Artykuł jest częścią publikacji pochodzącej z nowej serii Biblioteki Gazety Wyborczej pt.: Wielka Encyklopedia Medyczna, którą nabyć można w Kulturalnym Sklepie lub w każdą środę w kiosku
Zaburzenia drgawkowe zdarzają się 12-15 razy częściej u dzieci poniżej 6. roku życia niż u osób dorosłych. Dzielą się na toniczne i kloniczne.
1) drgawki toniczne cechują się stałym napięciem mięśni, unieruchamiającym określone części ciała. Czasem wzmożone napięcie utrzymuje się przez dłuższy czas i nie jest przerywane fazami rozluźnienia mięśni. W innych przypadkach kurcz jest przerywany okresowymi wstrząsami (drgawki toniczno-kloniczne);
2) drgawki kloniczne to cykliczne skurcze mięśni o różnym natężeniu i czasie trwania, przerywane fazami rozluźnienia. Powodują one przemieszczanie się części ciała, których dotyczą.
Napad toniczno-kloniczny dzieli się na dwie fazy. W fazie tonicznej kończyny są wyprostowane lub lekko zgięte, pięści zaciśnięte, a kciuk schowany w dłoni. Ciało jest usztywnione i wstrząsają nim skurcze, które wprawiają je w drganie, nie powodując jednak zmiany jego pozycji. Szczęki są zaciśnięte. Skurczone mięśnie oddechowe uniemożliwiają normalne oddychanie (mogą wystąpić sinica lub zamartwica). Czasem dochodzi do bezwiednego oddania moczu lub kału. W fazie klonicznej głowa jest wstrząsana gwałtownymi drgawkami, gałki oczne poruszają się szybko w różnych kierunkach, skurcze mięśni twarzy powodują jej wykrzywienie, natomiast skurcze mięśni oddechowych są przyczyną krótkich, przerywanych oddechów. W tej fazie występują także gwałtowne drgawki kończyn. Wkrótce po napadzie pacjent zapada w sen. Jego oddech staje się ciężki, charczący.
Drgawki ogólne są charakterystycznym objawem epilepsji, lecz równie często występują przy takich chorobach, jak: histeria, nowotwory, krwotoki, ropnie i torbiele mózgu, zapalenie opon mózgowych, obrzęk mózgu, tężyczka, dekompensacja metaboliczna (cukrzyca), zatrucie itp.
Drgawki ogólne występują często u dzieci poniżej 2. roku życia. Nierzadko po płaczu pojawia się długi szloch. Po nim następuje przerwa, podczas której dziecko, zesztywniałe na skutek skurczu mięśniowego, wstrzymuje oddech, co może doprowadzić do sinicy (> sinica). U starszych dzieci i dojrzewającej młodzieży drgawki pojawiają się w tych samych sytuacjach co u osób dorosłych. Zaburzenia drgawkowe nie są jednak synonimem padaczki, ponieważ nie każdy rodzaj drgawek stanowi objaw epilepsji.
Drgawki - główne przyczyny
Z punktu widzenia diagnozy różnicującej jest istotna ocena różnych form drgawek, szczególnie tych wywołanych zatruciem. Pacjent może być nieprzytomny albo półprzytomny i zdezorientowany, co może utrudnić przeprowadzenie w odpowiedni sposób pełnego badania neurologicznego. W takich sytuacjach pomocne są badania laboratoryjne.
Napad histeryczny - dotyka najczęściej młode kobiety, choć jego występowanie zmniejsza się w ostatnich latach; zwykle nie dochodzi do przygryzienia języka, a jeśli tak się staje, ugryzienia nie występują na bokach, lecz pośrodku; pacjent zawsze upada w sposób niewyrządzający mu krzywdy lub przyjmuje jedynie teatralną postać; nie obserwuje się dezorientacji, drgawki są zawsze bezładne: w przeszłości mówiło się o tak zwanym "łuku histerycznym", w którym pacjent gorączkowo się wyginał, przybierając postawy i pozycje analogiczne do obejmowania i uściskania
Zatrucie alkoholem - w ciężkich przypadkach drgawki mogą przejść w stan śpiączki, stan zwany alkoholemią, czyli dużym natężeniem alkoholu we krwi
Zatrucie arsenem - ta substancja może wywoływać drgawki na skutek ostrej encefalopatii krwotocznej lub w wyniku ciężkich zaburzeń gastroenterologicznych; należy natychmiast poszukać śladów arsenu w moczu, we włosach i na paznokciach
Zatrucie barbituranami - występuje często u osób zażywających te substancje od długiego czasu w sytuacji nagłego zaprzestania przyjmowania leków
Zatrucie ołowiem - podejrzewane u pracowników przemysłowych narażonych na kontakt z metalami ciężkimi, zwłaszcza gdy drgawki występują u osób uprzednio zdrowych, które zapadają następnie w śpiączkę; należy zbadać ewentualną obecność ołowiu w moczu
Hipokalcemia - rzadka przyczyna ogólnych drgawek; zwykle powodem jest niedobór parathormonu, choć mogą nim być również osteomalacja, infekcja wywołana riketsjami, oraz choroby nerek w zaawansowanym stadium
Hipoglikemia - rzadka przyczyna drgawek, choć powinna być uwzględniona, gdy obserwuje się przyćmienie świadomości oraz zbieganie się konwulsji z porami dnia, w których stężenie glukozy we krwi jest małe: w nocy i wcześnie rano, przed śniadaniem
Utrata elektrolitów - jedna z możliwych przyczyn drgawek u chorych, którzy bardzo dużo wymiotują, podczas długotrwałego leczenia z podawaniem kroplówek z glukozą o niewystarczającej ilości sodu i potasu oraz na skutek przedłużonej diety ubogiej w sód; u dzieci występują tzw. drgawki po tea-party na skutek nadmiernego picia wody lub herbaty
Porfiria nabyta - rzadka przyczyna drgawek; często występują w obecności zaburzeń psychicznych i niewytłumaczalnych bólów brzucha, zaczerwienienia skóry i moczu, stanów zapalnych rdzenia lub zapalenia wielonerwowego
Omdlenie - drgawki są zwykle poprzedzone niewyraźnym widzeniem, zawrotami głowy i szmerami w przedsionku serca (szum); trwają znacznie krócej niż napad epileptyczny (10-60 s); prawie nigdy nie dochodzi do nietrzymania moczu, ugryzienia w język czy stanu dezorientacji po napadzie; niepamięć zajścia jest tylko częściowa
