Szpotawe kolana - co to takiego? Jakie są objawy?
Szpotawe kolana (łac. genu varum) to wada kończyn dolnych polegająca na nieprawidłowym ustawieniu kości podudzia w stosunku do kości udowej. Są ustawione w taki sposób, że odgięte na zewnątrz kości tworzą literą O, co doskonale widać, gdy osoba stanie ze złączonymi stopami. Innymi słowy kolana nie łączą się ze sobą. Prawidłowo zbudowane kończyny dolne tworzą oś, która ma kształt linii prostej, natomiast przy kolanach szpotawych oś podudzia i ud tworzy kąt otwarty. Odległość między kolanami wynosi wtedy więcej niż 4 cm, co uznaje się za przekroczenie normy.
Wada postawy jest diagnozowana już w dzieciństwie, gdy w miarę wzrostu dziecka zwiększa się obciążenie kończyn dolnych i dochodzi do ich wygięcia. Do trzeciego roku życia nóżki dzieci są w sposób naturalny wygięte w kształt litery O, ale w miarę rozwoju dochodzi do ich prostowania się i zejścia się w kolanach. Chyba że mamy do czynienia z wadą postawy.
Szpotawe kolana - przyczyny i zmiany w budowie kończyn dolnych
Przyczyną szpotawych kolan może być wada wrodzona stawów kolanowych. Jeżeli dziecko ma nadwagę lub zbyt wcześnie zacznie chodzić, może dojść do nadmiernego obciążania kolan i niewłaściwego ustawienia kości. Dlatego dzieciom potrzebna jest faza przejściowa, zanim zaczną chodzić, czyli raczkowanie. Do pozostałych przyczyn powstawania szpotawych kolan należą: krzywica i brak witaminy D, osłabienie mięśni i więzadeł w kończynach dolnych, wady w budowie stóp, w tym płaskostopie, a także nadwaga lub otyłość i przeciążenia kończyn dolnych, urazy lub złamania nogi oraz choroby stawów, takie jak reumatoidalne zapalenie stawów, ponadto choroba zwyrodnieniowa lub zapalenia kości.
Przy szpotawych kolanach deformacja dotyczy całej kończyny. Dochodzi wtedy do następujących zmian w budowie kończyn dolnych:
- rozciągnięcie więzadła pobocznego strzałkowego
- skrócenie więzadła pobocznego piszczelowego
- rozciągnięcie mięśnia dwugłowego uda i mięśni strzałkowych i przykurczenie pozostałych zginaczy
- przeprost w stawach kolanowych
- skręcenie kończyn do wewnątrz w stawach biodrowych
- odsunięcie od siebie kłykci przyśrodkowych na odległość powyżej 3 cm
Szpotawe kolana - diagnoza i leczenie
Pomocne przy ocenie wady jest zrobienie RTG kości kończyny dolnej. Mierzy się także odległość pomiędzy kolanami przy złączonych stopach. Stosuje się głównie leczenie zachowawcze, polegające na odpowiednich ćwiczeniach, a także zaleca się nieobciążanie zanadto kolan, a więc - na przykład - redukcję masy ciała, korygowanie postawy w czasie stania i siadania. Nie wolno siadać po turecku, ponieważ pogłębia to wadę. Najlepiej siadać ze złączonymi kolanami i stopami odchylonymi na zewnątrz. Pomocne są specjalne wkładki do butów, które podnoszą stopę po stronie zewnętrznej. Zaleca się uprawianie takich sportów, jak łyżwiarstwo oraz narty. Przeciwwskazania to pływanie kraulem oraz jazda na rowerze.
Operacje chirurgiczne wykonuje się w skrajnych przypadkach, gdy nic nie pomaga i wada się pogłębia. Polega na przecięciu kości i ustawieniu ich w prawidłowym położeniu.
Szpotawe kolana - ćwiczenia
Podstawą walki z tą wadą postawy są regularne ćwiczenia. Pomocne są zabiegi kinezyterapii, masaże, terapia manualna.
Przykłady ćwiczeń:
- należy stanąć w lekkim rozkroku i ugiąć nogi, a następnie próbować rękami przybliżyć do siebie kolana możliwie najbliżej
- ustawić się w siadzie zgiętym podpartym, między kolana włożyć piłkę i próbować ją ściskać
- na siedząco można próbować prostować nogi mając między kolanami ułożony woreczek lub inny lekki przedmiot
- w pozycji stojącej, w lekkim rozkroku robimy półprzysiad próbując przy tym złączyć kolana
- w pozycji na plecach wyprostowanymi nogami wykonujemy nożyce, czyli krzyżujemy naprzemiennie nogi
- w pozycji leżącej można podnosić jednocześnie obie nogi, próbując złączyć przy tym kolana
- w pozycji leżącej wykonujemy ćwiczenie polegające na uginaniu kolan z jednoczesną próbą ich połączenia
