Objawy występujące w fobii społecznej bardzo często powodują znaczne pogorszenie życia i obniżenie jego jakości. Według niektórych naukowców, fobia społeczna może być uznana za chorobę cywilizacyjną. Badania dowodzą, że na fobię społeczną cierpi ok. 9 proc. społeczeństwa, a jej pierwsze objawy pojawiają się już w okresie dojrzewania lub w wieku 20-30 lat. Najczęściej cierpią na nią kobiety.
Fobię społeczną inaczej nazywa się socjofobią, nerwicą społeczną, fobią socjalną, chorobliwą nieśmiałością, lękiem towarzyskim oraz lękiem społecznym. Fobia społeczna dzieli się na:
- fobię uogólnioną - występującą kiedy lęki dotyczą prawie wszystkich sytuacji związanych ze społeczeństwem (oprócz rodziny i osób bliskich np. przyjaciół)
- fobię nieuogólnioną - określa się kiedy lęki dotyczą konkretnych wydarzeń w życiu społecznym np. publiczne wystąpienia
Przyczyny fobii społecznej
Występowanie fobii społecznej najczęściej przypisuje się cechom charakteru i osobowości. Bardzo często powodem do wystąpienia fobii społecznej jest odrzucenie przed grupę rówieśników np. w szkole oraz strach przed skompromitowaniem się. Pacjenci z tym schorzeniem charakteryzują się także niską samooceną lub dysmorfobią - zaburzeniem polegającym na odczuwaniu lęku związanego z przekonaniem o nieatrakcyjnym i nieprawidłowym wyglądzie oraz budową ciała.
Przyczyną fobii społecznej mogą być także przeżyte doświadczenia traumatyczne np. molestowanie seksualne w dzieciństwie, gwałt, doświadczenia wojenne. Zdarza się że nadopiekuńczość rodziców wobec dzieci, ciągła opieka i odizolowanie od otoczenia, może przekształcić się w fobię społeczną.
Badania udowadniają, że pojawienie się fobii społecznej ma także powiązanie genetyczne i częściej występuje u osób, u których w rodzinie wystąpiły epizody lęku. Wykazuje się także związek z wystąpieniem zaburzeń lękowych, a zbyt niskim poziomem dopaminy tzw. hormonu szczęścia.
Fobia społeczna jest schorzeniem które rozwija się wraz z kształtowaniem osobowości. Może ono być wywołane przez takie sytuacje jak:
- wystąpienia publiczne
- poważne rozmowy telefoniczne
- rozmowy w pracy z szefem lub przełożonym
- kontakty towarzyskie i nawiązywanie nowych znajomości
- spotkania ze znanymi osobami
- jedzenie w towarzystwie innych osób
- wykonywanie jakiejś pracy, w sytuacji gdy jest się obserwowanym
Objawy fobii społecznej
Głównym, charakterystycznym objawem fobii społecznej jest najczęściej bezpodstawny i długotrwały lęk przed odrzuceniem, krytyką lub niepowodzeniem. Osoby cierpiące na fobie społeczną zmagają się z obniżonym poczuciem własnej wartości. Choroba objawia się w młodym wieku i często mylona jest z nieśmiałością. Nieleczone schorzenie może trwać całe życie. Zgodnie z klasyfikacją DMS-IV objawami fobii społecznej są:
- strach i zawstydzenie jako skutek działania lub rozmowy
- silny stres występujący podczas kontaktów społecznych, w związku z czym sytuacje te są coraz częściej unikane
- problemy społeczne i zawodowe
- lęk i objawy somatyczne występujące nawet w sytuacjach myślenia o spotkaniach społecznych
Somatycznymi objawami pojawiającymi się w fobii społecznej są:
- przyspieszone bicie serca
- zaczerwienienie na twarzy
- drżenie i potliwość dłoni
- mdłości
- zawroty głowy
- szumy w uszach
- duszność
- zaburzenia mowy
- silna potrzeba skorzystania z toalety
- mocne parcie na pęcherz i potrzeba oddania stolca
Zdarza się, że fobii społecznej towarzyszą inne choroby pojawiające się na tle nerwicowym. Najczęściej pojawiającym się schorzeniem jest agorafobia - lęk przed przebywaniem na otwartej przestrzeni. Osoby cierpiące na zaburzenia lękowe często popadają w uzależnienia, np. nadużywanie alkoholu, ponieważ wpływ alkoholu na organizm zmniejsza poczucie lęku.
Jednak według przeprowadzanych badań, mężczyźni cierpiący na zaburzenia lęku i nadużywający alkoholu częściej popełniają samobójstwa.
Schorzeniem współistniejącym może być także depresja oraz dystymia. Część chorych w sytuacjach stresowych doświadcza nagłych napadów paniki.
Innymi chorobami jest także zaburzenie afektywne dwubiegunowe, dysmorfobia, zaburzenia odżywiania (anoreksja, bulimia), zespół lęku uogólnionego.
Leczenie fobii społecznej
W celu leczenia schorzenia jakim jest fobia społeczna najczęściej stosuje się połączenie psychoterapii oraz terapii farmakologicznej. Wykorzystuje się leki z grupy SSRI lub tymczasowe zastosowanie benzodiazepin. Należy jednak przyjmować je pod stałą kontrolą lekarza, ponieważ nadużywanie może doprowadzić do poważnych konsekwencji zdrowotnych. Leczenie farmakologiczne opiera się także na przyjmowaniu antydepresantów, czyli leków tłumiących lęk. Są to np. mokobemid, buspiron, opipramol, klomipramina. Przyjmuje się je zazwyczaj przez kilka - kilkanaście miesięcy.
Dodatkowym leczeniem wspomagającym jest psychoterapia, opierająca się głównie na terapii poznawczo-behawioralnej. Najczęściej polega na wytłumaczeniu choremu mechanizmu powstawania lęku, uzyskaniu informacji o przyczynach i sytuacjach w których objawia się największy lęk.
Terapia pomaga wyjaśnić pacjentowi rzeczywiste postrzegania go przez inne osoby oraz próbę zmiany jego zachowań. W tym celu często stosuje się konfrontację z sytuacją wywołującą lęk i stres. Należy także odpowiednio wpłynąć na negatywne wspomnienia które mogą być przyczyną fobii społecznej. Zakończenie terapii ma na celu przygotowanie chorego do samodzielnego radzenia sobie z sytuacjami stresowymi w przyszłości.
Osoby zmagające się z fobią społeczną bardzo często są osobami samotnymi. Bardzo często zmagają się z problemem w pracy, trudniej im zdobyć wykształcenie. Są skłonni do uzależnień od alkoholu lub substancji psychoaktywnych. Często występują u nich także myśli i skłonności samobójcze.
Fobia społeczna bardzo obniża jakość życia i negatywnie wpływa na jego przebieg. Nieleczona może powodować wiele skutków ubocznych. Leczenie powinno być dobrane indywidualnie i uzależnione od stopnia zaawansowania choroby. Podjęte odpowiednio wcześniej znacznie ułatwia codziennie funkcjonowanie.
