Tokofobia - na czym polega to zaburzenie lękowe?
Tokofobia - nazwa pochodzi od greckiego słowa toko, oznaczającego poród, fobia natomiast to inaczej strach, zatem tokofobia to patologiczny strach przed ciążą i porodem. Jest też określany nazwą parturifobia. Tokofobię uznaje się za zaburzenie lękowe, ale nadal nie ma pełnej zgody, jak ją diagnozować i dopiero w 2000 roku uznano ją za odrębną jednostkę chorobową.
Objawy tokofobii to powracający i narastający niepokój, nie dający się opanować lęk, prowadzący w efekcie do dezorganizacji życia, trudności w codziennym funkcjonowaniu oraz w pracy. Wywołuje też objawy psychosomatyczne, takie jak bóle brzucha, silne wymioty, biegunki, drżenie rąk, drętwienie kończyn, duszności i omdlenia, które mogą zakończyć się nawet atakiem serca albo poronieniem. Fobii towarzyszą także bezsenność lub koszmary senne, kłopoty z koncentracją, utrata apetytu. Kobieta doświadczająca patologicznego lęku przed ciążą i porodem boi się śmierci własnej i dziecka, a także niezmiennie obawia się urodzenia chorego psychiczne lub fizycznie dziecka. Boi się panicznie bólu porodowego i nie wierzy, że będzie miała na tyle sił, aby sprostać wyzwaniom, związanym z urodzeniem dziecka. Nie wierzy także, że lekarze czy położna będą potrafili jej pomóc i właściwie odebrać poród. Lęk przed bólem okołoporodowym może też maskować inne problemy psychiczne.
W efekcie kobieta robi wszystko, aby uniknąć ciąży, na przykład ogranicza kontakty seksualne lub podwójnie zabezpiecza się przed zapłodnieniem. Gdy już jest w ciąży kompulsywnie poszukuje potwierdzenia, że będzie mogła urodzić poprzez cesarskie cięcie.
Zauważono ponadto, że u kobiet z tokofobią, którym nie daje się możliwości urodzenia przez cesarskie cięcie, częściej pojawiają się potem zaburzenia psychiczne czy też inne problemy emocjonalne, niż u kobiet nie doświadczających tak patologicznie nasilonego lęku.
Tokofobia - rodzaje i przyczyny zaburzenia
Zaburzenie ma dwie postaci. Wyróżnia się zatem tokofobię pierwotną oraz wtórną. Tokofobia pierwotna pojawia się zazwyczaj w wieku kilkunastu lat. Strach przed porodem powoduje, że kobieta ciągle odsuwa decyzję o zajściu w ciążą. Część z nich w ogóle rezygnuje z macierzyństwa. Stosują kilka metod antykoncepcyjnych jednocześnie, aby za wszelką cenę uniknąć ciąży. Bywa też, że decydują się na dziecko dopiero wtedy, gdy uzyskają gwarancję, że poród odbędzie się poprzez cesarskie cięcie. Tokofobia pierwotna stoi także za niektórymi decyzjami, dotyczącymi sterylizacji lub wazektomii, a nawet za decyzjami o usunięciu ciąży.
Tokofobia wtórna dotyczy kobiet, które już rodziły i mają w związku z tym za sobą traumatyczne przeżycia, z którymi sobie nie radzą, na przykład urodzenie martwego dziecka, poronienie, ciężki poród. Uważa się także, że tego typu fobia może być efektem depresji poporodowej. Zwykle organizm kobiety w ciąży radzi sobie z lękiem przed porodem poprzez różne mechanizmy regulacyjne, na przykład przez zmniejszanie lub zwiększanie wydzielania niektórych hormonów, które pomagają ciału opanować stres. W przypadku tokofobii wydaje się, że ten mechanizm łagodzący stres nie działa. Uważa się ponadto, że dużą rolę w pojawieniu się lub nasileniu objawów tokofobii, pełni otoczenie społeczne, mające wpływ na psychikę kobiety. Na przykład zasłyszane opowieści o ciężkich porodach lub strach przekazany przez matkę, powoduje u ciężarnej kobiety wzrost poziomu lęku. Ale przyczyną tokofobii może być także śmierć w rodzinie lub śmierć własnej matki przy porodzie.
Strach przed porodem odczuwa prawie każda kobieta, przy czym zdecydowana większość z nich czuje niepokój o niewielkim natężeniu. Uznaje się jednak, że około 6-10 procent przeżywa lęki o znacznym nasileniu, a w przypadku 2 procent kobiet pojawia się strach w skrajnej postaci. Tokofobia zdarza się częściej także wśród kobiet młodszych, mniej wykształconych lub będących w słabszej kondycji finansowej. Częściej tokofobię odczuwają ponadto kobiety mające zaburzone poczucie własnej wartości lub o neurotycznej osobowości, a także mające za sobą silne i dysfunkcyjne zaburzenia emocjonalne. Mogą to być także osoby o obniżonej wrażliwości na ból. Dla stanu psychiki istotne jest, w jaki sposób kobieta zaszła w ciążę. Tokofobia częściej zdarza się kobietom, u których ciąża była nieplanowana lub doszło do niej w wyniku gwałtu. Doświadczenia z przeszłości, związane z przemocą, w tym z przemocą seksualną, mogą także doprowadzić do rozwoju tokofobii. Do narastania poziomu lęku przed porodem prowadzi ponadto brak wsparcia dla przyszłej matki ze strony otoczenia, izolacja psychiczna lub odrzucenie.
Tokofobia - leczenie
Leczenie polega przede wszystkim na wsparciu psychoterapeutycznym. Kobiety doświadczające tokofobii powinny otrzymać pomoc psychiatry lub psychologa. W cięższych przypadkach pomaga uczestniczenie w psychoterapii o charakterze behawioralno-poznawczym. Diagnozę powinien postawić lekarz specjalista i skierować kobietę na odpowiednią terapię. Istotne jest ponadto wsparcie ze strony lekarza położnika oraz położnej, którzy prowadzą kobietę w ciąży. Odpowiednia edukacja, a także nauka radzenia sobie z emocjami i stresem oraz z bólem, może być pomocna w zwalczaniu u kobiety patologicznego lęku. Tokofobii wtórnej można także zapobiegać poprzez zapewnienie kobiecie odpowiednich warunków do porodu, dających jej maksimum wsparcia, komfortu i podmiotowości.
