Atopowe zapalenie skóry

Tekst: Joanna Szulc 26.10.2009 13:21

Coraz więcej osób cierpi z powodu alergii, także tych, które pojawiaj± się na skórze. Można być uczulonym niemal na wszystko - od pokarmów, leków, kosmetyków, metali, po zapachy, ¶wiatło i temperaturę.

Atopowe zapalenie skóry sprawia, że skóra staje się zaczerwieniona i bardzo swędz±ca

Shutterstock

Zaczerwienienie, łuszczenie, wypryski, obrzęki, swędzenie tak niezno¶ne, że staje się największym życiowym problemem - alergie skórne to dla osób uczulonych prawdziwe utrapienie. Czę¶ć z nich uniemożliwia normalne życie, beztroskie dzieciństwo, potem wybór upragnionego zawodu czy kontynuowanie wyuczonej pracy. Do najczę¶ciej spotykanych chorób alergicznych skóry należy atopowe zapalenie skóry (AZS). Ta przykra dolegliwo¶ć najczę¶ciej dotyka małe dzieci i staje się poważnym problemem nie tylko dla maluchów, ale i dla ich rodzin.

Bł±d systemu

Atopia to pewien defekt układu odporno¶ciowego prze- noszony w genach na następne pokolenia. Polega na tym, że organizm w sposób irracjonalny zaczyna się gwałtownie bronić przed czynnikiem całkiem nieszkodliwym, np. przed jakim¶ pokarmem. Mechanizm tej obrony jest skomplikowany, a lawina reakcji kończy się przykrymi objawami, np. katarem siennym (w alergicznym nieżycie nosa), duszno¶ciami (przy astmie), łzawieniem oczu (przy zapaleniu spojówek) lub ¶wi±dem, wysuszeniem i pękaniem skóry. Te ostatnie objawy ¶wiadcz± o tym, że atopia przybrała postać atopowego zapalenia skóry. Zdarza się ono u 1-5 proc. populacji, jednak najczę¶ciej u małych dzieci (już od trzeciego miesi±ca życia). Maluch może wyrosn±ć z AZS, w przyszło¶ci taki młody człowiek może zapa¶ć na inn± formę alergii, np. na astmę. AZS zdarza się też u dorosłych. Czynnikiem drażni±cym mog± być pokarmy (np. jaja, mleko krowie, cytrusy, miód, czekolada), dodatki chemiczne do żywno¶ci: konserwanty, barwniki zawarte np. w gotowych daniach, keczupie itp., sier¶ć zwierz±t, roztocza, pyłki ro¶lin.

Oj swędzi, swędzi

Podrażnienie pojawia się zwykle na policzkach, szyi oraz w zgięciach łokci i kolan. W tych miejscach powstaj± s±cz±ce płyn pęcherzyki, pojawiaj± się zaczerwienienia i grudkowe wykwity, a je¶li choroba ma charakter przewlekły - znaczne pogrubienie naskórka w zmienionych okolicach. Skóra staje się wysuszona i pozbawiona płaszcza lipidowego, zaczyna straszliwie swędzieć. Większo¶ć chorych wymienia wła¶nie ów dokuczliwy ¶wi±d jako najgorsze do¶wiadczenie zwi±zane z AZS. Tym gorzej, że skóry nie wolno drapać (ale jak wytłumaczyć to małemu dziecku?), bowiem jej cienka, osłabiona warstwa jest bardzo podatna na uszkodzenia. Wówczas łatwo może doj¶ć do nadkażenia bakteryjnego (najczę¶ciej gronkowcem złocistym, paciorkowcami) lub grzybiczego. Bakterie żeruj±ce na popękanej skórze wytwarzaj± toksyny, które nasilaj± swędzenie. Trudno unikn±ć drapania, a wówczas choroba ulega zaostrzeniu.

Unikać i natłuszczać

Jak w przypadku każdej alergii leczenie trzeba zacz±ć od unikania kontaktu z alergenem i w miarę możliwo¶ci usun±ć go z otoczenia. Małe dzieci należy obserwować i stopniowo eliminować te czynniki, które mog± być przyczyn± reakcji alergicznej. W przypadku niemowl±t karmionych piersi± mama musi pilnie ¶ledzić wszelkie zwi±zki między swoj± diet± a stanem skóry dziecka i wyrzec się na czas karmienia drażni±cych pokarmów (karmienie piersi± jest dla małych alergików szczególnie wskazane, bo choć nie wyleczy z atopii, pomaga w nabraniu odporno¶ci). Z czasem, gdy do jadłospisu wprowadzane s± stałe pokarmy, trzeba obserwować reakcje dziecka. Je¶li okaże się, że jest uczulone na jaki¶ pokarm, należy go wycofać z jadłospisu, a gdy trzeba, po konsultacji z lekarzem ułożyć specjaln± dietę rekompensuj±c± jego brak (tak jak np. w przypadku uczulenia na mleko krowie).

Należy także unikać używania poduszek i kołder wypchanych pierzem, stosowania detergentów i drażni±cych skórę chemikaliów. Trzeba często wietrzyć i odkurzać mieszkanie, wystrzegać się zadymionych pomieszczeń (dym wysusza skórę). Alergik musi zapomnieć o hodowaniu w domu zwierz±tek. Do podstawowych metod walki z AZS należy także codzienne natłuszczanie i nawilżanie skóry. Stosuje się do tego celu tzw. emolienty: specjalne emulsje do k±pieli, płyny pod prysznic, mleczka i kremy kupowane w aptekach. Bardzo ważne jest, by po k±pieli nie trzeć ciała ręcznikiem, lecz jedynie delikatnie je osuszyć. Natłuszczanie i nawilżanie trzeba powtarzać w ci±gu dnia, stosuj±c delikatne kremy.

Przełom w leczeniu

W leczeniu alergii skórnych ważn± funkcję pełni± ma¶ci sterydowe. Jednak ich długotrwałe stosowanie powoduje, że skóra staje się cienka, powstaj± rozstępy, czasem polekowy tr±dzik różowaty. Dlatego bardzo ważn± wiadomo¶ci± dla wszystkich do¶wiadczonych przez AZS jest wej¶cie na rynek pierwszych leków przeznaczonych do stosowania zewnętrznego niezawieraj±cych sterydów. W Polsce można już kupić na receptę Elidel (Novartis), a niebawem w aptekach pojawi się oparty na jeszcze skuteczniejszej substancji czynnej Protopic (Fujisawa). Leki te stosuje się zamiast ma¶ci sterydowych. Badania potwierdzaj± ich skuteczno¶ć i bezpieczeństwo stosowania u dorosłych i dzieci. Stosowanie ma¶ci przeciwzapalnych często trzeba uzupełnić ¶rodkami przeciwbakteryjnymi i przeciwgrzybiczymi. Zaleca się też ma¶ci redukuj±ce zgrubiały naskórek do prawidłowej, gładkiej powierzchni. Gdy choroba ma ostry przebieg, lekarz zwykle zaleca też leki przeciwhistaminowe, czyli hamuj±ce ¶wi±d , pieczenie, zaczerwienienie.

Co mnie uczula?

Je¶li obserwacja reakcji organizmu nie daje odpowiedzi na to pytanie, lekarze decyduj± się na przeprowadzenie testów. Można oznaczyć poziom przeciwciał IgE (odpowiedzialnych za reakcję alergiczn±) z surowicy krwi lub wykonać punktowe testy skórne. Za pomoc± testów przeprowadzonych na skórze można też wskazać alergeny kontaktowe, czyli ustalić, na jakie czynniki jeste¶my uczuleni (np. nikiel, chrom itd.). Testy nie dadz± jednak odpowiedzi na pytanie o przyczynę uczulenia, je¶li reakcja alergiczna następuje na skutek podrażnienia.

Skóra zmieniona przez chorobę

W miejscach dotkniętych atopowym zapaleniem skóry naskórek jest bardzo wysuszony. Jego obumarłe komórki tworz± mikroskopijne łuski - chora skóra przypomina skórę słonia. Ponieważ bariera,

jak± tworzy zdrowa skóra, jest bardzo osłabiona, łatwo dochodzi do infekcji bakteryjnych lub grzybiczych i stanów zapalnych.

Odcienie uczuleń

Choroby alergiczne skóry maj± różne przyczyny, obraz i przebieg.

Bardzo często uczulenie na różne czynniki objawia się w ten sam sposób. Oto, jakie reakcje (oprócz AZS) występuj± najczę¶ciej.

- Pokrzywka

Ma kilkana¶cie odmian. Przyczyn± pokrzywki ostrej (trwaj±cej od kilku godzin do kilku tygodni) mog± być alergeny pokarmowe, wziewne (pyłki, roztocza, ¶rodki chemiczne, sier¶ć zwierz±t), leki, ale także stres. W pokrzywce atopowej najczę¶ciej czynnikiem drażni±cym s± pokarmy i alergeny wziewne. Pokrzywka kontaktowa pojawia się w miejscu, gdzie skóra zetknęła się z czynnikiem drażni±cym, np. pokarmami (ryby, ziemniaki, cebula, szparagi), ro¶linami, meduz±, jadem owadów. Zdarzaj± się także pokrzywki przewlekłe, których najczęstsz± przyczyn± bywa stres .

- Jak to wygl±da?

Do charakterystycznych objawów pokrzywki należ± b±ble pokrzywkowe i obrzęk naczynioruchowy. Mog± występować ł±cznie lub oddzielnie. B±ble maj± od kilku milimetrów do kilku centymetrów ¶rednicy, wystaj± ponad powierzchnię skóry, s± koloru różowego lub porcelanowobiałego. Mog± się pojawić bardzo szybko, a potem znikn±ć bez ¶ladu. Towarzyszy im swędzenie skóry. Obrzęk naczynioruchowy pojawia się najczę¶ciej tam, gdzie pod skór± występuje mało tkanki ł±cznej: w okolicach oczu, ust, narz±dów płciowych, ale też może obj±ć krtań, co grozi uduszeniem. Na skórze widoczny jest jako do¶ć blady, rozlany obrzęk pojawiaj±cy się równie szybko i znikaj±cy jak b±ble pokrzywkowe. Osoba uczulona odczuwa w tych miejscach ból i pieczenie.

- Wyprysk kontaktowy (egzema) Czynnikiem drażni±cym może być niemal wszystko, najczę¶ciej jednak metale (nikiel, kobalt, chrom - a więc i substancje, których s± składnikiem: cement, farby, garbowana skóra, zapałki, impregnaty do drewna, ¶wieży druk), składniki gumy, barwniki, żywice epoksydowe, leki stosowane zewnętrznie i kosmetyki. Niektórych alergenów możemy unikać (np. kupować kosmetyki tylko dla alergików), problem pojawia się przy tych wszechobecnych (np. uczulaj±cy nas metal może być składnikiem nie tylko biżuterii, ale także guzików, oprawek długopisów, sprzętów domowych itp.) albo tych, na które jeste¶my narażeni w pracy. W skrajnych wypadkach osoby chore musz± zmienić zawód.

- Jak to wygl±da?

W miejscu, gdzie naskórek zetkn±ł się z czynnikiem drażni±cym, pojawiaj± się grudki, pęcherzyki, w stanach ostrych z pęcherzyków s±czy się płyn, mog± uwidocznić się nadżerki, zgrubienie i znaczne zaczerwienienie skóry. Miejsce powstania tych zmian podpowiada często ich przyczynę, np. je¶li uczulenie pojawi się w okolicach pępka i ma kształt koła, prawdopodobnie jest to reakcja na kontakt z metalowym guzikiem od spodni.

- Reakcje fototoksyczne i fotoalergiczne (fotodermatozy)

Te pierwsze występuj± wtedy, gdy w organizmie pojawi się duża ilo¶ć czynnika uczulaj±cego, który pod wpływem promieni słonecznych wywołuje reakcję alergiczn±. Najczęstszymi alergenami s± dziegcie, barwniki i leki, m.in. tetracykliny, furosemid, naproksen, sulfonamidy. W reakcji fotoalergicznej samego alergenu nie musi być dużo - wystarczy jego niewielka zawarto¶ć we krwi, by pod wpływem nasłonecznienia doszło do uczulenia. Do takich reakcji przyczyniaj± się m.in. substancje zapachowe, leki przeciwgrzybicze, ale też składniki filtrów przeciwsłonecznych (PABA, benzofenony).

- Jak to wygl±da?

Zmiany pojawiaj± się na odsłoniętej skórze ciała i przypominaj± silne poparzenie słoneczne (pieczenie, ból, obrzęk, pęcherze, rumień ). Niestety, najczę¶ciej pozostawiaj± po sobie trwałe przebarwienia.

Doł±cz do nas na Facebooku!

Czytaj także:

Ciemieniucha

Alternaria alternata

Atopowe zapalenie skóry

Czym zajmuje się laryngolog? Quiz wiedzy o specjalizacjach lekarskich

Choroby

Badania

Najlepsze na Forum

Kalkulatory

Testy

CHOROBY

BADANIA

DOLEGLIWO¦CI

Pielęgnacja

ŻYWIENIE