Załamanie nerwowe stanowi nieoceniony sygnał, że jakiś element naszego życia wymaga gruntownej zmiany. To świetna okazja, żeby zadać sobie pytanie "Co byłoby dla mnie lepsze?" zamiast "Ile jeszcze zdołam wytrzymać?".
Kryzys nie jest ani chorobą, ani stanem patologicznym
Kryzys psychiczny jest zjawiskiem powszechnym i nie ma osoby, która w określonych okolicznościach nie ulegnie mu w mniejszym lub większym stopniu. Nie jest ani chorobą, ani stanem patologicznym. Stanowi ekstremalną reakcję człowieka zdrowego na sytuację trudną. Wielu sytuacji kryzysowych nie sposób uniknąć, są one konsekwencją nieprzewidzianych okoliczności, w obliczu których zawodzą wszystkie znane nam sposoby walki z przeciwnościami. Często doprowadzają też do nich problemy, przed konfrontacją z którymi nie jesteśmy już dłużej w stanie uciekać.
Niepokój, napięcie psychiczne, poczucie bezsilności i lęk o przyszłość sprawiają, że nasza konstrukcja psychiczna rozpada się niczym domek z kart. Musimy dokonać kluczowych wyborów i ułożyć racjonalny plan działania, lecz kompletnie brakuje nam sił. Co wtedy robić?
Kryzys - moment zwrotny torujący drogę do sensu życia?
Kryzys jest momentem przełomowym, w którym rozstrzyga się dalszy kierunek naszego rozwoju. Przepracowanie sytuacji kryzysowej stymuluje rozwój osobowości, a niektórym osobom pozwala wręcz odszukać sens istnienia. Warto więc zadać sobie pytanie: co się zmienia we mnie w obliczu doświadczanych sytuacji, emocji, co przestaje mi służyć, czy pojawiają się we mnie jakieś nowe potrzeby, z których wcześniej nie zdawałem sobie sprawy. Kryzys pomaga wykształcić nowe umiejętności, procentujące w kolejnych trudnych momentach. Nie zawsze jednak sprawy układają się tak pomyślnie jak byśmy sobie tego życzyli. Przyjmuje się, że ludzie reagują na kryzys w trzy podstawowe sposoby.
W sprzyjających okolicznościach wiele osób potrafi poradzić sobie z trudną sytuacją samodzielnie i czerpać z tego doświadczenia siłę. Wychodzą oni z kryzysu silniejsi i pełniejsi zrozumienia dla siebie i innych cierpiących osób. Inni jedynie pozornie przezwyciężają załamanie, wypierając raniące ich uczucia ze świadomości. Niestety pozwalają tym samym, by do końca życia "drążyły ich one od środka". Jeszcze inni załamują się i zatracają zdolność dalszego normalnego funkcjonowania, jeżeli nie otrzymają natychmiastowej i intensywnej pomocy. Nieprzepracowany kryzys zepchnięty do podświadomości może stać się zalążkiem poważnych problemów psychicznych, zagubienia i wykolejenia z torów życia. Może się także utrwalić i przerodzić w kryzys chroniczny.
Każdy przeżywa go na swój sposób
To jak szybko i na ile konstruktywnie poradzimy sobie z kryzysem zależy od wielu czynników takich jak charakter sytuacji w której się znaleźliśmy, wcześniejsze doświadczenia, poziom otrzymywanego przez nas wsparcia i empatii czy wyznawany system wartości.
Bardzo istotne jest subiektywne znaczenie nadawane przez nas doświadczanemu wydarzeniu. Warto zadać sobie pytania "Co dana trudność dla mnie znaczy?", "Jak ją rozumiem?", "Co w niej jest dla mnie najtrudniejsze, czy być może są jakieś pozytywne aspekty?".
Ta sama trudna sytuacja, która na jednej osobie nie zrobi większego wrażenia, dla innej oznaczać może przysłowiowy koniec świata. Co więcej, my sami możemy zupełnie inaczej zareagować na określone okoliczności, w zależności od tego na jakim etapie życia i w jakich okolicznościach ich doświadczymy. Dlatego porównywanie swojej reakcji do innych nie jest dobrym pomysłem. Najważniejsze jest to, co ty czujesz, a nie obiektywne spojrzenie.
Jak rozmawiać z osobą w kryzysie?
Kryzysy o małym nasileniu zdarzają się nam i osobom z naszego środowiska bardzo często. Ile razy w rozmowie z przyjacielem lub kolegą słyszymy, że ktoś ma akurat gorszy dzień, znalazł się w dołku, a problemy z którymi się boryka zaczynają go przerastać?
W takich sytuacjach nic nie zastąpi empatii, cierpliwej uwagi, głośno wyrażonego zrozumienia i akceptacji dla osoby, którą chcemy wesprzeć. Starajmy się wytworzyć wokół naszego rozmówcy strefę, w której w poczuciu bezpieczeństwa i bez ryzyka oceny z naszej strony będzie on mógł wyrazić swoje negatywne emocje. Postarajmy się wczuć w jego sytuację i ostrożnie (nienachalnie) pomóc mu zidentyfikować i nazwać uczucia, których doświadcza oraz doprecyzować istotę problemu.
Powstrzymujmy się od udzielania rad, podsuwania naszemu rozmówcy gotowych rozwiązań, naiwnego pocieszania i innych zachowań, które mogą zostać odebrane jako bagatelizowanie problemu. Podkreślajmy jego zalety, które mogą okazać się przydatne do wyjścia z sytuacji. Pamiętajmy, że osoba w kryzysie jest wyjątkowo wrażliwa na krytykę i decydując się na rozmowę z nami wpuszcza nas do najbardziej intymnego świata swoich wewnętrznych, bolesnych przeżyć. Udziela nam kredytu zaufania, którego nie możemy zawieść. Tym samym zobowiązujemy się do zachowania dyskrecji i tajemnicy.
W sytuacji kryzysowej szukaj wsparcia innych
Jeśli to ty doświadczasz kryzysu, nie wahaj się szukać dla siebie wszelkich dostępnych źródeł wsparcia. W wielu przypadkach szczera rozmowa z serdeczną osobą, wyrażającą akceptację, stwarzającą możliwość wyrażenia negatywnych emocji i pomagającą poszukać konstruktywnego wyjścia z sytuacji pozwala odzyskać nadzieję i uruchomić w sobie rezerwy energii.
W jakich sytuacjach warto sięgnąć po specjalistyczną pomoc?
Czasem skala problemu z którym mamy do czynienia przekracza jednak granice, w których wsparcie przyjaciół może okazać się pomocne. Dotyczy to zarówno sytuacji granicznie trudnych jak rozpacz po stracie bliskiej osoby, choroba terminalna lub przebyta w dzieciństwie trauma, jak i problemów zahaczających o zjawiska patologiczne tj. przemoc fizyczna lub psychiczna, stosowanie substancji psychoaktywnych, myśli samobójcze, agresja czy choroba psychiczna.
Kiedy doświadczamy kryzysu wywołanego problemem o tak dużej skali lub chcemy pomóc osobie, która go doświadcza, musimy wyzbyć się wszelkich oporów przed zwróceniem się po pomoc do specjalistów. Współczesna psychologia dysponuje odrębną gałęzią wiedzy naukowej i warsztatem profesjonalnych umiejętności wspierania i terapii osób doświadczających kryzysów życiowych.
Warto skorzystać z pomocy specjalistów także, także gdy dany problem jest on dla ciebie bardzo wstydliwy, dotyczy rzeczy, które wolałbyś zachować w tajemnicy lub też nie chcesz obciążać nim dodatkowych osób.
Gdzie szukać pomocy w trudnych sytuacjach?
Nieodpłatna pomoc psychologów dostępna jest w Poradniach Zdrowia Psychicznego oraz Ośrodkach Interwencji Kryzysowej funkcjonujących w każdym województwie i niemal w każdym większym mieście. Osoby, które nie poczują się usatysfakcjonowane ogólnodostępną pomocą psychologiczną mogą - bogatsze o pierwsze doświadczenia, poszukać najodpowiedniejszego dla swoich indywidualnych potrzeb prywatnego gabinetu psychoterapeutycznego. Pomocy szukać można również w instytucjach 3 sektora (stowarzyszeniach, fundacjach, instytutach) udzielających poradnictwa i wsparcia psychologicznego w trybie stacjonarnym, lub w ramach telefonów zaufania. W ekstremalnych przypadkach, gdy zachodzi zagrożenie dla czyjegoś zdrowia lub życia, należy bezzwłocznie dzwonić pod telefon alarmowy 112, pod którym przeszkolony dyspozytor pomoże powiadomić odpowiednie służby ratunkowe.
Centrum Pomocy Kryzysowej Instytutu Psychologii Zdrowia Polskiego Towarzystwa Psychologicznego oferuje nieodpłatną pomoc psychologiczną w postaci Telefonu Zaufania dla Osób Dorosłych w Kryzysie Emocjonalnym 116-123.
Dostępnymi formami pomocy są także Telefon Zaufania dla Osób Uzależnionych Behawioralnie 801-889-880 (koszt połączenia z telefonu stacjonarnego to jeden impuls według taryfy operatora, połączenia z telefonów komórkowych - według taryfy operatora) oraz odpłatna Psychologiczna Poradnia Mailowa IPZ. Więcej informacji można znaleźć na stronie www.psychologia.edu.pl/poradnia .
W ramach struktury Instytutu działa również stacjonarny NZOZ Ośrodek Psychoterapii i Promocji Zdrowia "Ogród", zlokalizowany na ul. Jana Olbrachta w Warszawie.
Materiał powstał w ramach współpracy z Instytutem Psychologii Zdrowia w Warszawie. Autorem tekstu jest Jakub Smela - psycholog kliniczny i konsultant telefonu zaufania 116-123.
Tekst opracowano na podstawie:
James R. K., Gillian B. E., Strategie Interwencji Kryzysowej, Pomoc psychologiczna poprzedzająca psychoterapię, Warszawa 2007
Pilecka B., Kryzys psychologiczny - wybrane zagadnienia, Kraków 2004
Badura-Madej W., Wybrane zagadnienia interwencji kryzysowej, Katowice 1999
Chcesz mieć stały dostęp do naszych treści? Dołącz do Zdrowia na Facebooku!
