Laserem po oczach, czyli jak poprawiæ wzrok

Jest precyzyjny, sterylny i szybki. Mo¿na nim korygowaæ wady wzroku, leczyæ siatkówkê, jaskrê i zaæmê. Bez lasera trudno wyobraziæ sobie wspó³czesn± okulistykê. Tylko czy ka¿dy mo¿e skorzystaæ z tej metody leczenia?

Pielêgniarka zaprasza ciê na salê, dostajesz znieczulaj±ce krople, a twarz przykryj± ci ochronn± foli± lub tkanin±. Potem kilkana¶cie minut ca³kowicie bezbolesnego zabiegu, czasami opatrunek (nie zawsze konieczny), dwie-trzy godziny odpoczynku w sali pooperacyjnej i do domu. Tak wygl±da dzi¶ laserowa operacja wad wzroku - krótkowzroczno¶ci, dalekowzroczno¶ci i astygma-tyzmu. Ale korekta tych wad to tylko drobna czê¶æ wszystkich zabiegów okulistycznych, które sta³y siê mo¿liwe dziêki zastosowaniu lasera.

- Lasery masowo wesz³y do okulistyki w latach 80. ubieg³ego wieku, choæ pierwsze próby robiono ju¿ w latach 60. - mówi dr Piotr Fryczkowski z warszawskiego gabinetu Retina. - Wtedy laser zajmowa³ pó³ pokoju, by³ ch³odzony wod± i mo¿na by³o z niego oddaæ tylko kilkana¶cie "strza³ów" naraz, bo tak siê rozgrzewa³. Co ciekawe, Polska by³a jednym z pierwszych krajów Europy, które stosowa³y lasery w okulistyce - dodaje dr Fryczkowski.
Dzi¶ chirurgia oka z wykorzystaniem laserów to rutyna. Stosuje siê kilka rodzajów laserów w zale¿no¶ci od typu zabiegu i czê¶ci oka, która ma zostaæ poddana terapii. Ich wspóln± cech± jest to, ¿e lecz± poprzez... zniszczenie. Szybko, precyzyjnie i czysto likwiduj± komórki, na które zosta³y wycelowane, niszczona tkanka po prostu wyparowuje.
Najbardziej powszechne s± zabiegi usuwania wad refrakcyjnych - krótkowzroczno¶ci, dalekowzroczno¶ci i astygmatyzmu. Polegaj± one na tym, ¿e wi±zk± lasera ekscimerowego modeluje siê rogówkê - najbardziej zewnêtrzn±, przezroczyst± warstwê oka. Najstarsza z u¿ywanych dzi¶ metod to keratektomia fotorefrakcyjna, czyli PRK, pierwszy raz przeprowadzona w 1989 r. Podczas PRK najpierw mechanicznie usuwa siê cieniutk± warstwê nab³onka rogówki, a potem laser odparowuje jej g³êbsze warstwy w okre¶lonych miejscach. Wszystko przebiega pod nadzorem komputera. Ta metoda pozwala g³ównie na korekcjê krótkowzroczno¶ci (do -8 dioptrii) i w mniejszym stopniu ma³ej nadwzroczno¶ci oraz astygmatyzmu. Jest najtañsza, ale te¿ oko po zabiegu goi siê d³u¿ej w porównaniu z innymi metodami korekty wzroku laserem, a na stabilny efekt trzeba czekaæ nawet do trzech miesiêcy.

Klapki na oczach

Ograniczenia PRK sprawi³y, ¿e pocz±wszy od lat 90., zaczêto wprowadzaæ nowe metody laserowych operacji wad wzroku nazywane skrótowo LASEK i LASIK. £±czy je jedno - przed uruchomieniem lasera nale¿y najpierw odpowiednio potraktowaæ nab³onek rogówki. Podczas zabiegu LASEK nab³onek odwarstwia siê (i usuwa) metodami chemicznymi, przy u¿yciu alkoholu. Natomiast w LASIK-u - precyzyjnym przyrz±dem, mikrokeratomem, nacina siê i odchyla na bok "klapkê" (lub p³atek) z nab³onka i cienkiej warstwy rogówki, które po zabiegu powracaj± na swoje miejsce.
LASIK pozwala na poprawianie krótkowzroczno¶ci do -10 dioptrii, dalekowzroczno¶ci do +4, a astygmatyzmu do 6 dioptrii. Spo¶ród wszystkich metod sprawia pacjentowi najmniejszy dyskomfort po zabiegu i umo¿liwia operacjê obu oczu podczas jednej sesji. W porównaniu z innymi sposobami korekty laserowej oko najszybciej siê goi. Z kolei LASEK jest w ocenie okulistów mniej inwazyjny, prostszy i tañszy ni¿ LASIK. Oczywi¶cie chirurgia laserowa wad wzroku rozwija siê nadal, o czym mog± ¶wiadczyæ pojawiaj±ce siê kolejne udoskonalenia. W metodzie Epi-LASIK i SBK-LASIK nacina siê niezwykle cienk± warstwê samego nab³onka (w odró¿nieniu od LASIK-u, gdzie p³atek mo¿e mieæ grubo¶æ jednej czwartej ca³ej grubo¶ci rogówki). Dziêki tym ulepszeniom oko szybciej wraca do pe³nej sprawno¶ci po zabiegu. Korekcjê mo¿na te¿ zaoferowaæ wiêkszej grupie pacjentów - tak¿e tym z cienk± rogówk±. Zawsze jednak o wyborze najlepszej metody operacji dostosowanej do konkretnego przypadku decyduje lekarz. On tak¿e ma obowi±zek dok³adnie przebadaæ pacjenta i uprzedziæ go o mo¿liwym ryzyku. Bo laserowa korekcja wzroku nie jest dla wszystkich i nie jest obojêtna dla zdrowia.

Ciemna strona ¶wiat³a

- Trzeba zdawaæ sobie sprawê, ¿e zabiegi typu LASIK czy LASEK to trwa³a ingerencja w rogówkê - podkre¶la dr Fryczkowski. - Zazwyczaj ma ona miêdzy 550 a 600 mikrometrów (tysiêcznych czê¶ci milimetra) grubo¶ci. A po zabiegu zdarza siê, ¿e mo¿e zostaæ z tego po³owa. Takie oko jest bardziej podatne na urazy, uderzenia - pocieniona rogówka ³atwiej pêka. Poza tym ka¿dy zabieg na oku zmienia strukturê cia³a szklistego, przezroczystej substancji wype³niaj±cej ga³kê oczn± - dodaje okulista z gabinetu Retina.
Dlatego laserowa korekcja wzroku mo¿e byæ proponowana osobom, które poza krótkowzroczno¶ci±, dalekowzroczno¶ci± lub astygmatyzmem nie maj± innych problemów z oczami. Kandydatów do zabiegu dyskwalifikuj± np. jakiekolwiek zmiany w siatkówce czy patologiczna sucho¶æ oka. Ale tak¿e jaskra lub jej podejrzenie, bo wysokie ci¶nienie w ga³ce ocznej mog³oby negatywnie wp³yn±æ na kszta³t pocienionej przez zabieg rogówki. Poza tym po korekcji nie mo¿na precyzyjnie mierzyæ ci¶nienia w oku, a to w tej chorobie wa¿ny element diagnostyki. Operacji nie powinno siê te¿ wykonywaæ u chorych m.in. na cukrzycê, choroby autoimmunologiczne, silne alergie, maj±cych sk³onno¶æ do przerastania blizn lub rozrusznik serca.
Rozwa¿aj±c za i przeciw, warto pamiêtaæ o mo¿liwych powik³aniach i skutkach ubocznych. Ból po zabiegu i uczucie cia³a obcego w oku mo¿na przez jaki¶ czas wytrzymaæ. Ale co ze zmniejszeniem kontrastu widzenia w trudnych warunkach (deszcz, mg³a)? A zwiêkszona wra¿liwo¶æ na ¶wiat³o, dotykaj±ca zw³aszcza pacjentów z szerokimi ¼renicami? Poza tym zdarzaj± siê tak¿e zapalenia i wysychanie rogówki, efekt halo (widzenie otoczki wokó³ ¼róde³ ¶wiat³a) czy przymglenie obrazu. Przy du¿ych wadach, nadwzroczno¶ci czy du¿ym astygmatyzmie mo¿e nie udaæ siê ca³kowita korekcja wzroku. Konieczny bêdzie nastêpny zabieg albo (o zgrozo!) okulary. Zreszt± od nich i tak trudno bêdzie siê uwolniæ, bo laserowa korekcja rogówki nie zapewni nam sokolego wzroku do grobowej deski. Pocz±wszy od wieku 40-45 lat, gdy spada zdolno¶æ oka do akomodacji, mog± byæ potrzebne okulary do czytania.

Laser ratuje wzrok

O ile zabiegi laserowej korekcji wzroku s± pewnym luksusem, to w innych chorobach oczu laser mo¿e uratowaæ mo¿liwo¶æ widzenia. - Lasery w okulistyce s± najczê¶ciej stosowane do operacji siatkówki z powodu powik³añ cukrzycy i chorób naczyniowych - mówi Piotr Fryczkowski. - Oko jest wówczas niedotlenione, niewydolne naczynia dostarczaj± za ma³o tlenu i oko siê "dusi". Nie potrafimy dodaæ nowych naczyñ krwiono¶nych, wiêc musimy ograniczyæ potrzeby oka. Jak to siê robi? - Niszczymy laserem o ¶wietle zielonym (zwyczajowo zwanym argonowym) te rejony siatkówki, które maj± niewielkie znaczenie dla naszego widzenia. Bo widzimy tylko jej ma³± wyspecjalizowan± czê¶ci±, czyli plamk± - wyja¶nia okulista.
Laserem mo¿na tak¿e "zespawaæ" przedart± lub odwarstwion± siatkówkê albo zniszczyæ niew³a¶ciwie wykszta³cone naczynia krwiono¶ne w dnie oka. Albo przeprowadziæ szybki zabieg u chorego na jaskrê. Ta przypad³o¶æ polega na tym, ¿e p³yn wytwarzany wewn±trz oka nie ma prawid³owego uj¶cia do jego zewnêtrznej czê¶ci. Gwa³townie rosn±ce ci¶nienie mo¿e uszkodziæ wzrok, dlatego laserem wycina siê otwory w têczówce, przywracaj±c cyrkulacjê p³ynu. S³u¿y do tego tzw. laser YAG-owy. Ten sam sprzêt mo¿na wykorzystaæ w operacji zaæmy wtórnej, gdy mêtnieje torebka otaczaj±ca soczewkê oka. Do tego dochodz± ró¿ne nietypowe zastosowania lasera, np. do likwidacji skutków wylewów wewn±trz ga³ki ocznej czy do korekcji ró¿nych czê¶ci oka po innych operacjach. Lasery przebojem wywalczy³y sobie miejsce w dzisiejszej okulistyce. Wystarczy³o zaledwie 30 lat i nie potrafimy siê ju¿ bez nich obej¶æ.

Ile to kosztuje?

Cena za jedno oko

PRK	1850-1900 z³
LASEK	1950-2300 z³
LASIK	2300-2700 z³
Epi-LASIK	2700-3200 z³
SBK-LASIK	2500-3600 z³
Leczenie jaskry lub zaæmy wtórnej laserem YAG	250 z³
Laseroterapia siatkówki	200-250 z³
Badania kwalifikuj±ce do laserowej korekcji wzroku	150-400 z³