna następuje na skutek podrażnienia.

Skóra zmieniona przez chorobę

W miejscach dotkniętych atopowym zapaleniem skóry naskórek jest bardzo wysuszony. Jego obumarłe komórki tworzą mikroskopijne łuski - chora skóra przypomina skórę słonia. Ponieważ bariera,

jaką tworzy zdrowa skóra, jest bardzo osłabiona, łatwo dochodzi do infekcji bakteryjnych lub grzybiczych i stanów zapalnych.

Odcienie uczuleń

Choroby alergiczne skóry mają różne przyczyny, obraz i przebieg.

Bardzo często uczulenie na różne czynniki objawia się w ten sam sposób. Oto, jakie reakcje (oprócz AZS) występują najczęściej.

- Pokrzywka

Ma kilkanaście odmian. Przyczyną pokrzywki ostrej (trwającej od kilku godzin do kilku tygodni) mogą być alergeny pokarmowe, wziewne (pyłki, roztocza, środki chemiczne, sierść zwierząt), leki, ale także stres. W pokrzywce atopowej najczęściej czynnikiem drażniącym są pokarmy i alergeny wziewne. Pokrzywka kontaktowa pojawia się w miejscu, gdzie skóra zetknęła się z czynnikiem drażniącym, np. pokarmami (ryby, ziemniaki, cebula, szparagi), roślinami, meduzą, jadem owadów. Zdarzają się także pokrzywki przewlekłe, których najczęstszą przyczyną bywa stres .