Rak szyjki macicy - jak się przed nim ustrzec?

Niektóre odmiany wirusa HPV są odpowiedzialne za wywoływanie zmian o charakterze nowotworowym lub przednowotworowym. Mogą w konsekwencji prowadzić do rozwoju raka szyjki macicy. O tym, czy są skuteczne metody zapobiegania zakażeniom wirusem HPV i kiedy zastosować test na jego obecność rozmawiamy z prof. dr. hab. n. med. Witoldem Kędzią.

Co to jest wirus HPV?

- Prof. Witold Kędzia: HPV (human papillomavirus) czyli wirus brodawczaka ludzkiego jest najczęstszą infekcją przenoszoną drogą płciową. Znanych jest ponad 100 typów HPV, z czego 40 typów wywołuje infekcje w obrębie narządów moczowo-płciowych zarówno u kobiet, jak i u mężczyzn.

W jaki sposób można się nim zarazić?

-Zarazić można się głównie poprzez kontakty seksualne, ale również poprzez kontakty skórne. Ponieważ zakażenie HPV rzadko wywołuje objawy kliniczne, można przenosić HPV na swojego partnera seksualnego nieświadomie.

Czy są jakieś skuteczne metody ochrony przed nim?

- Najistotniejszym czynnikiem zapobiegającym zakażeniu HPV są kontakty seksualne z jednym, stałym partnerem. Stosowanie środków antykoncepcyjnych, jak prezerwatywa zmniejsza ryzyko infekcji, ale NIE daje 100 proc. ochrony.

Jakie typy wirusa są odpowiedzialne za wywołanie raka szyjki macicy?

- Większość zakażeń HPV ustępuje samoistnie w ciągu jednego do dwóch lat. Zakażenia przetrwałe, które nie ulegną samoistnej regresji, stanowią istotne ryzyko rozwoju zmian przednowotworowych i w konsekwencji nowotworowych w obrębie narządów moczowo-płciowych zarówno u kobiet, jak i u mężczyzn.

Spośród wszystkich typów HPV, większość to wirusy niskiego ryzyka - nieonkogenne. Około 16 onkogennych typów HPV związanych jest z podwyższonym ryzykiem rozwoju raka szyjki macicy. Są nimi typy: 16, 18, 31, 33, 35, 39, 45, 51, 52, 56, 58, 59, 68, 69, 73, 82. Natomiast typy HPV: 26, 53, 66, i 89 są typami prawdopodobnie wysokiego ryzyka.

Podkreślić należy zróżnicowany potencjał onkogenny typów HPV wysokiego ryzyka. Za 70 proc. przypadków raka szyjki macicy odpowiedzialne są typy 16 i 18. Wg szacunków epidemiologicznych, 5 najczęstszych wysokoonkogennych typów HPV to: 16, 18, 31, 33 i 45. Są one odpowiedzialne za rozwój ponad 90 proc. przypadków zachorowań na raka szyjki macicy.

Jakie są metody walki z typami wirusa HPV odpowiedzialnymi za raka szyjki macicy?

- Stosuje się trzy metody walki z wirusami mogącymi wywołać raka szyjki macicy. Mianowicie jedną z metod profilaktyki pierwotnej jest zapobieganie zakażeniom HPV, np. unikanie wielu partnerów seksualnych. Drugą metodą również należącą do profilaktyki pierwotnej są szczepionki przeciw HPV. W ostatnich latach opracowano dwie szczepionki. Jedna obejmuje typy onkogenne: 16 i 18, najczęściej wywołujące raka szyjki macicy. Szczepionka drugiego typu stosowana jest w przypadku typów nieonkogennych: 6 i 11, odpowiedzialnych za kłykciny kończyste występujące głównie w okolicach narządów płciowych i odbytu. Dodatkowo „działa” na typy 16 i 18.

Obie szczepionki podawane są w trzech odrębnych dawkach. Należy pamiętać iż obecne szczepionki nie chronią przed wszystkimi typami HPV. Niezależnie od statusu szczepień przeciw HPV, wskazane są badania profilaktyczne. Co nas prowadzi do trzeciej metody walki z wirusem HPV, profilaktyki wtórnej, w której zalecane są kontrolne badania cytologiczne w celu rozpoznania i ewentualnego leczenia powstałych na podłożu zakażenia HPV zmian szyjki macicy.

Dla kogo są przeznaczone testy na obecność wirusa HPV i kto powinien je stosować?

- Zgodnie z wytycznymi ekspertów PTG i KIDL, testy HPV przeznaczone są głównie dla kobiet powyżej 30 roku życia oraz niezależnie od wieku, dla kobiet z nieprawidłowym wynikiem badania cytologicznego.

Czy cytologia pozwala wykryć obecność wirusa HPV?

- Nie. Badanie cytologiczne może natomiast wykazać komórki, w których wystąpiły zmiany w wyniku infekcji HPV.