Wygl±d stolca - ¼ród³o cennych informacji

Spogl±danie do sedesu po wypró¿nieniu wielu osobom nie wydaje siê kusz±ce. Nic dziwnego, jednak to, jak wygl±da ka³, pozwala wstêpnie oceniæ funkcjonowanie nie tylko uk³adu pokarmowego. Naprawdê wystarczy "rzut okiem". Warto to robiæ nawet wtedy, gdy nie obserwujemy ¿adnych niepokoj±cych objawów ze strony organizmu. Nienaturalna zmiana konsystencji lub grubo¶ci stolca czy pojawienie siê w nim nietypowych domieszek, to czasem pierwsze, wa¿ne wskazówki nadchodz±cych k³opotów. Lepiej ich nie lekcewa¿yæ i zrobiæ badania kontrolne.

Kiedy dopada nas ostra infekcja jelitowa czy inne schorzenie, któremu towarzysz± bardzo nasilone, wyra¼ne dolegliwo¶ci (wymioty, biegunka, gor±czka,itd.), nie trzeba nawet patrzeæ do muszli klozetowej, by wiedzieæ, ¿e jest problem. Zarazem gwa³towny przebieg choroby nie musi zwiastowaæ powa¿nych k³opotów (kogo nie "czy¶ci³o" dzieñ, dwa, a potem "samo przesz³o", bez ¶ladu?). I odwrotnie. Utrzymuj±ce siê dyskretne nieprawid³owo¶ci czasem oznaczaj± chorobê przewlek³±. Mo¿e okazaæ siê powa¿na, je¶li zlekcewa¿ymy pierwsze objawy i na czas nie rozpoczniemy w³a¶ciwego leczenia. Wiele schorzeñ d³ugo rozwija siê bezobjawowo lub na tyle ³agodnie, ¿e lekcewa¿ymy ostrze¿enia. Nies³usznie.

Konsystencja ma znaczenie

Prawid³owy stolec, nim opu¶ci jelito grube i wydostanie siê przez odbyt, przyjmuje formê jednolitej masy, o twardo¶ci plasteliny. Ka³ tak uformowany to znak, ¿e proces trawienia najpewniej przebieg³ prawid³owo na wszystkich odcinkach, substancje od¿ywcze zosta³y prawid³owo przyswojone, a odpady i wszelkie szkodliwe produkty przemiany materii usuniête. Mo¿na s±dziæ, ¿e prawid³owo pracuje ¿o³±dek, trzustka, w±troba czy jelita.

Zarazem trzeba pamiêtaæ, ¿e ka³ o prawid³owej konsystencji, ale odbiegaj±cym od normy kolorze, nie pozwala wykluczyæ choroby. Wprawdzie nienaturalne zabarwienie mo¿e byæ jedynie skutkiem diety czy przyjmowanych leków, jednak utrzymuj±ce siê stolce smoliste, czerwone czy zbyt jasne wymagaj± wyja¶nienia (Wiêcej na ten temat: Kolor stolca - o czym ¶wiadczy?).

Stolec zbyt lu¼ny czy twardy oznacza, ¿e ka³ opu¶ci³ uk³ad trawienny w niew³a¶ciwym czasie. Jaki¶ czynnik sprawi³, ¿e tzw. pasa¿ by³ za szybki lub zwolniony. Takie zjawisko w znakomitej wiêkszo¶ci przypadków jest przej¶ciowe i nie wymaga leczenia. S± jednak sytuacje, kiedy zbyt lu¼nych czy zbyt twardych stolców nie mo¿na lekcewa¿yæ i czekaæ, a¿ problem minie.

Lu¼ne stolce czy ju¿ biegunka?

Nie ka¿dy lu¼ny stolec to zaraz biegunka, chocia¿ czêsto pacjenci zg³aszaj±cy siê do lekarza u¿ywaj± tych okre¶leñ zamiennie. Przyczyny i konsekwencje obu objawów s± zwykle ró¿ne, ale naprawdê trudno orzec z góry, co "gorsze".

Ostra biegunka, która dopada nas nagle, zazwyczaj jest objawem infekcji wirusowej, bakteryjnej, b±d¼ spowodowanej przez paso¿yty. Ka³ jest p³ynny, wodnisty, niejednokrotnie z domieszkami ¶luzu, krwi (zwykle ¶wie¿ej, czerwonej).

Zw³aszcza u ma³ych dzieci wcale nie musi towarzyszyæ stanowi zapalnemu uk³adu pokarmowego. Czasem pojawia siê przy zapaleniu dróg moczowych, a nawet przy infekcji gard³a czy uszu. Biegunka to naturalna, pozytywna odpowied¼ obronna organizmu, który próbuje siê oczy¶ciæ z mikrobów i ich toksyn. Bywa jednak, ¿e niezale¿nie od "zjadliwo¶ci" mikrobów, które j± wywo³a³y, sama staje siê problemem, gdy¿ mo¿e prowadziæ do niebezpiecznego dla ¿ycia odwodnienia.

Niemowlêta z biegunk± czêsto wymagaj± leczenia szpitalnego, g³ównie ze wzglêdu na trudno¶ci z dostarczaniem odpowiedniej ilo¶ci p³ynów. Nie ³ud¼ siê, ¿e napoisz malucha doustnie. Zwykle ju¿ po kilku godzinach biegunki p³yny mo¿na uzupe³niæ jedynie do¿ylnie.

Dziecko w wieku przedszkolnym, które jest systematycznie pojone, najlepiej zwyk³± przegotowan± wod±, s³ab± herbat±, naparem zio³owym (np. z rumianku) oraz przywracaj±cymi prawid³ow± flor± bakteryjn± jogurtami, najczê¶ciej mo¿e byæ leczone w warunkach domowych. Nie zaszkodzi tak¿e przyjmowanie probiotyków w kapsu³kach, dostêpnych bez recepty w aptece (dawkowanie zgodnie z zaleceniami na opakowaniu, stosownie do wieku).

Je¶li jednak stan dziecka wyra¼nie siê pogarsza, w stolcu jest domieszka krwi, podejrzewasz odwodnienie (mocz staje siê ciemny i sk±py, skóra wiotka, spada têtno lub ci¶nienie, pojawia siê niepokój, rozdra¿nienie), nie zwlekaj z wizyt± u pediatry. U osób doros³ych równie¿ takie objawy powinny nas przekonaæ do konsultacji z lekarzem pierwszego kontaktu.

Zasadniczo u dziecka ju¿ trzy wodniste stolce w ci±gu doby to powód do wizyty lekarskiej. Doros³y mo¿e poczekaæ do pi±tego wypró¿nienia. Je¶li stolców jest mniej, ale utrzymuj± siê ponad cztery doby, tak¿e czas na wizytê u internisty.

Wiêcej na temat zatruæ pokarmowych

Co jednak zrobiæ, gdy ilo¶æ stolców jest w normie, s± wprawdzie zdecydowanie lu¼niejsze ni¿ "normalne" stolce, ale nie a¿ tak, by dos³ownie wyniszczaæ organizm? Taka sytuacja wymaga wyja¶nienia. Zbyt szybki pasa¿ pokarmu, czyli sytuacja, gdy przechodzi on nie do koñca przekszta³cony, mo¿e oznaczaæ problem z konkretnym narz±dem (np. jelitem cienkim), w tym tzw. zaburzenia czynno¶ciowe uk³adu pokarmowego, zaburzenia wch³aniania, nietolerancjê pokarmow±, nieswoiste, przewlek³e stany zapalne, itp. Takie schorzenia powinien diagnozowaæ specjalista gastrolog (gastroenterolog), do którego kieruje lekarz pierwszego kontaktu.

Szybkiej konsultacji wymagasz szczególnie wtedy, gdy lu¼nym stolcom towarzyszy nienaturalna utrata wagi, masz objawy niedo¿ywienia (uwaga: to stan zauwa¿alnych skutków niedoborów sk³adników od¿ywczych, który nie musi ³±czyæ siê z niedowag±), masz dolegliwo¶ci bólowe, stany podgor±czkowe, etc. Przyczyn lu¼nych stolców jest wiele (np. choroby w±troby, trzustki, jelit). Dolegliwo¶ci mog± byæ spowodowane alergi± (rzadko u doros³ych), a nawet nadmiarem stresów. Nie wyrokuj jednak samodzielnie i nie bagatelizuj. Szczegó³owa diagnostyka powinna rozstrzygn±æ sprawê.

Uwaga! U niemowl±t, bêd±cych g³ównie na p³ynnej diecie, lu¼ne stolce s± stanem fizjologicznym. Je¶li kupki dziecka nie s± wyra¼nie wodniste, z nieprawid³owymi domieszkami, a malec jest pogodny, w formie, prawid³owo przybiera na wadze, rodzice mog± byæ spokojni. Pediatra powinien jednak opiekunów uprzedziæ, czego spodziewaæ siê w pieluszce, by oszczêdziæ im niepotrzebnego stresu.

Zaparcie - ma³y problem?

Mitem jest przekonanie, ¿e zaparcia nie wymagaj± leczenia i mo¿na je ³atwo pokonaæ ¶rodkami przeczyszczaj±cymi. W rzeczywisto¶ci zio³a czy tabletki "reguluj±ce" czêsto nasilaj± dolegliwo¶ci, gdy¿ sprzyjaj± "rozleniwieniu jelit".