Wygl±d stolca - ¼ród³o cennych informacji

Spogl±danie do sedesu po wypró¿nieniu wielu osobom nie wydaje siê kusz±ce. Nic dziwnego, jednak to, jak wygl±da ka³, pozwala wstêpnie oceniæ funkcjonowanie nie tylko uk³adu pokarmowego. Naprawdê wystarczy "rzut okiem". Warto to robiæ nawet wtedy, gdy nie obserwujemy ¿adnych niepokoj±cych objawów ze strony organizmu. Nienaturalna zmiana konsystencji lub grubo¶ci stolca czy pojawienie siê w nim nietypowych domieszek, to czasem pierwsze, wa¿ne wskazówki nadchodz±cych k³opotów. Lepiej ich nie lekcewa¿yæ i zrobiæ badania kontrolne.
Kiedy dopada nas ostra infekcja jelitowa czy inne schorzenie, któremu towarzysz± bardzo nasilone, wyra¼ne dolegliwo¶ci (wymioty, biegunka, gor±czka,itd.), nie trzeba nawet patrzeæ do muszli klozetowej, by wiedzieæ, ¿e jest problem. Zarazem gwa³towny przebieg choroby nie musi zwiastowaæ powa¿nych k³opotów (kogo nie "czy¶ci³o" dzieñ, dwa, a potem "samo przesz³o", bez ¶ladu?). I odwrotnie. Utrzymuj±ce siê dyskretne nieprawid³owo¶ci czasem oznaczaj± chorobê przewlek³±. Mo¿e okazaæ siê powa¿na, je¶li zlekcewa¿ymy pierwsze objawy i na czas nie rozpoczniemy w³a¶ciwego leczenia. Wiele schorzeñ d³ugo rozwija siê bezobjawowo lub na tyle ³agodnie, ¿e lekcewa¿ymy ostrze¿enia. Nies³usznie.



Konsystencja ma znaczenie

Prawid³owy stolec, nim opu¶ci jelito grube i wydostanie siê przez odbyt, przyjmuje formê jednolitej masy, o twardo¶ci plasteliny. Ka³ tak uformowany to znak, ¿e proces trawienia najpewniej przebieg³ prawid³owo na wszystkich odcinkach, substancje od¿ywcze zosta³y prawid³owo przyswojone, a odpady i wszelkie szkodliwe produkty przemiany materii usuniête. Mo¿na s±dziæ, ¿e prawid³owo pracuje ¿o³±dek, trzustka, w±troba czy jelita.

Zarazem trzeba pamiêtaæ, ¿e ka³ o prawid³owej konsystencji, ale odbiegaj±cym od normy kolorze, nie pozwala wykluczyæ choroby. Wprawdzie nienaturalne zabarwienie mo¿e byæ jedynie skutkiem diety czy przyjmowanych leków, jednak utrzymuj±ce siê stolce smoliste, czerwone czy zbyt jasne wymagaj± wyja¶nienia (Wiêcej na ten temat: Kolor stolca - o czym ¶wiadczy?).

Stolec zbyt lu¼ny czy twardy oznacza, ¿e ka³ opu¶ci³ uk³ad trawienny w niew³a¶ciwym czasie. Jaki¶ czynnik sprawi³, ¿e tzw. pasa¿ by³ za szybki lub zwolniony. Takie zjawisko w znakomitej wiêkszo¶ci przypadków jest przej¶ciowe i nie wymaga leczenia. S± jednak sytuacje, kiedy zbyt lu¼nych czy zbyt twardych stolców nie mo¿na lekcewa¿yæ i czekaæ, a¿ problem minie.

Lu¼ne stolce czy ju¿ biegunka?

Nie ka¿dy lu¼ny stolec to zaraz biegunka, chocia¿ czêsto pacjenci zg³aszaj±cy siê do lekarza u¿ywaj± tych okre¶leñ zamiennie. Przyczyny i konsekwencje obu objawów s± zwykle ró¿ne, ale naprawdê trudno orzec z góry, co "gorsze".

Ostra biegunka, która dopada nas nagle, zazwyczaj jest objawem infekcji wirusowej, bakteryjnej, b±d¼ spowodowanej przez paso¿yty. Ka³ jest p³ynny, wodnisty, niejednokrotnie z domieszkami ¶luzu, krwi (zwykle ¶wie¿ej, czerwonej).

Zw³aszcza u ma³ych dzieci wcale nie musi towarzyszyæ stanowi zapalnemu uk³adu pokarmowego. Czasem pojawia siê przy zapaleniu dróg moczowych, a nawet przy infekcji gard³a czy uszu. Biegunka to naturalna, pozytywna odpowied¼ obronna organizmu, który próbuje siê oczy¶ciæ z mikrobów i ich toksyn. Bywa jednak, ¿e niezale¿nie od "zjadliwo¶ci" mikrobów, które j± wywo³a³y, sama staje siê problemem, gdy¿ mo¿e prowadziæ do niebezpiecznego dla ¿ycia odwodnienia.

Niemowlêta z biegunk± czêsto wymagaj± leczenia szpitalnego, g³ównie ze wzglêdu na trudno¶ci z dostarczaniem odpowiedniej ilo¶ci p³ynów. Nie ³ud¼ siê, ¿e napoisz malucha doustnie. Zwykle ju¿ po kilku godzinach biegunki p³yny mo¿na uzupe³niæ jedynie do¿ylnie.

Dziecko w wieku przedszkolnym, które jest systematycznie pojone, najlepiej zwyk³± przegotowan± wod±, s³ab± herbat±, naparem zio³owym (np. z rumianku) oraz przywracaj±cymi prawid³ow± flor± bakteryjn± jogurtami, najczê¶ciej mo¿e byæ leczone w warunkach domowych. Nie zaszkodzi tak¿e przyjmowanie probiotyków w kapsu³kach, dostêpnych bez recepty w aptece (dawkowanie zgodnie z zaleceniami na opakowaniu, stosownie do wieku).

Je¶li jednak stan dziecka wyra¼nie siê pogarsza, w stolcu jest domieszka krwi, podejrzewasz odwodnienie (mocz staje siê ciemny i sk±py, skóra wiotka, spada têtno lub ci¶nienie, pojawia siê niepokój, rozdra¿nienie), nie zwlekaj z wizyt± u pediatry. U osób doros³ych równie¿ takie objawy powinny nas przekonaæ do konsultacji z lekarzem pierwszego kontaktu.

Zasadniczo u dziecka ju¿ trzy wodniste stolce w ci±gu doby to powód do wizyty lekarskiej. Doros³y mo¿e poczekaæ do pi±tego wypró¿nienia. Je¶li stolców jest mniej, ale utrzymuj± siê ponad cztery doby, tak¿e czas na wizytê u internisty.

Wiêcej na temat zatruæ pokarmowych

Co jednak zrobiæ, gdy ilo¶æ stolców jest w normie, s± wprawdzie zdecydowanie lu¼niejsze ni¿ "normalne" stolce, ale nie a¿ tak, by dos³ownie wyniszczaæ organizm? Taka sytuacja wymaga wyja¶nienia. Zbyt szybki pasa¿ pokarmu, czyli sytuacja, gdy przechodzi on nie do koñca przekszta³cony, mo¿e oznaczaæ problem z konkretnym narz±dem (np. jelitem cienkim), w tym tzw. zaburzenia czynno¶ciowe uk³adu pokarmowego, zaburzenia wch³aniania, nietolerancjê pokarmow±, nieswoiste, przewlek³e stany zapalne, itp. Takie schorzenia powinien diagnozowaæ specjalista gastrolog (gastroenterolog), do którego kieruje lekarz pierwszego kontaktu.

Szybkiej konsultacji wymagasz szczególnie wtedy, gdy lu¼nym stolcom towarzyszy nienaturalna utrata wagi, masz objawy niedo¿ywienia (uwaga: to stan zauwa¿alnych skutków niedoborów sk³adników od¿ywczych, który nie musi ³±czyæ siê z niedowag±), masz dolegliwo¶ci bólowe, stany podgor±czkowe, etc. Przyczyn lu¼nych stolców jest wiele (np. choroby w±troby, trzustki, jelit). Dolegliwo¶ci mog± byæ spowodowane alergi± (rzadko u doros³ych), a nawet nadmiarem stresów. Nie wyrokuj jednak samodzielnie i nie bagatelizuj. Szczegó³owa diagnostyka powinna rozstrzygn±æ sprawê.

Uwaga! U niemowl±t, bêd±cych g³ównie na p³ynnej diecie, lu¼ne stolce s± stanem fizjologicznym. Je¶li kupki dziecka nie s± wyra¼nie wodniste, z nieprawid³owymi domieszkami, a malec jest pogodny, w formie, prawid³owo przybiera na wadze, rodzice mog± byæ spokojni. Pediatra powinien jednak opiekunów uprzedziæ, czego spodziewaæ siê w pieluszce, by oszczêdziæ im niepotrzebnego stresu.

Zaparcie - ma³y problem?

Mitem jest przekonanie, ¿e zaparcia nie wymagaj± leczenia i mo¿na je ³atwo pokonaæ ¶rodkami przeczyszczaj±cymi. W rzeczywisto¶ci zio³a czy tabletki "reguluj±ce" czêsto nasilaj± dolegliwo¶ci, gdy¿ sprzyjaj± "rozleniwieniu jelit".

Zaparæ nie wolno lekcewa¿yæ: zalegaj±ce resztki to fantastyczna po¿ywka dla bakterii chorobotwórczych, ¼ród³o nie tylko przykrych dolegliwo¶ci, ale i schorzeñ. By³oby idealnie, gdyby¶ wypró¿nia³ siê raz dziennie. Je¶li stolca nie ma od trzech dni, sprawa robi siê ju¿ powa¿na. Je¶li nie wydalasz tak¿e gazów, pojawiaj± siê silne bóle brzucha, wzdêcia, wreszcie wymioty, to mo¿e byæ nawet niedro¿no¶æ jelit, zagra¿aj±ca ¿yciu.

Wiêcej o niedro¿no¶ci

"Zwyk³e" zaparcia, bez nasilonych objawów dodatkowych, te¿ mog± oznaczaæ chorobê. Czasem przyczyn± jest nieprawid³owo¶æ w budowie przewodu pokarmowego (zwê¿enie odbytu, nieprawid³owe zwieracze, naro¶l), czasem problemy motoryk± uk³adu pokarmowego. Zespó³ jelita dra¿liwego, jedna z przyczyn zaparæ, chocia¿ uchodzi za b³ahy problem, wcale takim nie jest. Bywa nawet, na szczê¶cie rzadko, zapowiedzi± ciê¿kich chorób jelita grubego, w tym zmian nowotworowych.

Wiêcej na ten temat mówi gastroenterolog dr Anna Cybulska

Oczywi¶cie, najczêstsz± przyczyn± zaparæ jest niew³a¶ciwe od¿ywianie: je¶li w diecie brakuje b³onnika (czytaj: Ca³a prawda o b³onniku pokarmowym) lub spo¿ywamy za ma³o p³ynów. Leczenie polegaj±ce wy³±cznie na modyfikacji diety, zazwyczaj przynosi efekty, nawet do¶æ szybko. Je¶li nie, trzeba zwróciæ siê o pomoc do gastrologa (kieruje do niego lekarz pierwszego kontaktu). Jest wiele skutecznych, zazwyczaj dostêpnych jedynie na receptê, leków poprawiaj±cych motorykê uk³adu pokarmowego. Czasem rzeczywi¶cie wskazane s± leki przeczyszczaj±ce, stosowane przewlekle, ale we w³a¶ciwej dawce i formie, dlatego pod nadzorem lekarza.

W przypadku problemów emocjonalnych pomocna mo¿e siê okazaæ pomoc psychologiczna. Pamiêtaj, organizmowi jest w zasadzie wszystko jedno, dlaczego masz zaparcia. Na d³u¿sz± metê i te "tylko z g³owy" te¿ mog± okazaæ siê niebezpieczne dla zdrowia ogólnego.

Co¶ siê zmieni³o...

Mia³e¶ biegunki, lekarz stwierdzi³, ¿e to zespó³ jelita dra¿liwego, a teraz masz zaparcia? Dok³adnie odwrotnie? A mo¿e dziwisz siê, ¿e czêstotliwo¶æ wypró¿nieñ jest inna, ni¿ wcze¶niej? Czujesz parcie na stolec w ¶rodku nocy? Takie nag³e, wyra¼ne zmiany, zawsze trzeba skonsultowaæ z lekarzem. Osoby z rozpoznanym zespo³em jelita dra¿liwego czêsto rezygnuj± z badañ kontrolnych, a wszelkie zmiany zrzucaj± na pierwotny problem. Tymczasem specjali¶ci podkre¶laj±, ¿e taka wyra¼na zmiana w pracy brzucha wymaga nie tylko wizyty u lekarza prowadz±cego, ale i powtórzenia diagnostyki. Osoby z rozpoznanym zespo³em jelita dra¿liwego czy zaparciami nawykowymi nale¿± do grupy podwy¿szonego ryzyka powa¿nych chorób uk³adu pokarmowego, w tym raka jelita grubego i wrzodziej±cego zapalenie jelita grubego.

¦luz - czêsty towarzysz

Niewielka ilo¶æ ¶luzu w kale, niezauwa¿alna dla nas, jest potrzebna. Umo¿liwia odpowiedni po¶lizg w jelitach i prawid³owy pasa¿ tre¶ci pokarmowej. Zauwa¿alny ¶luz w stolcu pojawia siê czêsto przy opisanych powy¿ej problemach (w czasie biegunki, przy zaparciu, w zespole jelita dra¿liwego). Zdarza siê te¿, ¿e towarzyszy tzw. hemoroidom. Wówczas mo¿esz tak¿e obserwowaæ niewielk± ilo¶æ ¶wie¿ej krwi. Wbrew obiegowym opiniom zapalenie ¿ylaków odbytu nie powinno byæ leczone jedynie dora¼nie, chyba, ¿e tak zaleci specjalista (wiêcej na ten temat: Krew w stolcu - zawsze niepokoj±cy objaw)

Infekcje, nietolerancje pokarmowe, zaburzenia czynno¶ciowe, choroba Le¶niowskiego-Crohna, wrzodziej±ce zapalenie jelita grubego: to tylko niektóre przyczyny obecno¶ci ¶luzu w stolcu. Czasem, by siê go pozbyæ, wystarczaj± zmiany w diecie i leki doustne, dobrane przez gastrologa.

Oczywi¶cie, nie musisz spieszyæ do specjalisty zaraz po tym, jak zaobserwujesz ¶luz w stolcu. Je¶li jednak chudniesz bez powodu, czêsto boli ciê brzuch, a problem utrzymuje siê przez wiele dni, b±d¼ czêsto powraca, czas odwiedziæ lekarza.

Nie zapominaj, ¿e ¶luz pokrywaj±cy stolec, wcale nie musi pochodziæ z uk³adu pokarmowego. W przypadku kobiet bywa, ¿e przy obfitych up³awach, stanie zapalnym dróg rodnych, obserwujesz go na kale. Podczas wysi³ku spowodowanego wypró¿nieniem mo¿e wyp³ywaæ intensywniej i wówczas ³atwiej go zaobserwowaæ. W takim wypadku konieczna jest wizyta u ginekologa.

Dziwna mieszanka

Widzisz w stolcu kawa³ki marchewki? Niestrawion± kukurydzê, pestki arbuza, winogron albo groszek? A mo¿e nawet kawa³ki parówki? Niestrawione resztki to czêsty powód stresu mam, obserwuj±cych stolce swoich dzieci. Tymczasem rzadko oznaczaj± problemy ze zdrowiem. Wszelkie nasiona i pestki (w tym ro¶liny str±czkowe, kukurydza) maj± specjalne os³onki, które chroni± je przed strawieniem (ro¶liny przecie¿ dziêki nim siê rozmna¿aj±). Takie produkty trudno jest pogry¼æ na tyle dok³adnie, by w pe³ni pokonaæ os³onki.

Maluchy niedok³adnie rozgryzaj± wszelkie pokarmy, a poza tym ich pasa¿ jest naturalnie szybszy, ni¿ u doros³ych, wiêc w niestrawionej formie bywaj± i inne produkty. Je¶li stolec wygl±da prawid³owo, poza tym, ¿e ma domieszki (normalna jest konsystencja, kolor, etc.), zwykle nie ma siê czym martwiæ. Dopóki dziecko prawid³owo siê rozwija (przybiera na wadze, ro¶nie) i nie ma ¿adnych dolegliwo¶ci ze strony uk³adu pokarmowego, nie ma sensu szukaæ problemów. Gdyby jednak rozwój okaza³ siê zaburzony (np. malec spada na siatce centylowej, nie mie¶ci siê w normach do wieku), powiedz o obserwacjach pediatrze. Oczywi¶cie, mo¿esz z nim zawsze o tym porozmawiaæ przy najbli¿szej wizycie. Nie wprowadzaj do diety starszego dziecka papek, by pozbyæ siê tego problemu. Resztki te¿ siê przydaj± (sprz±taj± w jelitach), a podstaw± dobrego zgryzu jest przecie¿ gryzienie.

U osoby doros³ej resztki w stolcu te¿ mog± siê zdarzyæ bez powodu. Je¶li jednak tracisz na wadze, od czasu do czasu wymiotujesz, czêsto boli ciê brzuch, masz anemiê lub stany podgor±czkowe, odwied¼ lekarza pierwszego kontaktu. Na podstawie wstêpnej diagnostyki oceni, czy potrzebna jest ci pomoc gastroenterologa.

Grubo¶æ ma znaczenie?

Niepokoi ciê, ¿e twój stolec jest zbyt cienki? Tak± sytuacjê rzeczywi¶cie lepiej wyja¶niæ. Lekarze mówi± o tzw. stolcu o³ówkowatym, który, jak nietrudno siê domy¶liæ, jest wyj±tkowo cienki. Nie musi mieæ a¿ tak ma³ej ¶rednicy, jak o³ówek. Wystarczy, ¿e zauwa¿asz wyra¼n± ró¿nicê, zg³o¶ siê do lekarza. Przeszkod± w wydostaniu siê z odbytu stolca o naturalnej grubo¶ci mog± byæ naro¶le, zmiany zapalne, a nawet rak odbytnicy. Wstêpna diagnostyka, która pozwala lekarzowi oceniæ powagê sytuacji, to badanie per rectum. Mo¿e nie nale¿y do najprzyjemniejszych, jednak nie czas na wstyd, gdy w grê wchodzi twoje zdrowie.

Zobacz na do³±czonym rysunku skalê bristolsk±, informuj±c± o stanie zdrowia na podstawie stopnia uformowania ka³u/

Czytaj tak¿e:

K³opotliwe wiatry: ile b±ków to jeszcze norma?

Ból brzucha - powiedz, gdzie boli, podpowiemy dlaczego

Anemia: gro¼na czy nie?