Podejmując wysiłek opieki nad obłożnie chorym w domu należy przestrzegać zasady "ZZDD", która polega na:
1. Z apewnieniu potrzeby bezpieczeństwa i wsparcia psychicznego ze strony całej rodziny,
2. Z aspokojeniu potrzeb bio-psycho-społecznych i duchowych chorego,
3. D oborze technik rehabilitacyjnych i aktywności fizycznej odpowiednich do stanu zdrowia pacjenta,
4. D omowej opiece sprawowanej przez wykwalifikowany personel opiekuńczo-pielęgniarski.
Poczucie bezradności i lęk przed nieznanym potęgują obawę przed trudnościami, jakie możemy napotkać, opiekując się naszymi bliskimi w domu. Choroba to dramat całej rodziny, ograniczenie ról społecznych i planów życiowych wszystkich członków rodziny. Warto więc odpowiedzieć sobie na pytanie, jak postępować z obłożnie chorym w domu i jak sobie radzić, pamiętając, iż całodobowa opieka poszpitalna jest ważną częścią procesu terapeutycznego, mogącego ograniczyć skutki wielu chorób oraz zapobiec zmianom w dotychczasowej organizacji rodziny.
Poniżej kilka praktycznych rad dotyczących pielęgnacji chorego w domu.
Toaleta chorego w łóżku wykonywana jest w następującej kolejności:
1. toaleta jamy ustnej,
2. golenie (u mężczyzn),
3. mycie twarzy i okolic,
4. mycie szyi, dekoltu, klatki piersiowej i brzucha,
5. mycie kończyn górnych,
6. mycie pleców i pośladków,
7. mycie kończyn dolnych,
8. mycie krocza,
9. pielęgnacja paznokci dłoni i stóp,
10. pielęgnacja włosów i skóry głowy.
Ważne:
Przed przystąpieniem do każdej czynności zakładamy rękawiczki jednorazowego użytku.
Układamy chorego w pozycji półwysokiej lub wysokiej jeżeli rzeczywisty stan zdrowia naszego podopiecznego na to pozwala.
Używamy ręcznika miękkiego, osuszając skórę tylko przez dotyk, bez pocierania, ponieważ grozi to uszkodzeniem naskórka.
Zabezpieczamy pacjenta przed wyziębieniem okrywając umyte i osuszone części ciała ręcznikiem lub kocykiem.
Po umyciu górnych partii ciała chorego zmieniamy miskę z wodą i ręcznik.
Po wykonaniu toalety, przybory jednorazowego użytku i rękawiczki wyrzucamy, pozostałe rzeczy sprzątamy, myjemy i przygotowujemy do ponownego użytkowania.
Dbamy o zachowanie intymności naszemu podopiecznemu podczas wykonywania wszystkich czynności.
Toaleta jamy ustnej
Wykonywana jest zawsze rano i wieczorem, po każdym posiłku oraz po karmieniu przez sondę żołądkową.
- Układamy chorego w pozycji wysokiej lub półwysokiej (jeżeli pacjent ma zaburzenia świadomości, wybieramy pozycję boczną).
- Kładziemy ręcznik wokół szyi naszego podopiecznego.
- Miękką szczoteczką do zębów czyścimy delikatnie jamę ustną, zaczynając od zewnętrznej powierzchni zębów, następnie żującej, a na końcu wewnętrznej powierzchni zębów.
- Czyścimy delikatnie dziąsła i język.
- Płuczemy jamę ustną (tylko u chorych przytomnych).
- Osuszamy ręcznikiem twarz pacjenta.
Golenie twarzy
- Układamy ręcznik wokół szyi pacjenta.
- Zwilżamy skórę twarzy wodą (ciepłą) i nakładamy piankę do golenia (lub inny preparat).
- Maszynkę do golenia prowadzimy najpierw w kierunku odwrotnym do wzrostu włosów, naciągając delikatnie skórę, a następnie z kierunkiem wzrostu włosów.
- Po goleniu myjemy twarz ciepłą wodą z mydłem, osuszamy ręcznikiem, a następnie odkażamy środkiem dezynfekującym ewentualne miejsca zranienia(zacięcia).
- Nakładamy wodę lub krem po goleniu.
Mycie twarzy i okolic
- Zaczynamy od umycia okolic oczu używając do celu gazika; jednym ruchem prowadzimy gazik od kącika zewnętrznego oka przez powiekę do kącika wewnętrznego, a następnie drugim, czystym gazikiem myjemy powierzchnię dolną skóry pod okiem.
- Myjemy twarz chorego, uszy, a na koniec szyję.
- Płuczemy i osuszamy w tej samej kolejności, co mycie.
Mycie szyi, dekoltu, klatki piersiowej i brzucha
- Układamy ręczniki wokół tułowia chorego.
- Dokładnie myjemy szyję, następnie dekolt, klatkę piersiową, pamiętając, aby dokładnie umyć skórę pod piersiami u kobiet.
- Przechodzimy do powierzchni brzusznej zwracając uwagę na dokładne umycie fałd skórnych, w których mogą powstawać rany, odparzenia oraz odleżyny. Dokładne osuszenie tych okolic, poprzez dotyk oraz zastosowanie choćby oliwki, mogą temu zapobiec.
Mycie kończyn górnych
- Zaczynamy od podłożenia ręcznika pod rękę chorego, która znajduje się po stronie dalszej od nas.
- Myjemy dłoń, przesuwając się ku górze, myjemy całą kończynę górną wraz z dołem pachowym.
- Płuczemy i osuszamy w tej samej kolejności, a następnie przechodzimy do ręki znajdującej się bliżej naszej strony, powtarzając te same czynności.
Mycie pleców i pośladków
- Jeżeli pacjent jest leżący, należy ułożyć go na boku. Jeżeli stan rzeczywisty pacjenta na to pozwala, możemy chorego posadzić.
- Przykrywamy łóżko ręcznikiem i myjemy myjką lub gąbką cała powierzchnię pleców, następnie pośladki oraz szparę pośladkową i okolice odbytu, zawsze w kierunku od spojenia łonowego do odbytu,
- Osuszamy, zaczynając od góry pleców w kierunku pośladków.
- Po umyciu i osuszeniu skórę pacjenta smarujemy oliwką lub balsamem.
Mycie kończyn dolnych
- Przed wykonaniem tej czynności zmieniamy miskę z wodą oraz ręcznik.
- Mycie kończyn dolnych rozpoczynamy od stóp, przechodząc ku pachwinom.
- Myjąc stopy zwracamy uwagę na stan skóry między palcami (np. możliwość występowania grzybicy).
- Zrogowaciałą skórę pięt usuwamy delikatnie pumeksem.
- Po umyciu i dokładnym osuszeniu przez dotyk, na skórę nakładamy balsam lub oliwkę.
Mycie krocza
- Układamy chorego na plecach z nogami zgiętymi w stawach kolanowych. Stopy muszą być oparte o podłoże, na którym pacjent leży. Pod pośladki wkładamy basen lub nieprzemakalny podkład. Uda i podbrzusze okrywamy ręcznikiem.
- Mycie zaczynamy od spłukania okolic krocza ciepłą woda, a następnie myjemy wodą z mydłem lub preparatem do higieny intymnej zaczynając od spojenia łonowego, a kończąc na odbycie. Mycie w kierunku odwrotnym mogłoby spowodować przeniesienie bakterii jelitowych, bytujących w odbycie, do układu moczowego, powodując zakażenie.
- Po umyciu osuszamy dokładnie ręcznikiem przez dotyk i nakładamy oliwkę lub balsam.
- Jeżeli pacjent ma odleżynę postępujemy według zaleceń pielęgniarki lub lekarza.
- W przypadku pacjentów z założonym cewnikiem do pęcherza moczowego, postępujemy jak wyżej, zwracając uwagę, aby podczas mycia nie wyrwać cewnika. Grozi to uszkodzeniem, krwawieniem czy obrzękiem cewki moczowej.
Pielęgnacja paznokci dłoni i stóp
- W misce z ciepłą wodą moczymy dłonie pacjenta przez ok. 7-10 minut.
- Szczotkujemy paznokcie miękką szczoteczką.
- Paznokcie dłoni obcinamy delikatnie, zaokrąglając, następnie opiłowujemy pilniczkiem.
- Paznokcie stóp obcinamy "na prosto", bez zaokrąglania, najlepiej cążkami, a następnie opiłowujemy pilniczkiem.
- Zwracamy szczególną uwagę na to, aby nie zranić pacjenta podczas wykonywania tych czynności (zwłaszcza, gdy chory ma współistniejącą cukrzycę), ponieważ rany na skórze mogą źle się goić.
- Dokładnie osuszamy i nakładamy krem lub balsam.
Pielęgnacja włosów i skóry głowy
- Jeżeli myjemy włosy choremu leżącemu, należy ułożyć go na plecach z odchyloną głową lekko do tyłu tak, aby czuł się bezpiecznie i wygodnie. Pod szyję można podłożyć cienki wałek.
- Otoczenie zabezpieczamy przed zamoczeniem, używając np. ceratki, której jedną stronę umieszczamy pod głową i plecami pacjenta, a drugą w misce znajdującej się poniżej łóżka, na podłodze, by woda mogła swobodnie spływać. Boki ceratki zwijamy do środka, tworząc "rynienkę", co zapobiegnie rozlewaniu się wody na zewnątrz.
- Rozpoczynamy od rozczesania włosów a następnie zwilżamy ciepłą wodą.
- Nakładamy szampon i lekko wcierając w skórę głowy stosujemy delikatny masaż.
- Kolejnym krokiem jest spłukanie włosów ciepłą wodą - zwykły dzbanek lub duży kubek może nam posłużyć jako pojemnik na wodę.
- Nakładamy odżywkę i ponownie spłukujemy włosy.
- Rozczesujemy delikatnie zaczynając od koniuszków włosów, stopniowo przechodząc bliżej skóry głowy.
- Suszymy najpierw ręcznikiem przez dotyk (bez pocierania), a następnie suszarką jeśli nie jest to zbyt obciążające dla pacjenta.
- Na koniec włosy pacjenta czeszemy grzebieniem lub szczotką.
Pamiętajmy, że pacjent wymaga toalety każdego dnia. Czysta i zrelaksowana skóra oznacza lepsze samopoczucie i profilaktykę wielu chorób.
Jeżeli nie umiesz sobie poradzić, poproś osoby do tego profesjonalnie przygotowane,
opiekunki i pielęgniarki domowej opieki nauczą Cię, jak wykonywać wszystkie potrzebne czynności prawidłowo.
Tekst: House Domowa Opieka
