Rzucawka ci±¿owa

Charakteryzuj±ca siê pojawianiem napadów drgawkowych i kurczy epilepsjopodobnych, która dotyka kobiet w ostatniej fazie ci±¿y albo zaraz po porodzie i stanowi zaostrzenie zatrucia ci±¿owego. 50% przypadków rzucawki ci±¿owej ma miejsce w trzecim trymestrze, 30% podczas porodu, a 20% na pocz±tku po³ogu.

Artyku³ jest czê¶ci± publikacji pochodz±cej z nowej serii Biblioteki Gazety Wyborczej pt.: Wielka Encyklopedia Medyczna, któr± nabyæ mo¿na w Kulturalnym Sklepie lub w ka¿d± ¶rodê w kiosku

Rzucawka ci±¿owa wystêpuje z czêsto¶ci± ok. 1 na ka¿de 5000 porodów, ale czêsto¶æ jej wystêpowania zmienia siê i zale¿y g³ównie od stopnia ekonomicznego rozwoju kraju oraz wieku matki. W Polsce ¶rednia ta obni¿a siê, chocia¿ nie wydaje siê, aby zmniejszy³a siê liczba przypadków zatrucia ci±¿owego. To zwiêkszona szybko¶æ, z jak± zdiagnozowane jest zatrucie ci±¿owe w fazach pocz±tkowych pozwala na rozpoczêcie odpowiedniego leczenia przed wyst±pieniem objawów.

Przyczyny

Przyczyna rzucawki ci±¿owej jest nieznana, niemniej jednak mówi siê o ró¿nych zaburzeniach metabolicznych, endokrynnych i neurowegetatywnych, które wg najbardziej wiarygodnych hipotez mog± mieæ co¶ wspólnego z zaburzeniami na poziomie ³o¿yskowym. W ³o¿ysku stwierdzono obecno¶æ zwê¿onych naczyñ krwiono¶nych ze strony matki i skrzepy wewn±trznaczyniowe, które mog³yby byæ przyczyn± hipoksji i zawa³u ³o¿yska, a wiêc uwolnienia do matczynego i p³odowego kr±¿enia krwi toksycznych metabolitów, które nastêpnie wywo³a³yby objawy stanu przedrzucawkowego. Zaburzenia te mog± wystêpowaæ ju¿ od 18. tygodnia, czyli przed okresem powszechnego rozpoczêcia rzucawki ci±¿owej i mog³yby wyt³umaczyæ ograniczony rozwój zarówno p³odu, jak i ³o¿yska.

Ostatnimi czasy badania koncentruj± siê na niezliczonej liczbie czynników (czynniki wzrostowe, czynniki moduluj±ce stan zapalny, np. cytokiny) oraz aspektach molekularnych, które mog± odpowiadaæ za nieprawid³owo¶ci w naczyniach krwiono¶nych ³o¿yska (np. cz±steczki adhezyjne).

Inne badania id± w kierunku czynników odporno¶ciowych. Pod uwagê zosta³a wziêta np. swoista niezgodno¶æ pomiêdzy rodzicami, ze wzglêdu na to, ¿e nawet u kobiet, które maj± ju¿ dzieci, mo¿e rozwin±æ siê stan przedrzucawkowy, je¶li zasz³y w ci±¿ê z nowym partnerem.

Istnieje zatem wiele czynników, do których nale¿± przede wszystkim pierworództwo (60-70proc. kobiet dotkniêtych rzucawk± ci±¿ow± jest w pierwszej ci±¿y), bycie na skraju wieku rozrodczego (poni¿ej 18. roku ¿ycia albo powy¿ej 35. roku ¿ycia) albo ¼le zbilansowana dieta, zarówno z nadmiarem, jak i niedoborem po¿ywienia. Prawdopodobnie istniej± równie¿ czynniki genetyczne i osobnicze.

Objawy

W zale¿no¶ci od ciê¿ko¶ci postaci klinicznej tej patologii rozró¿nia siê:

1) blisk± rzucawkê ci±¿ow± albo stan przedrzucawkowy, charakteryzuj±cy siê bólem g³owy, zaburzeniami widzenia, wymiotami i bólem nadbrzusza;

2) rzucawkê ci±¿ow± konwulsyjn±, charakteryzuj±c± siê atakami konwulsyjnymi podobnymi do tych wystêpuj±cych podczas padaczki z faz± toniczn±, po której nastêpuje faza kloniczna, koñcz±ca siê utrat± przytomno¶ci. W drugim przypadku, je¶li postaæ jest ³agodna, kobieta odzyskuje przytomno¶æ zaraz po drgawkach lub, co zdarza siê czê¶ciej, przechodzi w stan ¶pi±czki, z którego mo¿e siê wybudziæ po up³ywie, od kilku minut do pó³ godziny. W najciê¿szej postaci kobieta przechodzi ze stanu ¶pi±czki do innej formy ataku konwulsyjnego. Czêsto pojawiaj± siê objawy i oznaki uszkodzenia nerek, w±troby, siatkówki i mózgu.

Nastêpstwa

Je¿eli nie zostanie ograniczone nadci¶nienie, mo¿e doj¶æ do uszkodzenia narz±dów. Pierwsza ulega uszkodzeniu nerka - utracona zostaje stopniowo zdolno¶æ filtracji, a w moczu zaczynaj± pojawiaæ siê bia³ka (bia³komocz), mo¿e doj¶æ tak¿e do zatrzymania soli i p³ynów, które oprócz tego, ¿e potêguj± nadci¶nienie, powoduj± tworzenie siê obrzêków, szczególnie nóg, oraz gwa³towny wzrost masy cia³a. Równie¿ na poziomie w±troby ewentualne uszkodzenia strukturalne warunkuj± utratê funkcji, problemy z krzepniêciem i niezdolno¶æ organu do uwolnienia organizmu od metabolitów, których stê¿enie staje siê toksyczne i ma negatywny wp³yw zarówno na zdrowie matki, jak i p³odu. W mózgu, poza mo¿liwymi uszkodzeniami zwi±zanymi z toksycznymi metabolitami, istnieje ryzyko krwotoku mózgu, jako nastêpstwo innych uszkodzeñ.

Nastêpstwa rzucawki ci±¿owej w stosunku do p³odu s± bardzo powa¿ne i czêsto wywo³uj± poród przed terminem, co niesie ze sob± ryzyko niedorozwoju dziecka, natomiast dzieci urodzone w terminie maj± niedowagê. Z nadej¶ciem porodu symptomy choroby u kobiety ulegaj± zanikowi; podobnie dzieje siê, gdy dochodzi do ¶mierci p³odu, nawet je¶li nie dosz³o do jego wydalenia.

Leczenie

W ³agodnej formie stanu przedrzucawkowego leczenie polega na blokowaniu nadci¶nienia za pomoc± odpowiednich leków i, je¶li stan pacjentki jest stabilny, mo¿na poczekaæ do naturalnego porodu, aby p³ód mia³ szansê na normalny rozwój. Je¶li natomiast nie jest mo¿liwe opanowanie ci¶nienia, pojawiaj± siê bóle g³owy i zaburzenia wzroku lub pogarsza siê funkcjonowanie nerek czy te¿ uszkodzenie w±troby, konieczne jest wywo³anie porodu.

Rokowania

Ryzyko ¶mierci matki jest bardzo wysokie (2-10proc.), ale jeszcze wy¿sza jest ¶miertelno¶æ oko³oporodowa noworodków (10-25proc.). W przypadku kobiet, które przetrwaj± kryzys i u których nie wystêpuj± uszkodzenia organów, zw³aszcza nerek, w±troby i mózgu (ryzyko krwotoku mózgu jest bardzo wysokie) mo¿liwy jest ca³kowity powrót do zdrowia. Ryzyko wyst±pienia kolejnej rzucawki ci±¿owej przy pó¼niejszych ci±¿ach wynosi 1-2proc., ale mo¿e siê zmieniaæ w zale¿no¶ci od ciê¿ko¶ci przypadku. Prze¿ycie noworodka zale¿y od wieku ci±¿owego p³odu i jego dojrza³o¶ci w chwili porodu.

Prewencja

O ile nie ma sposobu, który pozwoli ustaliæ, która kobieta bêdzie dotkniêta rzucawk± ci±¿ow±, mo¿liwe jest obserwowanie pierwszych objawów podczas zwyczajowych okresowych kontroli ci±¿y, kontrolowanie masy cia³a, ci¶nienia têtniczego oraz badania krwi i moczu. W przypadku nadci¶nienia nale¿y rozpocz±æ leczenie przeciwnadci¶nieniowe pod ¶cis³± kontrol± lekarza. Te proste normy maj± za zadanie znacznie zmniejszyæ wystêpowanie oczywistych patologii i ich powa¿nych konsekwencji.

Czytaj tak¿e:

Zespó³ Hellp