Nadmiar ACTH
Objawy
- podwyższone stężenie cukru we krwi
- osłabienie siły mięśni
- odkładanie tłuszczu w charakterystycznych miejscach (na twarzy, karku i tułowiu)
- napadowe uderzenia krwi wywołujące rumieniec i bóle głowy, zbyt wysokie ciśnienie krwi
- trądzik
- rozstępy na skórze
- obniżona gęstość kości będąca przyczyną złamań
- niskorosłość, podatność na zakażenia i opóźniony rozwój płciowy u dzieci (u dziewczynek często występuje maskulinizacja: nadmierne owłosienie twarzy i tułowia, niski głos)
Przyczyny
Gruczolak przysadki wytwarzający za dużo hormonu ACTH.
Diagnostyka
Badanie stężenia kortyzolu w moczu, ślinie i surowicy, stężenia ACTH w surowicy, test z deksametazonem, CT lub MRI nadnerczy i przysadki.
Leczenie
Operacyjne.
Nadmiar prolaktyny
Objawy
- mlekotok i powiększenie piersi (występują tylko u 15-30 proc. chorych)
- zmniejszenie gęstości kości (osteopenia, osteoporoza)
- tycie, odkładanie się tłuszczu zwłaszcza w obrębie brzucha
- niepokój, depresja
- uczucie zmęczenia, drażliwość, labilność nastroju, bóle głowy (u 70 proc. chorych)
- u kobiet - zaburzenia miesiączkowania, aż do zaniku miesiączek
- u mężczyzn - w 90 proc. obniżenie popędu płciowego i zanik potencji, zmniejszenie objętości spermy przy wytrysku, zmniejszenie liczby ruchliwych plemników w ejakulacie
Przyczyny
Najczęściej - guzy przysadki wydzielające prolaktynę lub guzy mózgu zaburzające wydzielanie dopaminy. Występują one u obu płci, ale znacznie częściej rozpoznaje się je u kobiet (19:1); rzadziej przyczyną jest niedoczynność tarczycy lub nadnerczy, marskość wątroby , niewydolność nerek, rak oskrzela lub nerki, leki (przeciwwymiotne, krążeniowe, przeciwalergiczne), półpasiec.
Diagnostyka
Oznaczenie poziomu prolaktyny w surowicy, badania pola widzenia, RTG mózgu (okolicy siodła tureckiego), CT lub MRI z kontrastem.
Leczenie
Farmakologiczne (bromo-kryptyna, lizuryd, pergo-lid, chinagolid, kabergolina) lub zabieg neurochirurgiczny. Radioterapia jest stosowana wyłącznie jako leczenie uzupełniające - po naświetlaniach stopniowo wygasa synteza innych hormonów przysadki - pojawiają się objawy jej niedoczynności.
Nadmiar hormonu wzrostu (GH)
U dzieci wywołuje gigantyzm (nadmierny wzrost), u dorosłych - akromegalię.
Objawy akromegalii
- powiększenie tych części ciała, które powiększają się jeszcze u dorosłych (dłoni, stóp, żuchwy, nosa, uszu i języka)
- powiększenie narządów, zgrubienie skóry
- bóle stawów i kręgosłupa
- podwyższone ciśnienie
- cukrzyca oporna na insulinę
Przyczyny
Gruczolak przysadki wytwarzający zbyt wiele hormonu wzrostu.
Diagnostyka
Badania stężenia GH oraz insulinopodobnego czynnika wzrostu typu I (IGF-I) w surowicy, obrazowanie mózgu (CT lub MRI z kontrastem).
Leczenie
Operacyjne: usunięcie gruczolaka; naświetlania; farmakologiczne: podawanie bromokryptyny lub analogów somatostatyny.
Nadprodukcja wazopresyny (ADH)
Objawy
- obrzęki, zatrzymanie moczu
Przyczyny
Przeważnie jest związana z tzw. ektopowym (czyli "w innym miejscu") wytwarzaniem ADH w niektórych chorobach nowotworowych (drobnokomórkowy rak płuca, rak prostaty ) oraz m.in. w mykoplazmowym zapalenie płuc .
Powikłania
Nadmiar ADH sprawia, że nerki zatrzymują wodę - pacjent zostaje "zalany od wewnątrz", czemu towarzyszy obniżenie poziomu sodu w surowicy; powstają obrzęki, serce nie nadąża z pompowaniem krwi, płuca wypełniają się płynem, co może prowadzić do uduszenia.
Leczenie
Podawanie preparatów odwadniających; usunięcie przyczyny nadprodukcji hormonu.
