Hematologia: wyprzedziæ tragediê, wygraæ z mitami o konflikcie serologicznym [WYWIAD]

Konflikt p³ytkowy to konflikt serologiczny, ciê¿arnej i jej dziecka, inny ni¿ powszechnie znany konflikt Rh. Niejednokrotnie okazuje siê dramatyczny w skutkach dla p³odu i noworodka - wyja¶nia prof. Ewa Brojer z Instytutu Hematologii i Transfuzjologii w Warszawie.
Do³±cz do serwisu Zdrowie na Facebooku!

Eliza Dolecka: Diagnozuje pani kobiety w ci±¿y w kierunku konfliktu p³ytkowego. Dlaczego czeka pani na wszystkie ciê¿arne, niezale¿nie od grupy krwi czy czynnika Rh?

Ewa Brojer: Konflikt serologiczny to zdecydowanie szersze pojêcie, ni¿ ten powszechnie znany, dotycz±cy czynnika Rh, czyli substancji, która mo¿e wystêpowaæ (lub nie) w czerwonych krwinkach, erytrocytach. Konflikt w innych antygenach ni¿ Rh mo¿e wyst±piæ u ka¿dej kobiety, nie tylko Rh ujemnej. Dobrze poznanych jest co najmniej kilka i dotycz± ró¿nych komórek krwi. Ten, którym zajmuje siê kierowany przeze mnie zespó³, to konflikt p³ytkowy, czyli sytuacja, gdy matka nie ma antygenu HPA-1a, specyficznego bia³ka na p³ytkach krwi, a ojciec go ma. Ona jest wiêc HPA-1a ujemna, on dodatni. W przypadku Rh o problemie wiemy. Przy HPA-1a, niestety, nie.

I co z tego mo¿e wynikaæ?

Organizm matki mo¿e wówczas wytworzyæ przeciwcia³a, zdolne do przenikania przez ³o¿ysko, które niszcz± p³ytki dziecka, prowadz±c do zaburzeñ krzepliwo¶ci krwi. To zagra¿a bezpo¶rednio zdrowiu oraz ¿yciu p³odu i dziecka.

Które kobiety s± w grupie podwy¿szonego ryzyka?

Grupa ryzyka nie istnieje, a przynajmniej dzi¶ nic nam o tym nie wiadomo. Po prostu ró¿nimy siê antygenami i z tej ró¿nicy mog± wynikaæ powa¿ne problemy. Bez specjalnego badania krwi nie mo¿na tego stwierdziæ.

A wiek matki, przebieg ci±¿y?

Bez znaczenia. Ci±¿a przebiega prawid³owo, nie ma ¿adnych sygna³ów ostrzegawczych. Dopiero pod koniec ci±¿y lub po porodzie dochodzi do nieszczê¶cia.

W przypadku konfliktu czynnika Rh dopiero dziecko z drugiej i kolejnej ci±¿y jest powa¿nie zagro¿one. A w konflikcie p³ytkowym?

Tu ciê¿ki przebieg mo¿e wyst±piæ ju¿ w ci±¿y pierwszej. W ten sposób zreszt± kiedy¶ znajdowali¶my kobiety HPA-1a ujemne. Po dramatycznych objawach u dziecka czy po kolejnych poronieniach, podejrzewano, ¿e taka mo¿e byæ przyczyna. Teraz marzy siê nam, ¿eby wyprzedziæ dramat i leczyæ kobiety, nim dojdzie do nieszczê¶cia.

Jakie mog± byæ konsekwencje konfliktu p³ytkowego?

Je¶li organizm matki wytworzy przeciwcia³a, a nie musi tak siê staæ, niszcz± one krwinki dziecka. Gdy p³ytek krwi jest za ma³o, dziecku gro¿± wylewy, wybroczyny, a przede wszystkim najgro¼niejsze powik³anie: wylew od o¶rodkowego uk³adu nerwowego, powszechnie zwany wylewem do mózgu. Je¶li dziecko nie umrze, grozi mu trwa³a niepe³nosprawno¶æ: ¶lepota korowa, niedow³ady.

Co realnie mo¿na zrobiæ, je¶li kobieta wytworzy przeciwcia³a? Mo¿ecie uratowaæ jej dziecko?

My osobi¶cie w Instytucie nie, bo zajmujemy siê diagnozowaniem, a nie leczeniem. Tak± ciê¿arn± kierujemy do Szpitala Bielañskiego, gdzie trafia pod opiekê dr Marzeny Dêbskiej. Pani doktor wykonuje skomplikowane zabiegi, w tym kordocentezê, czyli punkcjê pêpowiny, zabezpieczaj±c dla dziecka koncentrat p³ytek. Skutek? Na ¶wiat przychodz± ca³kowicie zdrowe dzieci.

Jaka jest skala problemu?

Pozornie niewielka. Na trzy tysi±ce przebadanych kobiet, stwierdzi³y¶my 65 przypadków zagro¿enia konfliktem p³ytowym. Piêæ wytworzy³o przeciwcia³a i tymi zajê³a siê doktor Dêbska.

Planujecie przebadaæ bezp³atnie 30 tysiêcy kobiet w ci±¿y, w ci±gu pó³tora roku. Po co?

Przede wszystkim, by uratowaæ ich dzieci. Chcemy te¿ realnie oceniæ zagro¿enie, u¶wiadomiæ jego powagê.

Dopisaæ do kalendarza badañ to w kierunku antygenu HPA-1a?

My¶lê, ¿e to ma³o realne. Widzê spory opór, nawet w¶ród lekarzy. Z drugiej strony: na pewno warto wykluczyæ kolejne zagro¿enie, skoro nauka da³a tak± mo¿liwo¶æ. Badanie p³atne kosztuje ok. 45 z³. Nieraz wydajemy wiêksze pieni±dze na g³upstwa. Zreszt±: dzi¶ martwi mnie co¶ innego. Badania s± bezp³atne, a kobiety i tak siê nie zg³aszaj±.

Trudno tak po prostu wsi±¶æ do poci±gu i do was przyjechaæ, skoro ryzyko, ¿e jest potrzeba, okazuje siê niewielkie.

Nigdzie nie trzeba jechaæ. Badanie w ramach programu jest wykonywane w co najmniej kilkudziesiêciu punktach w ca³ej Polsce. W Warszawie punktów jest kilkana¶cie, a pacjentek zg³asza siê niewiele.

Kobiety w ci±¿y s± k³ute co miesi±c, niejednokrotnie tym zmêczone. Nie³atwo podj±æ decyzjê o kolejnym uk³uciu.

Rzecz w tym, ¿e nie ma dodatkowego k³ucia! Tak zaplanowano program, ¿e wykonujemy jedno pobranie na badania standardowe i dodatkowo bierzemy nieco wiêcej krwi na to w kierunku konfliktu p³ytkowego.

A jak lekarz nie chce wystawiæ skierowania?

Nie jest potrzebne! Kobieta wype³nia ankietê, dostêpn± w internecie lub punkcie pobrañ. Dobrze, ¿eby mia³a przy sobie kartê ci±¿y. To wszystko.

Tylko u kobiet w ci±¿y mo¿na rozpoznaæ problem?

Nie, stwierdzenie, czy kobieta jest potencjalnie zagro¿ona konfliktem p³ytkowym, jest mo¿liwe w ka¿dym wieku, przy okazji innych badañ krwi. Niestety, bezp³atne badania dotycz± tylko kobiet miêdzy 8., a 20. tygodniem ci±¿y. W razie problemu, ich dzieciom mo¿emy jeszcze pomóc.

Prof. dr hab n. med. Ewa Brojer (na zdjêciu) - kierownik Zak³adu Immunologii Hematologicznej i Transfuzjologicznej Instytutu Hematologii i Transfuzjologii w Warszawie, specjalista w dziedzinie transfuzjologii laboratoryjnej. Jest przewodnicz±c± Sekcji Transfuzjologicznej Polskiego Towarzystwa Hematologów i Transfuzjologów. Zak³ad, którym kieruje jest laboratorium referencyjnym dla badañ antygenów komórek krwi i skierowanych do nich przeciwcia³. Zajmuje siê miêdzy innymi konfliktami serologicznymi - zarówno w zakresie krwinek czerwonych, jak i p³ytek krwi. Prowadzi diagnostykê tych konfliktów u kobiet z ca³ej Polski, wykonuj±c badania najnowocze¶niejszymi metodami, w tym badaniami obejmuj±cymi analizê DNA. W ramach przyznanych ¶rodków z funduszy norweskich, wspólnie z Uniwersytetem w Tromso w Norwegii, zespó³ kierowany prze prof. Brojer prowadzi nieodp³atne badania przesiewowe dla kobiet w ci±¿y w celu identyfikacji zagro¿onych najciê¿szym konfliktem p³ytkowym, dotycz±cym antygenu HPA-1a.

Wszystko o programie, punkty pobrañ dla ciê¿arnych, wzór ¶wiadomej zgody, itd.: tutaj