Choroby kręgosłupa nie są dziedziczne, pracujemy na nie sami - tak brzmiało hasło jednej z kampanii społecznych. To prawda, a współczesny styl życia (siedzący tryb pracy i odpoczynku, otyłość , noszenie wysokich obcasów) wybitnie pomaga nam w tej "pracy". Wady postawy często pojawiają się już u nastolatków, a z wiekiem pogłębiają. Bóle mogą się także pojawić w późniejszym okresie u osób, które zarzuciły uprawianie sportów czy wiele godzin przesiadują przed komputerem. Najczęściej związane są z napięciem mięśni, przeciążeniem stawów. Rzadziej pojawiają się groźniejsze powikłania - wysuwanie części krążka międzykręgowego (dysku), która następnie uciska na odchodzące od rdzenia korzenie nerwowe, powodując ból ("zapalenie korzonków").
Bóle stawów mogą mieć wiele przyczyn. Jeśli ból pojawia się rano, zanim się "rozruszamy", towarzyszy mu sztywność stawów, obrzęki - objawy wskazują na jedną z chorób reumatycznych. Gdy boli nas konkretny staw, zwykle jest to wynik nieleczonej kontuzji lub przeciążenia (z powodu nadwagi, noszenia ciężarów, złej postawy, noszenia wysokich obcasów). Czasem bolą dwa symetryczne stawy (np. kolana). Powodem są przeciążenia albo choroba jednego ze stawów (drugi przejmuje obciążenie i z czasem też zaczyna szwankować).
Jak sobie pomóc
- Prowadź aktywny tryb życia. Kręgosłup, kości i stawy utrzymują się we właściwej pozycji dzięki sprężystym, rozruszanym mięśniom. Gdy te słabną, całe obciążenie spada na układ kostny. Przy kłopotach z kręgosłupem i stawami przeciwwskazane są sporty rozwijające bardziej jedną część ciała (np. tenis), bieganie po twardym podłożu, sporty obciążające chore stawy i kręgosłup (np. podnoszenie ciężarów, wiosła) oraz każdy ostry, intensywny trening po okresie zupełnego rozleniwienia. Najlepsze dla zdrowia szkieletu jest: pływanie, aqua-aerobik, jazda na rowerze (przy dolegliwościach kręgosłupa za zgodą lekarza), ćwiczenia rozciągające, joga , tai-chi, odpowiednio dobrane ćwiczenia siłowe, spacery (najlepiej po miękkim podłożu).
- Jeśli prowadzisz siedzący tryb życia, rób jak najczęściej przerwy w pracy, ruszaj się, przeciągaj itp. Zadbaj o krzesło z podłokietnikami, oparcie podpierające kręgosłup, szczególnie w odcinku lędźwiowym . Po pracy unikaj siedzenia przed telewizorem!
- Nie dźwigaj. Wybierz plecak zamiast torby, noś dwie siatki zamiast jednej. Nie przeciążaj się także "noszeniem" nadwagi.
- Wkładaj wygodne buty na płaskich podeszwach.
- Odżywiaj się zdrowo, ogranicz używki, nie pal papierosów.
- Dostarczaj kościom wapnia.
- Zachowaj rozwagę, jeśli chodzi o "cudowne środki" zwalczające ból i dolegliwości. Nie daj się nabrać na to, że pogłębiający się od lat stan zwyrodnieniowy albo dawną kontuzję wyleczy niezwykły materac, poduszka albo pas noszony na gołe ciało.
- Pamiętaj, że środki przeciwbólowe czasem są wskazane, ale nie mogą zastąpić terapii i zmiany stylu życia. Przy silnych bólach stawowych i kostnych ulgę przyniosą np. voltaren acti, pyralginum, aleve. Można także stosować miejscowo maści i żele, np. naproxen, voltaren emulgel. Jeśli cierpisz na chorobę zwyrodnieniową stawów charakteryzującą się degeneracją chrząstki i niedoborami płynu stawowego, możesz łykać preparaty z glukozaminą, np. flexodon, arthrostop plus, reumatrix.
Pytania do specjalisty
Czy chory staw należy unieruchamiać (opaską, bandażem)?
Po kontuzji bywa to konieczne, ale o unieruchomieniu musi zdecydować lekarz. Przy utrzymujących się bólach związanych ze zwyrodnieniem lub zapaleniem jest to zazwyczaj niewskazane. Powoduje osłabienie mięśni i usztywnienie stawu, zaburza jego pracę, zmienia nasz sposób poruszania się, przyczynia do przeciążania innych stawów.
Czy na bolące miejsca można kłaść ciepłe okłady?
Przyniosą one ulgę w bólach pleców związanych z napięciem i przykurczem mięśni. Natomiast przy dolegliwościach stawów (przeciążenie, kontuzja, stan po operacji), którym towarzyszy obrzęk, stan zapalny, ulgę przyniosą zimne okłady.
Czy strzelanie w stawach to niepokojący objaw?
Niektórzy mają nieco "luźniejsze" stawy i takie strzelanie nie musi u nich oznaczać choroby. Może być natomiast pewną wskazówką, np. strzelanie stawów w jednej ze stóp może świadczyć o tym, że podświadomie odciążamy jedną nogę (to zaś może być wynikiem np. kłopotów z kręgosłupem). O problemach może świadczyć uporczywe strzelanie stawu biodrowego. Do wizyty u lekarza powinno skłonić chrzęszczenie stawów, w których na dodatek występuje ból czy obrzęk .
Idź do lekarza, jeśli...
...ból kręgosłupa pojawił się nagle, np. po dźwignięciu ciężkiego przedmiotu, skoku, gwałtownym ruchu;
...wystąpił bez wyraźnej przyczyny i utrzymuje się dłużej niż 14 dni;
...nie tyle bolą cię mięśnie, ile czujesz silny, ostry, miejscowy ucisk czy kłucie w okolicach kręgów;
...czujesz mrowienie w kończynach, drętwienie palców, kłucie w stopach i palcach nóg, promieniowanie bólu do nogi lub ręki.
Przy dolegliwościach stawowych konsultacja lekarska jest konieczna, gdy:
...występuje ból, obrzęk, sztywność stawów lub stawu .
...codzienne czynności (wchodzenie po schodach, kucanie, ugniatanie ciasta) zaczynają sprawiać ci trudność.
...ból wystąpił po urazie, nawet niezbyt groźnym. Zwykłe skręcenie nogi może wiązać się z pęknięciem torebki stawowej, naciągnięciem więzadła i choć dolegliwości nie uniemożliwiają chodzenia, z czasem mogą wywołać poważne zmiany zwyrodnieniowe w stawie.
...w przeszłości przydarzyła ci się kontuzja, a z biegiem czasu coraz mniej pewnie czujesz się, korzystając z kontuzjowanego stawu.
Pomóż swojemu kręgosłupowi
Codziennie wykonuj serię ćwiczeń na kręgosłup. Wzmocnią mięśnie grzbietu i brzucha, pomogą w utrzymaniu równowagi. Jeśli jakiekolwiek ćwiczenie sprawia ból (nie chodzi o "ciągnięcie mięśni", tylko o ból promieniujący, ostry, niepokojący), nie wykonuj go i skonsultuj się z lekarzem.
- Połóż się na brzuchu. Nogi rozstaw szeroko. Podnieś tułów, prostując ręce. Patrz przed siebie. Rozluźnij mięśnie miednicy i brzucha, tak by biodra "opadły" niżej. Wytrzymaj 10 sekund. Połóż się, odpocznij. Powtórz 10 razy.
- Usiądź na brzegu krzesła, wyprostuj plecy. Ściśnij dłońmi oparcie. Wytrzymaj 10 sekund. Rozluźnij mięśnie. Powtórz ćwiczenie 10 razy.
- Leżąc na plecach, podnieś nogi do góry. Ręce oprzyj na podłodze. Unieś do góry miednicę, wytrzymaj chwilę, opuść miednicę, oprzyj pośladki na podłodze. Powtórz 5 razy po 10 razy.
- Połóż się na dużej dmuchanej piłce. Podnoś na przemian lewą rękę i prawą nogę, potem prawą rękę i lewą nogę. Wytrzymaj 10 sekund. Powtórz po 10 razy na każdą rękę.
- Usiądź na brzegu stołka. Dłonie oprzyj na biodrach. "Przetaczaj" miednicę raz do przodu, raz do tyłu, wysuwając lub cofając lędźwiowy odcinek kręgosłupa.
- Stań przed stołkiem. Podnieś nogę, piętę oprzyj na blacie. Stopę przyciągnij do siebie. Pochyl tułów, zachowując proste plecy. Poczujesz rozciąganie tyłu nogi. Wytrzymaj 10 sekund, powtórz 10 razy.
