W przypadku pielęgnacji skóry szczególnie wrażliwej stawką jest nie tylko estetyczny wygląd, ale także dobre samopoczucie. Gdy wszystko swędzi i piecze, trudno czuć się komfortowo, a zarazem uniknąć i problemów zdrowotnych (np. źle gojącego się stanu zapalnego).
Zdrowa skóra zbudowana jest z warstw ściśle przylegających do siebie komórek, dzięki czemu alergeny, bakterie i inne szkodliwe czynniki zatrzymywane są na jej powierzchni. Skóra atopowa pozbawiona jest tej bariery ochronnej: poszczególne warstwy naskórka nie przylegają do siebie dokładnie, skóra ma poszerzone pory, nie ma tzw. płaszcza lipidowego. Jednym słowem - jest bezbronna.
Charakterystyczne cechy skóry atopowej to świąd i przesuszenie. Alergia sprawia, że z byle powodu skóra robi się czerwona i szorstka. Wraz z nasileniem choroby pojawiają się kolejne objawy. Na początku występują drobne grudki, pęcherzyki oraz nadżerki. Dla przewlekłego stanu zapalnego typowe są ogniska z pogrubiałą skórą i przerysowanymi liniami skórnymi, nazywane liszajami. Towarzyszy im intensywne złuszczanie naskórka.
Małe dzieci mają zazwyczaj zmiany na buzi. Później choroba umiejscawia się najchętniej w zgięciach stawów i na grzbietach rąk. W najcięższych przypadkach może dojść do zajęcia całej skóry chorego, co nazywamy erytrodermią.
Uwaga na alergeny
Osoby cierpiące na atopowe zapalenie powinny przede wszystkim unikać czynników odpowiedzialnych za zaostrzenie choroby. Nie jest to łatwe, bo często nie sposób stwierdzić, co tak naprawdę skórze szkodzi. Mogą być to alergeny pokarmowe lub wziewne. Zazwyczaj posiadacze skóry atopowej muszą uważać na detergenty, odzież wełnianą i z włókien syntetycznych. Niebezpieczne jest przegrzanie, gdyż pot nasila dolegliwości.
Kosmetyki, które stosują alergicy nie powinny zawierać alkoholu, uczulających barwników, konserwantów czy też substancji zapachowych. Czasem szkodzić mogą nawet tak niewinne dodatki, jak aloes i niektóre odmiany rumianku, do niedawna uznawane za całkowicie bezpieczne. Kupując preparaty pielęgnacyjne dla dzieci z atopią trzeba wybierać takie, które są przeznaczone dla najmłodszych z chorobami skóry i zwracać uwagę, od jakiego wieku dozwolone jest ich stosowanie. Odpowiednie preparaty mają zwykle rekomendacje Centrum Zdrowia Dziecka lub Instytutu Matki i Dziecka oraz Państwowego Zakładu Higieny.
Moc emolientów
W terapii skóry atopowej stosuje się jako środki "pierwszego rzutu" preparaty z grupy dermokosmetyków, zwane emolientami. Obecnie znamy ponad tysiąc emolientów: od najprostszych, występujących w naturze, jak np. olejek jojoba, po skomplikowane, nowe cząsteczki powstające w supernowoczesnych laboratoriach koncernów kosmetycznych, specjalnie na potrzeby alergików. Ich działanie polega na nawilżaniu i zmiękczaniu naskórka. Po wchłonięciu zapobiegają utracie wody z głębszych warstw skóry, odtwarzają płaszcz lipidowy, mają właściwości ochronne.
Emolienty mogą mieć formę lotionu, kremu lub maści. Zalecane są środki o pH 5,5. W sprzedaży są także kostki myjące, żele pod prysznic, emulsje do kąpieli i balsamy zawierające emolienty. Zazwyczaj w składzie mają mocznik, kwas linolenowy, parafinę, olej arachidowy, olej sojowy, glicerynę i środki przeciwświądowe. Najlepiej kupować emolienty w aptekach, a ich dobór konsultować z lekarzem.
Jeżeli mimo odpowiedniej pielęgnacji zmiany skórne się zaostrzają, konieczna jest interwencja medyczna - alergologa. Pomóc mogą maści przeciwzapalne steroidowe (należy je stosować bardzo ostrożnie), czasami antybiotyki lub leki przeciwgrzybiczne. Zewnętrznie zalecane są też inhibitory kalcyneuryny, których można też używać profilaktycznie. Jeśli swędzenie jest bardzo dokuczliwe, stosuje się leki przeciwhistaminowe. Możliwa jest także fotochemioterapia (metoda PUVA) lub naświetlania promieniowaniem UVB 311 nm. W bardzo ciężkiej postaci AZS stosuje się wewnętrzne preparaty sterydowe lub cyklosporyny A.
Systematyczność to podstawa
Niezależnie od tego, czy zmiany są w fazie remisji (czasowego ustąpienia objawów) AZS czy zaostrzenia, nie wolno nam zapominać o zasadach codziennej pielęgnacji. Chorzy na atopowe zapalenie skóry powinni zażywać codziennie kąpieli - ten zabieg nie tylko oczyszcza skórę (co jest bardzo istotne, zwłaszcza u dzieci w wieku pieluszkowym), ale także przynosi ulgę i pomaga łagodzić uporczywy świąd.
Woda powinna mieć temperaturę ok.. 37 stopni, a do kąpieli należy dolać emolienty, czy to w postaci specjalnych płynów, czy rozgotowanego siemienia lnianego, surowego krochmalu lub parafiny. Lekarze przestrzegają przed kąpielą bez dodatku emolientu, gdyż po namoczeniu i odparowaniu wody, obkurcza się powierzchowna, rogowa warstwa naskórka, co sprzyja jego uszkodzeniu. Jeśli nie możemy zastosować kąpieli z emolientem, lepiej ograniczyć się do krótkiego prysznica. Skórę natłuścić odpowiednim preparatem, a dopiero potem delikatnie osuszyć ręcznikiem. Nie pocierać! Także po wyjściu z wanny powinniśmy wetrzeć krem ochronny lub maść leczniczą zanim woda zdąży odparować, czyli w ciągu ok. 3 minut.
Skóra atopowa ma tendencję do szybkiego wysuszania się, dlatego musisz pamiętać, aby stale ją nawilżać i natłuszczać. Im częściej to robimy, tym skuteczniej chronimy zniszczony naskórek. Zaleca się smarowanie co najmniej 5 razy dziennie, a nawet co 2-3 godziny. Absolutne minimum to dwa razy dziennie - rano i wieczorem.
Każdy wiek ma swoje problemy
Alergiczne problemy ze skórą najczęściej pojawiają się w pierwszych miesiącach życia i u maluchów są najbardziej nasilone. Szczególnie ważna w ich przypadku jest staranna pielęgnacja skóry pupy - mającej szczególną skłonność do podrażnień. Pediatrzy radzą, by małym alergikom zdejmować pieluszki natychmiast po ich zmoczeniu. Skórę należy starannie oczyścić, oczywiście używając odpowiednio dobranych preparatów pielęgnacyjnych. W przypadku podrażnień stosuje się maść cynkową. Przed założeniem kolejnej pieluszki warto pozwolić, by skóra dziecka trochę pooddychała.
Z wiekiem ostre dolegliwości wyciszają się, ale najczęściej pozostają problemy kosmetyczne. Cera atopowa jest bardzo delikatna, skóra jest mało elastyczna, często naczynkowa, nierzadko pojawiają się rozszerzone pory lub przebarwienia. Pierwsze zmarszczki pojawiają się już u dwudziestolatek!
Jedynym ratunkiem jest codzienna, żmudna pielęgnacja : oczyszczanie za pomocą płynów micelarnych lub specjalnych mleczek czy emulsji dla skóry atopowej, stosowanie natłuszczających kremów o lekkiej konsystencji, które przywrócą prawidłową gospodarkę lipidową, używanie - latem (ale i zimą) - wysokich filtrów mineralnych, najlepiej 50.
