Basia zaczęła palić papierosy w liceum. Wtedy były to dwie, trzy sztuki dziennie. Od tego czasu minęło ponad 20 lat. Basia z trudem wchodzi po schodach na pierwsze piętro, rano kaszle tak, że budzi pół bloku. Nadal pali, ale teraz już paczkę dziennie.
Grażyna ma 40 lat. Sama nie ma siły przynieść nawet małych zakupów. Zapięcie guzików w bluzce musi rozkładać "na raty", bo brak jej tchu. Grażyna nigdy nie paliła, ale jej rodzice, nie zważając na obecność małego dziecka w domu, wypalali po paczce papierosów dziennie.
I Basia, i Grażyna walczą o każdy oddech, bo cierpią na przewlekłą obturacyjną chorobę płuc (POChP). W większości przypadków wywołuje ją dym tytoniowy .
Zdrowie dymem zasnute
Wszystkie drobiny, dostające się z powietrzem do płuc, osadzają się w warstwie śluzu pokrywającego drogi oddechowe. Śluz zatrzymuje zanieczyszczenia, a następnie miliony małych rzęsek rytmicznymi ruchami przesuwają je z powrotem do gardła. Kaszląc, sporą część z nich usuwamy i oczyszczamy drogi oddechowe. Paląc papierosy, z dymem nikotynowym wdychamy ponad 4 tys. substancji. Są one trujące, mobilizują więc płuca do obrony, czyli wytwarzania większej ilości śluzu. Jednocześnie część znajdujących się w dymie związków blokuje ruch rzęsek i niszczy je, pozbawiając płuca możliwości samooczyszczania. Rozwija się choroba zwana przewlekłym zapaleniem oskrzeli, a jej wczesnym objawem jest kaszel.
Groźnym następstwem nałogu jest także rozedma płuc (może ją też wywołać np. praca w znacznym zapyleniu bez masek ochronnych). Jak do niej dochodzi? Otóż dym tytoniowy powoduje, że w płucach gromadzi się wiele białych krwinek (leukocytów). Z krwi przedostają się one do pęcherzyków płucnych, by tam neutralizować szkodliwe związki znajdujące się w dymie. Część leukocytów ginie i rozpada się w tkance płucnej, uwalniając silny enzym - elastazę. Niszczy ona w płucach włókna sprężyste, dzięki którym możemy oddychać i sprawia, że pękają małe pęcherzyki płucne. Ponieważ to właśnie w nich następuje wymiana gazowa - tlen przenika do krwi, a z krwi do pęcherzyków płucnych przedostaje się dwutlenek węgla - gdy jest ich coraz mniej, trudniej nam oddychać i coraz mniej tlenu dociera do komórek naszego organizmu. Kiedy jednocześnie występują przewlekłe zapalenie oskrzeli i rozedma płuc, specjaliści mówią o przewlekłej obturacyjnej chorobie płuc.
Od kaszlu do duszności
POChP zaczyna poważnie dokuczać, gdy połowa płuc jest już zniszczona. Najpierw jest to kaszel i odkrztusza- nie wydzieliny, głównie rano. Potem zaczyna dokuczać duszność, ale początkowo jedynie w czasie wysiłku. Z upływem lat i rozwojem choroby duszność zaczyna się pojawiać również w czasie odpoczynku. Dolegliwości często nasilają się, kiedy na dworze panuje chłód. W miarę postępu POChP można odczuwać m.in. ucisk w klatce piersiowej, a oddychaniu zaczynają towarzyszyć świsty.
Testy prawdy
Podstawowym badaniem wykrywającym POChP jest spirometria (dodatkowym - niekiedy RTG klatki piersiowej). To proste, trwające około 5 minut badanie powinien wykonać każdy, kto nałogowo pali co najmniej od 10 lat i rano kaszle. Spirometria sprawdza rezerwy oddechowe płuc. Najpierw na nos zakładamy specjalny spinacz. Potem wydychamy całe powietrze, a następnie wykonujemy maksymalny wdech i do ust przykładamy ustnik małej "tuby" połączonej ze spirometrem. Wydychamy dokładnie całe powietrze. W trakcie badania komputer mierzy objętość powietrza, jakie możemy nabrać w płuca po najgłębszym wydechu oraz szybkość wydechu. Komputer oblicza stosunek obu wyników do norm przewidzianych dla płci, wieku i wzrostu. Dzięki temu wiadomo, w jakim stanie są nasze płuca oraz w jakim powinny być, gdybyś- my nie palili i nie niszczyli oskrzelików płucnych.
Tlen na receptę
Jeśli badania wykażą, że chorujemy na POChP i nie jest to stadium zaawansowane, zwykle wystarczy rzucić palenie, dobrze się odżywiać i zacząć ćwiczyć, by choroba dalej się nie rozwijała. Jeżeli zaś choroba jest już zaawansowana, nasze szanse na odzyskanie zdrowia są znacznie mniejsze. Oczywiście, trzeba rzucić palenie, dbać o formę i odporność oraz regularnie zażywać leki zlecone przez pneumonologa. Jeśli zostanie tylko 25-30 proc. pęcherzyków płucnych - konieczne bywa przynoszące ulgę codzienne oddychanie tlenem przez specjalną maseczkę.
Czy jesteś w grupie ryzyka
Odpowiedz TAK lub NIE na poniższe pytania:
- Czy często się przeziębiasz (zwłaszcza jesienią oraz zimą) i masz wtedy "wilgotny" kaszel?
- Czy pracujesz (lub często przebywasz) w zapylonym albo zadymionym pomieszczeniu?
- Czy brakuje ci tchu (masz zadyszkę), gdy np. biegniesz do autobusu lub wchodzisz na drugie piętro?
- Czy palisz papierosy i zaczęłaś to robić jeszcze przed 20. rokiem życia?
- Czy kaszlesz rano, żeby "oczyścić" płuca?
Jeśli odpowiedziałaś TAK na co najmniej dwa pytania - możesz być zagrożona POChP. Zgłoś się więc do lekarza. Po wywiadzie i osłuchaniu stetoskopem prawdopodobnie skieruje cię na badanie spirometryczne.
Czytaj także:
550 osób w Europie umrze dziś z powodu choroby płuc
