Czynności, jakie powinien wykonać świadek wypadku, nie wymagają użycia sprzętu medycznego. Jedyne, co powinien posiadać ratownik, to tzw. zimna krew. Jeśli nie wpadniemy w panikę, bez trudu ułożymy poszkodowanego we właściwej pozycji, zastosujemy sztuczne oddychanie czy pośredni masaż serca. Nie zawsze jest to konieczne: bardzo często wystarcza jedynie właściwa ocena stanu zdrowia ofiary wypadku - jej przytomności, oddechu, czynności serca, tętna - i jak najszybsze wezwanie fachowej pomocy. Obok przedstawiamy tzw. łańcuch przeżycia. Tym fachowym terminem ratownicy określają czynności, jakie świadek wypadku po kolei powinien wykonać przy poszkodowanym, aby powiodło się podjęte w razie potrzeby przez lekarzy postępowanie reanimacyjne.
Aby właściwie ocenić sytuację
Najpierw sprawdzamy stan przytomności poszkodowanego, potem jego oddech, wreszcie czynność serca i tętno. W zależności od oceny stanu ofiary przechodzimy do wykonywania kolejnych procedur ratowniczych.
Oceń stan
- przytomny -jeżeli potrzeba, wezwij pomoc
- nieprzytomny - udrożnij drogi oddechowe
Oceń oddech (przez 10 s.):
- oddycha - ułóż poszkodowanego w pozycji bocznej ustalonej, wezwij pomoc
- nie oddycha - wezwij pomoc
Wykonaj dwa sztuczne oddechy i szukaj oznak krążenia (ok. 10 s.):
krążenie obecne - zastosuj sztuczne oddychanie
krążenie nieobecne - zastosuj sztuczne oddychanie oraz pośredni masaż serca
Zanim przystąpisz do działania, upewnij się, że ani tobie, ani poszkodowanemu nie grozi niebezpieczeństwo.
Ocena stanu świadomości
Klęknij obok poszkodowanego. Obiema rękami chwyć go za barki i delikatnie potrząśnij. Zapytaj głośno, czy wszystko jest w porządku.
Przytomnego (odpowiada na twoje pytania, porusza się): pozostaw w pozycji, w jakiej go znalazłeś (pod warunkiem że nie grozi mu niebezpieczeństwo), oceń stan jego zdrowia i wezwij pomoc, jeżeli to konieczne; systematycznie ponawiaj ocenę stanu zdrowia poszkodowanego.
Do nieprzytomnego (nie reaguje na twoje działanie): wezwij telefonicznie pogotowie (jeżeli nie masz telefonu, wołaj o pomoc).Jeśli nie możesz zbadać poszkodowanego w pozycji, w jakiej go znalazłeś, obróć go na plecy.
Udrożnienie dróg oddechowych
Klęcząc obok poszkodowanego, otwórz jego usta. Jeśli w jamie ustnej dostrzeżesz ciała obce, usuń je; protezy zębowe, jeśli dobrze się trzymają, pozostaw na miejscu. Połóż swoją dłoń na czole poszkodowanego i delikatnie odegnij jego głowę do tyłu; kciuk i palec wskazujący pozostają wolne, tak aby mogły zamknąć nos, jeżeli niezbędne okaże się rozpoczęcie sztucznego oddychania. Drugą ręką unieś podbródek rannego w taki sposób, by broda była skierowana mocno ku górze.
Sztuczne oddychanie i pośredni masaż
Zabiegi mające na celu przywrócenie oddechu należy podjąć, jeśli poszkodowany nie oddycha. Jeśli nie ma wyczuwalnego tętna,
należy również zastosować pośredni masaż serca.
1. Otwórz usta ratowanego, jednocześnie lekko unosząc w górę jego podbródek. Weź głęboki oddech i szczelnie obejmij wargami usta poszkodowanego. Dwa razy wdmuchnij powietrze. Obserwuj, czy w czasie wdechu klatka piersiowa poszkodowanego unosi się i następnie opada. Prawidłowy wdech powinien trwać około 2 sekund. Czynność tę powtórz dwukrotnie. Jeśli masz trudności z wdmuchnięciem powietrza, sprawdź, czy w jamie ustnej ratowanej osoby nie ma ciał obcych i czy drogi oddechowe są drożne.
2. Po dwóch kolejnych wdechach sprawdź tętno ratowanego. Połóż dwa palce na tętnicy szyjnej, tylko po jednej stronie. Jeśli nie wiesz, gdzie znaleźć tętnicę szyjną, czytając ten tekst, sprawdź tętno u siebie na szyi. Czas poszukiwania nie powinien być dłuższy niż 10 sekund.
3. Jeżeli krążenie jest obecne, a osoba ratowana nie zaczęła samodzielnie oddychać, kontynuuj sztuczne oddychanie. Wykonuj około 10 wdechów na minutę. W przypadku gdy ratowany zaczyna sam oddychać, lecz jest nieprzytomny, ułóż go w pozycji bezpiecznej na boku (patrz s. 94). Jeśli sprawdziłeś, że nie ma tętna na tętnicy szyjnej ratowanego, nie staraj się sprawdzać, czy oddycha. Zatrzymanie czynności serca wyklucza bowiem prawidłowe oddychanie. Jeżeli stwierdzasz brak tętna, podejmij masaż pośredni serca i sztuczne oddychanie.
4. Znajdź dolną część mostka. Jest to miejsce, w którym łączą się żebra. Połóż palec wskazujący w tym miejscu, a następnie przesuń kciuk ku górze. W oznaczonym w ten sposób punkcie połóż dłonie jedną na drugiej. Palce odegnij ku górze lub spleć ze sobą. Nie naciskaj mostka w jego najniższym punkcie, nie uciskaj nadbrzusza.
5. Klęknij z boku na wysokości klatki piersiowej ratowanego. W wyznaczonym wcześniej punkcie uciskaj mostek, tak aby zagłębiał się na 4-5 cm. Musisz mieć wyprostowane łokcie. Po uciśnięciu mostka nie odrywaj rąk. Masuj w tempie około 100 razy na minutę. Odliczaj przy każdym uciśnięciu. Czas ucisku i jego zwolnienia powinien być jednakowy.
6. Po 15 uciśnięciach mostka odchyl głowę ratowanego do tyłu, zamknij jego nozdrza i wykonaj dwa skuteczne wdechy (metodą usta-usta), tak abyś widział ruch klatki piersiowej. Następnie przenieś ręce na mostek i wykonaj kolejne 15 uciśnięć. Masaż serca i sztuczne oddychanie przeprowadzaj w tempie 15:2. Czynności te można przerwać jedynie na moment (do 10 sekund), aby stwierdzić, czy nie powróciła własna czynność serca poszkodowanego. Jeżeli oznaki życia nie są zauważalne, kontynuuj masaż serca do chwili, aż przybędzie fachowa pomoc.
7 Gdy powróciła czynność serca i oddech, a ratowany jest nadal nieprzytomny, ułóż go w pozycji bezpiecznej na boku. Sprawdzaj często, czy oddycha. Jeśli nie, odwróć go na wznak i kontynuuj czynności ratownicze.
Układanie w bezpiecznej pozycji
Fachowo nazywa się ona pozycją boczną ustaloną. Jest wyjątkowo stabilna, poza tym ofiara wypadku, leżąc w ten sposób, może swobodnie oddychać. Poszkodowanego
można bez obaw zostawić samego, jeżeli np. musimy się oddalić, by wezwać pogotowie. Zanim pójdziemy szukać pomocy, zawsze jednak upewnijmy się, czy głowa ofiary
wypadku jest ułożona tak, by zapewnić drożność dróg oddechowych i czy położenie ciała nie utrudnia ruchów klatki piersiowej.
1. Ułóż poszkodowanego na wznak. Klęcząc obok, ułóż jego rękę znajdującą się bliżej ciebie, tak by ramię i przedramię stanowiło kąt prosty.
2. Ułóż drugie ramię poszkodowanego w poprzek ciała (na skos przez klatkę piersiową). Grzbiet jego dłoni niech przylega do bliższego tobie policzka.
3. Chwyć poszkodowanego za udo (nogi dalszej od ciebie) i podciągnij jego kolano do góry, tak by stopa przylegała do ziemi. Jedną ręką podtrzymując rękę ofiary, a drugą ciągnąc za udo zgiętej nogi, obróć ciało ku sobie.
4. Chwyć poszkodowanego za udo (nogi dalszej od ciebie) i podciągnij jego kolano do góry, tak by stopa przylegała do ziemi. Jedną ręką podtrzymując rękę ofiary, a drugą ciągnąc za udo zgiętej nogi, obróć ciało ku sobie.
Zadławienie
Gdy do dróg oddechowych dostanie się drobny przedmiot, odrobina jedzenia czy śliny, grozi to niedotlenieniem organizmu. Zadławić się można najczęściej niedostatecznie przeżutym, szybko połkniętym pokarmem. Małe dzieci natomiast krztuszą się zwykle drobnymi zabawkami lub innymi przedmiotami, które wkładają sobie do ust. Gdy obce ciało wpada do tchawicy, a poszkodowany próbuje oddychać, pojawia się charakterystyczny świst i atak kaszlu. Przy całkowicie zablokowanych drogach oddechowych nie można ani mówić, ani kasłać. Jeśli szybko nie udzielimy wówczas poszkodowanemu pomocy, może on stracić przytomność. Będzie wówczas wymagał reanimacji: sztucznego oddychania i pośredniego masażu serca.
1. Gdy poszkodowany jest przytomny i oddycha, uspokój go i zachęć, by kasłał. Być może w ten naturalny sposób uda się usunąć obce ciało, które utkwiło w drogach oddechowych.
2. Jeśli dławiący się przestaje oddychać, stań za nim i przytrzymując ręką jego klatkę piersiową, pochyl go mocno do przodu. Dzięki temu obce ciało, które trafiło do dróg oddechowych, nie opadnie głębiej. Nasadą drugiej dłoni 5 razy mocno uderz go w okolicę między-łopatkową. Przerwij te czynności, gdy obce ciało wypadnie z dróg oddechowych. Małe dziecko można ułożyć na ręku głową w dół i delikatnie uderzać w okolicę między-łopatkową.
3. Gdy poszkodowany nadal się dławi, zastosuj tzw. chwyt Heimlicha. Stań za ratowanym, pochyl go do przodu i obejmij go w okolicy nadbrzusza. Ręką złożoną w pięść przyciśnij miejsce w połowie odległości miedzy pępkiem a dolną częścią mostka. Wykonaj energiczny ruch do wewnątrz i ku górze. Jeśli obce ciało tkwi nadal w drogach oddechowych, wykonaj znów 5 uderzeń w okolicę między-łopatkową i 5 chwytów Heimlicha.
Zapamiętaj! Chwytu Heimlicha nie stosuje się u kobiet w ciąży. Przy zadławieniu należy poprzestać na uderzeniach w okolicę między-łopatkową.
4. Jeśli poszkodowany stracił przytomność, doszło do zatrzymania oddechu lub krążenia, podejmij bezzwłocznie czynności reanimacyjne. Sztuczne oddychanie i masaż serca pozwolą podtrzymać funkcje życiowe do czasu przybycia fachowej pomocy.
